Hán Học Danh Ngôn – Đọc sách online ebook pdf

I – TU THÂN
(sửa mình)

1. – Người quân-tử ghi nhớ rõ nhiều những câu nói hay, việc làm tốt của người đời trước, để nuôi cái đức tính mình. Dịch kinh

2. – Thấy phải thời theo, có lỗi thời đổi. Dịch kinh

3. – Người quân-tử cử động thận trọng, không sơ-suất với ai ; dong mạo đoan trang, không thất sắc 1 với ai ; ngôn ngữ cẩn thận, không sảy miệng với ai. Lễ-ký

4. – Vấn tâm 2 không có điều gì đáng thẹn, thì còn lo gì, sợ gì. Luận-ngữ

5. – Lúc nhỏ khí huyết chưa sung túc, phải giữ gìn sắc dục ; lúc nhớn khí huyết đang hăng-hái, phải giữ gìn việc tranh đấu ; lúc già khí huyết đã suy kém, phải giữ gìn việc tham lam. Luận-ngữ

6. – Yêu mến người mà người không thân thiết với mình, thì xét lại xem lòng « nhân » của mình đã đầy đủ chưa ; quý trọng người mà người không lễ phép với mình, thì xét lại xem sự « kính » của mình đã chu chí chưa. Mạnh-tử

7. – Tự mình khinh mình trước, người ngoài mới khinh mình sau. Mạnh-tử

8. – Phàm làm gì mà có điều chưa thỏa lòng, thì nên xét lại thân mình, xem làm như thế, đã là phải hẳn chưa. Mạnh-tử

9. – Danh dự quá sự thật, người quân-tử lấy làm xấu hổ. Mạnh-tử

10. – Ngửng lên không hổ với giời, cúi xuống không thẹn với người, đó là một điều vui sướng. Mạnh-tử

11. – Tu tỉnh tâm thân, thận trọng công việc, không thế, thì sợ nhục đến tổ tiên. Hiếu kinh

12. – Chớ lo không được quan to, nên lo cái « đức » của mình còn kém cỏi ; chớ tủi không được lộc hậu, nên tủi cái « trí » của mình còn hẹp hòi. Trương-hành truyện
13. – Tự xét thân mình, miễn là không thẹn ; thị phi miệng thế, thì có quản chi. Ban-siêu truyện

14. – Nhất tâm 3 ăn ở cho phải đạo, thì giời cũng không làm hại nổi. Tuân-tử

15. – Giản dị quá, người ta hay nhờn ; nghiêm trang quá, người ta không thân. Thuyết-Uyển

16. – Kẻ chịu thiệt thường được ích, kẻ ích mình thường hay thiệt. Thuyết-Uyển

17. – Sự yêu hành 4 là cái búa chém đẽo cái tính linh 5 . Sự mê đắm là con ngựa theo đuổi cái tai vạ. Thuyết-Uyển

18. – Nói cho hay, làm cho phải, thế là tu thân. Tố-thư

19. – Kẻ không chịu sửa mình mà muốn có tiếng thơm để đời, thì khác nào mặt xấu mà muốn có cái hình đẹp ở trong gương. Nhan-thị gia-huấn

20. – Lập thân còn gì khó bằng làm thế nào cho không tủi thẹn 6 ; thủ thân còn gì khó bằng làm thế nào cho khỏi điếm nhục 7 ; phòng thân còn gì khó bằng làm thế nào cho ít bịnh tật. Tuân-sinh-Tiên.

21. – Thói khinh bạc 8, đem đối đãi với người quân tử, thời tự mình làm cho mình thất đức 9 ; đem đối đãi với kẻ tiểu nhân, thời tự mình làm cho mình hại thân 10. Tuân-sinh-tiên

22. – Bể tình dục, lấp mãi mà không đầy. Thành sầu khổ, phá mãi mà không tan. Khuyến-giới toàn-thư

23. – Tâm địa để lâu, không đem việc hay đời cổ để tẩm tưới, thì nhem-nhuốc, những trần tục 11 ; soi gương mặt mũi đáng ghét, trò chuyện nhạt-nhẽo khó nghe. Hoàng-Đình-Kiên

24. – Tâm 12 nên để cho vui mà hình thể 13 nên để cho khó nhọc. Lâm-Bô

25. – Không xấu với miệng, chẳng bằng không xấu với thân ; không xấu với thân chẳng bằng không xấu với tâm. (Không nói bậy chẳng bằng không làm bậy ; không làm bậy chẳng bằng không nghĩ bậy). Thiệu-Ung

