Giáo Trình Vệ Sinh Phòng Bệnh

I. Tầm quan trọng của vấn đề xử lý phân

1.1. Về mặt y tế

1.1.1. Xử lý phân làm cho môi trường bên ngoài trong sạch

– Phân tươi là ô nhiễm không khí do khí sinh ra như amoniac, hydro sunfua, indol, tạo ra mùi hôi thối khó chịu.

– Phân tươi làm ô nhiễm đất, nước, thực phẩm.

1.1.2. Xử lý phân nhằm tiêu diệt mầm bệnh và môi giới trung gian truyền bệnh

– Phân tươi là môi trường thuận lợi cho các mầm bệnh: tả, lỵ, virút bại liệt, trứng giun đũa, giun móc,… tồn tại và phát triển ở môi trường. Ủ phân làm cho các mầm bệnh sẽ bị tiêu diệt.

– Phân tươi còn tạo điều kiện cho ruồi phát triển, gieo rắc mầm bệnh đi khắp nơi. Xử lý phân là một biện pháp nhằm tiêu diệt ruồi tận gốc.

Xử lý phân có tác dụng phòng chống dịch, cắt đứt quá trình dịch ở khâu yếu tố truyền nhiễm, làm cho mầm bệnh bị tiêu diệt ở môi trường ngoài trước khi chúng đột nhập vào cơ thể.

1.2. Về mặt kinh tế

– Xử lý phân tạo ra nguồn phân bón có giá trị làm tăng năng suất cây trồng.

1.3. Về mặt văn hoá xã hội

– Xử lý phân nhằm thanh toán các tập quán lạc hậu: phóng uế bừa bãi ở ngoài đồng, rừng, sông suối.

– Hiện nay nhiều nơi vẫn còn tập quán sử dụng phân tươi bón cho hoa màu gây ô nhiễm môi trường, thực phẩm.

2. Các loại nhà xí hợp vệ sinh

2.1. Nhà xí 2 ngăn ủ phân tại chỗ

2.1.1. Nguyên tắc

– Ủ phân tại chỗ: Nhà xí 2 ngăn là một công trình vệ sinh ủ phân tại chỗ, một ngăn đi và một ngăn ủ luân phiên nhau. Thời gian ủ trên 4 tháng.

Các yêu cầu khi ủ phân:

– Kin:

+ Tường và thành bệ xí không bị nứt nẻ, cửa lấy phân phải bịt kín, lỗ đi ngoài có nắp đậy, cửa ra vào phải đóng kín.

+ Sau mỗi lần phóng uế, bãi phân phải được phủ kín chất độn.

+ Khi ngăn đi đã đầy, phải được ủ kín ngay tại chỗ, các mầm bệnh sẽ bị tiêu diệt, các chất hữu cơ bị phân huỷ.

– Khô: Phải có máng dẫn nước tiểu ra ngoài, không để nước tiểu chảy vào hố phân giữ cho phân khô.

– Sạch: Thường xuyên quét dọn, không để phân vương vãi ra ngoài.

2.1.2. Cấu trúc xây dựng

– Cấu tạo: Nhà xí 2 ngăn gồm 2 phần:

+ Phần nhà xí bao gồm bệ xí, mái che và tường bao quanh.

+ Hố tập trung và ủ phân: Gồm 2 ngăn riêng biệt, mỗi ngăn có một bệ xí và một cửa lấy phân sau khi ủ.

• Nắp bệ xí: Vững chắc, chịu được sức nặng của người ngồi, bước lên, xuống. Lỗ hố xí tròn, đường kính 12-14 cm, có nắp đậy khít, cán của nắp đậy dài 0,8 m. Trên nắp bệ xí có máng dốc để dẫn nước tiểu ra ngoài.
• Thành bệ xí: Phải vững chắc, không nứt nẻ, cửa lấy phân kín, kích thước 25 cm x 30 cm.
• Nền bệ xí: Xây cao hơn mặt đất xung quanh, có thể làm bằng bê tông, lát gạch, láng xi măng hoặc đất sét nện dầy 30cm.
• Kích thước bệ xí: Rộng 1,1-1,2 m, dài 1,5 – 1,7 m, cao 0,7 m

– Sử dụng và bảo quản:

+ Chỉ được đi 1 ngăn còn một ngăn để ủ phân.

+ Phải giữ cho hố xí kín, khô, sạch.

+ Đảm bảo thời gian ủ phân trên 4 tháng.

2.1.3. Ưu điểm

– Dễ sử dụng và bảo quản.

– Tiêu diệt được các mầm bệnh trong phân.

– Không gây ô nhiễm môi trường.

– Giá thành hạ.

2.1.4. Nhược điểm

– Vẫn còn mùi hôi thối, đặc biệt là vào mùa hè.

– Không xây dựng được ở những vùng đất trũng.

– Không dùng được ở những nơi công cộng.

– Cần phải có chất độn đầy đủ sau mỗi lần đại tiện.

2.2. Nhà xí tự hoại

Đây là nhà xí thường được dùng ở các thành phố, thị xã, thị trấn và ở nơi công cộng.

2.2.1. Cấu tạo

– Phần nhà xí: gồm tường che và mái.

– Bệ ngồi: Bằng tấm đúc sẵn được nối với ống dẫn phân có nút nước.

– Bể xí: Gồm 3 ngăn.

+ Ngăn chứa phân: Chứa và lắng sơ bộ, ở đây các thành phần lơ lửng được phân huỷ sơ bộ rồi chuyển qua ngăn thứ 2 bằng ống chữ L ngược. Tại ngăn này người ta bố trí một ống thông hơi để thoát hơi khí được sản sinh trong quá trình phân huỷ kỵ khí.

+ Ngăn lắng phân: Có tác dụng làm lắng các chất lơ lửng ( bao gồm cả vi khuẩn, vi rút, trứng giun sán) và hoàn thành quá trình xử lý kỵ khí. Sau đó nước được lắng trong và theo ống L ngược thoát ra hoặc chảy ra hố ga hoặc ngăn lọc hiếu khí.

+ Ngăn lọc hiếu khí: Có nhiều lớp sỏi cuội để lọc nước thải trước khi chảy ra ngoài.

2.2.2. Sử dụng

– Sau khi đi ngoài, dội nước, phân bị đẩy trôi xuống bể kị khí.

– Giấy chùi nếu là giấy tự tiêu mới được bỏ vào hố xí.

– Nếu bệ xí hoặc lỗ xí dính phân phải cọ rửa ngay.

– Chú ý bảo quản nút nước, nhất là khi lỗ xí bị tắc.

– Bùn và nước phân trong hố ga chỉ được sử dụng lại làm phân bón sau khi bể tự hoại đã hoạt động được trên 12 tháng.

2.2.3. Ưu điểm

– Không có mùi hôi thối, không hấp dẫn côn trùng.

– Không gây nhiễm bẩn môi trường xung quanh.

– Tiêu diệt được mầm bệnh trong phân.