Hải Ngoại Kỷ Sự – Đọc sách online ebook pdf

Khoảng mùa xuân năm Giáp Tý, ta được nghỉ việc về phương nam, qua núi La Phù8 hái thuốc, nghỉ chân tại thành Ngũ Dương9; lần đầu được gặp Thạch công hòa thượng tại một khách tọa, trong lúc nói chuyện, nghe lời nói thanh cao, khí tượng hùng vĩ, dồi dào tỏ ra sắc mặt; nghĩ bụng chắc là một dị nhơn, vì một cớ gì muốn lánh mình trong cửa Phật vậy. Phút chốc mười lăm năm qua, trở lại Châu Giang lần thứ hai, nghe nói có vị thiền sư mới từ nước cổ An Nam hải ngoại trở về, quốc vương nước ấy thụ giới làm đệ tử, bố thí rất nhiều tiền bạc.

Thiền sư đem về xây cất bửu các ở phía tây Việt Tú sơn, hiên lồng bóng nhật, nóc vút tầng mây, tiếp liên điện ngọc cung châu, rực rỡ Tung khâu, Lan nhã (nhà chùa), chẳng khác quỳnh lâu ngọc vũ trong chốn động tiên vậy. Nhơn than rằng: Cấp cô hóa lạc10, hiện lai nhơn gian, nhưng nếu Thiên thân Bồ Tát chẳng ra đời, thì lấy ai diễn giảng “Tam xa”11 để gây mầm tốt Phật giáo cho Chấn Đán12. Bèn chống gậy đến chùa, hỏi thăm cho biết.

Người ra đón tiếp, chính là Thạch hòa thượng ngày xưa! Mừng mặt bắt tay, cùng nhau trò chuyện việc mười lăm năm qua, khác nào Thượng Nguyên13 Phu nhơn gặp bà Ma Cô14 nói chuyện Bồng lai nước cạn vậy. Hòa thượng nhơn lấy ra tập Hải ngoại kỷ sự và các tập khác đưa tôi xem. Văn chương lưu loát, như sấm vang chớp nhoáng, như núi chuyển biển reo, có lúc như cánh hồng bay vút tầng mây, có lúc như gió bão reo vang rừng trúc; thơ luật thì thanh tân uẩn súc, hùng hồn ly kỳ, khiến người không còn chỗ nào có thể chỉ trích; có lẽ nhờ đi ra hải ngoại, nghe thấy được thêm mở mang, nên văn khí ngày nay hùng bác khôi kỳ, so với ngày xưa còn hơn xa vậy.

Ta già rồi, từ ngày lui về điền viên đến nay, tiều tụy cô ngâm; bao nhiêu thắng tình cuồng tứ ngày xưa, tiêu tan hầu hết. Ve sầu khiếp gió, bỗng nghe loan phượng vang reo; giọng tốt vần thanh, chỉ biết cúi đầu khen ngợi. Cho hay trong vũ trụ những bậc thiên sư cao sĩ, khác hẳn bọn tu hành khô khan; văn chương của các ngài, so với bọn lưng lừa lựa chữ15, giọng văn như tiếng rế kêu sầu, khác nhau chẳng biết chừng nào mà nói.

Lớn mà hóa gọi là “Thánh”, thần mà sáng gọi là “Kỳ”. Những bậc anh sĩ phi thường trong thiên hạ, tùy theo xử cảnh của mình mà tỏ ra kỳ; hoặc kẻ anh hùng áo vải, hoặc kẻ đạo sĩ mão vàng, địa vị khác nhau, việc làm khác nhau, nhưng hễ làm đến tột bậc thì đều gọi là “Kỳ” cả.