26. – Không phấn phát 14 thì một ngày một lười nản ; không kiềm thúc 15 thì một ngày một dông-dài. Chu-Hi

27. – Đem lòng yêu vợ con ra yêu cha mẹ thời là hiếu ; đem lòng giữ nhà ra giữ nước thời là trung ; đem lòng trách người ra trách mình thời ít lỗi ; đem lòng dong mình ra dong người thời trọn nghĩa. Cảnh-hành lục
28. – Tâm niệm trầm tiềm 16 mãi mãi, thì lẽ gì mà nghĩ chả ra. Chí khí phấn phát luôn luôn, thì việc gì mà làm chả nổi. Lã-Khôn

29. – Tâm phải cho to để dung nạp những người trong thiên hạ ; tâm phải cho rộng để chịu đựng cái hay trong thiên hạ ; tâm phải công bằng để bàn việc trong thiên hạ ; tâm phải trầm tiềm để xét lý trong thiên hạ ; tâm phải vững vàng để chống lại với biến cố 17 trong thiên hạ. Lã-Khôn

30. – Tâm thuật quí nhất là quang minh, trung hậu ; dung mạo quí nhất là chính đại, lão thành 18 ; ngôn ngữ quí nhất là giản dị, chân thật. Lã-Khôn

31. – Muốn bỏ tính « lười » thì trước hết đừng sáng dậy trưa ; muốn bỏ thói « kiêu » thì trước hết đừng nhẹ miệng chê cười thiên hạ. Tăng-quốc-Phiên

32. – Kẻ có tài hơn người, tất có tình dục hơn người ; tài hơn người, tình dục hơn người, mà không có lòng đạo đức hơn người để tự trị 19 lấy mình, thì lại là tôi tớ cho tình dục. Lương-khải-Siêu

II – LẬP CHÍ
(Có và định cái ý hướng)

33. – Yên vui, thư nhàn là thứ thuốc độc, không nên quyến luyến ham mê. Tả-truyện

34. – Tà làm mỏ con gà, còn hơn làm đít con trâu. (làm nhỏ mà làm thầy, còn hơn làm to mà làm đầy tớ). Chiến-quốc sách

35. – Tài giai nên ngang dọc trời đất, không nên quanh quẩn xó nhà. Triệu-Ôn

36. – Cây chi, cây lan tuy mọc chỗ rừng vắng mà hoa vẫn thơm ; người quân-tử theo lẽ phải, làm điều hay, tuy gặp khốn cùng, mà tiết hạnh vẫn không đổi. Gia-ngữ

37. – Kẻ trông mong vào người thì không được chắc ; kẻ nhờ cậy vào người thì không được lâu. Hàn-thi ngoại-truyện

38. – Người có chí thì việc gì cũng nên. Hán-Quang-Vũ

39. – Gây dựng cho nên, khó hơn lên giời ; phá hoại cho hỏng, dễ như đốt lông. Liêu-Tì

40. – Của chứa nghìn vạn, không bằng nghề mọn trong tay. Nhan-thị gia-huấn

41. – Người sinh ở đời, không có một ít nghị luận hay, một ít công-nghiệp tốt, suốt ngày chỉ ăn no, mặc ấm, mà không dụng tâm 20 thì khác gì loài vật. Tô-Tử-Do

42. – Mắt không theo người trôgn, tai không theo người nghe, miệng không theo người nói, mũi không theo người ngửi. Nguyên-Kết

43. – Lâu nay đời vẫn làm đắm-đuối loài người cái « chí » của ta là cái để độ thân ta, mà sóng gió không thể xiêu-dạt vùi-dập ta được. Chúc-vô Công

44. – Giời có thể cho người ta được mùa ; không có thể cày cấy hộ được. Ngụy-Liễu-Ong

45. – Ở đời có ba điều đáng tiếc : một là hôm nay bỏ qua, hai là đời này chẳng học, ba là thân này nhỡ hư. Chu-Hi

46. – Trên thì giời, dưới thì đất, người ta ở khoảng giữa ; làm người có ra người thì mới không uổng. Chu-Hi

47. – Tuổi trẻ không gắng sức, già cả những ngậm-ngùi. Cổ-thi

48. – Làm người nên tự lập 21, tự trọng 22, không nên bước theo gót người 23, nói theo miệng người 24. Lục-Cửu-Uyên