Bác Sĩ Cây Trồng Tập 6 – Côn Trùng Và Nhện Hại Cây Trồng

1. Ta thường nói cây trồng bị nhiều loại sâu hại. Vậy sâu hại cây trồng là những nhóm sinh vật nào?

Trong suốt quá trình sinh trưởng phát triển các loại cây trồng bị nhiều loại sinh vật phá hại, trong đó thường được nhắc đến nhiều là các loài sâu hại. Có một số loài như kiến, môi, dễ ăn hạt giống ngay từ khi mới gieo xuống đất. Từ khi cây mọc cho đến khi ra hoa, kết quả cùng bị nhiều loại sâu cần đứt gốc cây con, ăn khuyết là, chích hút nhựa lá, đục vào thân cây và quả.

Ngay cả khi thu hoạch và cất giữ bảo quản các sân phẩm cây trồng còn tiếp tục bị nhiều loài sâu mọt phá hại. Các loài sinh vật hại cây trồng như trên mà các tài liệu và bà con ta thường gọi là sâu hại chủ yếu là nhóm côn trùng.

Nói cách khác, những loài côn trùng hại cây trồng thì gọi là sâu hại. Côn trùng là nhóm sinh vật có số lượng loài lớn nhất trong thế giới sinh vật, với con số ước tính là trên 1 triệu loài, nhưng hiện nay mới phát hiện khoảng 800.000 đến 900.000 loài. Côn trùng phân bố rộng rãi trên toàn cầu và sinh sống trong nhiều điều kiện sinh thái khác nhau.

Theo quan hệ với con người, một số loài côn trùng được xếp vào loại có ích như tầm tơ, ông mật, cánh kiến đó các loại côn trùng ăn thịt -bắt mối, côn trùng ký sinh trên các loài sâu hại (gọi là thiên địch). Nhiều loài côn trùng gây hại cho người như muỗi, bọ chét. Trong đó, những loài côn trùng gây hại cây trồng nông lâm nghiệp với số lượng chiếm khoảng 5-7% tổng số loài đã biết.

Về tác hại, ước tính chúng làm mất trung bình khoảng 10% sản lượng nông sản thu hoạch. Theo tỷ lệ thất thu ước tính như trên, với sản lượng thóc hàng năm của nước ta hiện nay khoảng 30 triệu tấn thì sâu hại đã ăn phá đi mất 3 triệu tấn.

Số thóc mất đi này có thể nuôi 10 triệu đến 15 triệu người. Thật là một con số thiệt hại vô cùng lớn: Có điều phải chấp nhận là sự thiệt hại gây ra cho cây trồng bởi các loài sâu, cũng như các loại bệnh và các yếu tố bất lợi khác là qui luật của tự nhiên không thể tránh khỏi. Song làm sao để hạn chế những thiệt hại đó ở mức độ thấp nhất vẫn luôn luôn là mục tiêu phấn đấu của con người.

2. Các đặc điểm hình thái của côn trùng là gi?

Côn trùng (Insecta) là một lớp động vật thuộc ngành chân đốt (còn gọi là ngành tiết túc, Arthropoda)

Về hình thái, đặc điểm đặc trưng của côn trúng là cơ thổ được bao bọc bởi lớp vỏ cứng (Cuticula), cơ thể phân đốt và chia làm 3 phán đấu, ngực và bụng.

1- Đầu côn trùng: Là một khối cứng đồng nhất gồm 5-6 đốt dính liền nhau và có nhiều ngắn chia thành nhiều khu vực (khu đình, khu trán, khu má). Đầu mang nhiều phần phụ như rấu, miệng, mất đơn, mắt kép. Các phần phụ này có nhiều biến đổi tùy theo loài côn trùng.

Râu đấu: Là cơ quan khứu giác và xúc giác, ở một số loài (kiến, mỗi) râu đầu còn là cơ quan thính giác làm nhiệm vụ tìm kiếm và báo hiệu cho nhau. Râu đầu gồm 3 phần là chân râu, cuống râu và roi râu, trong đó roi râu là phần dài nhất và gồm nhiều đốt.

Hình dạng râu thay đổi tùy theo loài và chia ra các dạng râu sợi chỉ (như cào cào, gián), râu lông cứng (ve sấu, xén tóc), râu chuỗi hạt (mới thợ, một số bướm), râu răng của (bạn miêu, đom đóm), râu đầu gối (ong, vòi voi), râu hình là lợp (bọ hung) v..v.. nhai và miệng hút. Miệng nhai là dạng miệng nguyên thủy, thích hợp với các thức ăn là động -thực vật ở dạng rắn, thường gặp ở các côn trùng bộ cánh cứng, bộ cánh thẳng và các sâu non bộ cánh vấy. Miệng nhai gồm các bộ phận môi trên. môi dưới, hàm trên và hàm dưới.

Miệng hút là kiểu miệng được biến hóa từ miệng nhai để thích nghi với thức ăn lòng. thường thấy ở các loài bướm, ruồi, bọ rầy, bọ xít, bọ trĩ, ông. Ở miệng hút, các bộ phận mới và hàm biến thành kim chích và vòi hút.

Mắt đơn và mất kép: là cơ quan thị giác của côn trùng, mắt kép gồm nhiều mất đơn gộp chung lại.

2. Ngực côn trùng: Ngực là phần giữa đấu và bụng, gồm 3 đốt là ngực trước, ngực giữa và ngực sau. Ngực có 2 bộ phận phụ là cánh và chân.

Cánh: Là bộ phận giúp côn trùng hoạt động trên không. Cánh có dạng phiến mông, trên đó có mạch cánh (gân cảnh) như bộ giá đỡ. Có 4 cánh gồm 2 cánh trước và 2 cánh sau. Cánh da số có hình tam giác. Cấu tạo cánh là một cơ sở quan trọng để phân loại côn trùng. Có loài trên cánh phủ lớp vấy mịn như phần với nhiều màu sắc (gọi là cánh vấy hoặc cánh phấn), có ở bộ cánh vấy, điển hình là các loài bướm.

Có loài cánh trước hóa cứng, có ở bộ cánh cứng, điến hình như các loài bọ hung, bọ dừa. Có loài cánh trước có phần cứng và phần mềm, thấy ở bộ cảnh nửa, điển hình là các loài bọ xít. Một số loài cánh sau thoái hóa, chỉ còn lại hai cánh trước, có ở bộ hai cánh, điển hình là các loài ruồi.

Chân: Là bộ phận giúp côn trùng hoạt động trên mặt đất, mặt cây. Chân được gắn vào các đốt ngực, mỗi đốt ngực có một đôi chân, tổng cộng có 3 đôi (6 chân). Chân cũng gồm nhiều đốt Tùy theo điều kiện sống mà chân côn trùng cũng biến đối tạo thành nhiều kiểu chân như chân chạy (con gián) chân nhây (cào cào), chân đào bởi (để dùi) chân bắt mồi (bọ ngựa), chân bơi lội (niêng niềng), chân kẹp leo (chấy, rận) v.v

3. Bụng côn trùng: Bụng là phần cuối của cơ thể, gồm 8-9 đốt, ở bộ cánh cứng chỉ thấy 5 – 6 đốt. Bụng còn trùng cũng mang một số bộ phận phụ như chân bụng (có ở sâu non) và bộ phận sinh dục (con trưởng thành), một số loài có lông đuôi (cào cào, phù du).