Đương lúc việc chưa thành, danh chưa lập, mà việc làm lời nói khác lạ hơn đời, kẻ tục tử dung phu, đi theo dòm hành và dị nghị; đến lúc việc đã thành, danh đã lập, cũng còn có kẻ dị nghị, cho là khác tục trái đời; đó chẳng qua vì những kẻ không “Kỳ” lại muốn khoe lòe cái “Kỳ” của mình; muốn khoe lòe cái “Kỳ” mà sự thực không “Kỳ”, lại kinh ngạc cái “Kỳ” của người khác, rồi sinh lòng nghi kỵ; bởi thế làm dung phu tục tử dễ, mà làm kỳ nhơn hơn đời thực khó lắm vậy.

Hán Ông hòa thượng mới sinh ra đã “Kỳ” rồi, tuổi trẻ xuất gia, học hết ngũ minh16 chư luận, thông hiểu lý số âm dương, châu du thiên hạ, tiếng tăm đầy rẫy khắp trong ngoài; đến lúc cưỡi gió vượt sóng đáp ứng lời mời của Đại Việt quốc vương; những nơi trải qua, nào là sơn xuyên hình thế, phong thổ tập tục, đều ghi chép rõ ràng; cao đàm hùng luận, tỏ ra có kinh luân đại tài; đề vịnh văn thơ, thảy đều thanh cao hoa lệ; góp hết tinh vi tam giáo, làm nên kiệt tác một nhà, thực là một kỳ quan trong biển học vậy. Kỳ nhơn mới có kỳ văn, đã có kỳ văn, ắt phải có kỳ sự; hòa thượng tha cho Thần Long miễn chầu và sai khiến quỷ thần ủng hộ, ấy là khai đoan của kỳ sự vậy; cho đến việc sai gió khiến mưa, cảm thông trời đất, như Quảng Minh đại sĩ thác mà vẫn sống, kẻ thức giả cho đó là viên thông diệu khế17, phảng phất với tam muội18 chính giác của Bửu Chí, Đàm Siêu, Phong Can, Đỗ Trừng19; kẻ dốt nát thì cho đó là việc quái đản rồi đua nhau chỉ trích dị nghị om sòm.

Nhưng biết đâu “đáy bát sinh rồng, trong miệng phóng ra hào quang”20, đời vẫn có sự kỳ lạ như thế; khi chưa thấy đáy bát sinh rồng, trong miệng phóng ra hào quang, chẳng nói làm gì; đến lúc rồng đã sinh ra ở đáy bát, hào quang đã phun ra từ trong miệng, đó là do pháp lực cao cường, mới biến hóa được như vậy, thế mà còn cho là quái đản, rồi ngạc nhiên kinh dị, có phải vì không biết sự huyền diệu của đạo viên thông mà ra không. Tôn Đăng21 có nói: “Lửa sinh ra tức có sáng, nhưng chẳng dùng sáng”. Nếu quả dùng sáng, thì cái “kỳ” của hòa thượng, tức cái sáng của hòa thượng vậy.

Hãy xem lúc hòa thượng đi thuyền vượt biển, sóng lặng gió yên, có chim thần dẫn đường, cá dữ xa lánh, ấy cũng do hòa thượng dùng sáng vậy; nhưng người thường hốt hoảng, hòa thượng lại tự nhiên, thì hòa thượng quả đã dùng sáng chăng? Nay thử đem tập Hải ngoại kỷ sự ra bàn, tập sách ấy không có vẻ khô khan, cũng không có vẻ yêm bác, biểu dương trung hiếu tiết nghĩa, đều những lời nói có bổ ích cho thế đạo nhân tâm, chính đại quang minh, chẳng khác gì cái học nguồn gốc của đạo nho ta vậy. Bởi thế cảm hóa được người dị quốc, khiến quy thuận với thiên triều; lấy kỷ cương Trung Hoa, biến đổi tập tục xứ lạ; đem vàng nước người, về xây dựng cảnh chùa bất hủ; khoan thai đường hoàng, giữ lòng ngay thẳng; đường đường chính chính, chẳng dối người cũng chẳng tùy người; há chẳng phải dùng “kỳ” mà chẳng lỗi với “chánh”, viên thông mà chẳng quái đản hay sao. Ta vì thế phục sự “dụng kỳ” của hòa thượng thực thần minh khôn lường.