Nào Tối Nay Ăn Gì? – Đọc sách online ebook pdf

MỘT NHÀ TỰ NHIÊN HỌC TRONG SIÊU THỊ

Điều hòa không khí mát rượi, không có mùi, đèn huỳnh quang kêu vo vo, siêu thị của Mỹ dường như chẳng mấy liên quan đến Tự nhiên. Tuy vậy, đây là đâu nếu không phải một cảnh quan (do con người tạo ra, đúng vậy) tràn ngập thực vật và động vật?

Tôi không chỉ nói về quầy rau quả tươi hoặc quầy thịt – toàn bộ quần thể thực vật và động vật của siêu thị. Nói về mặt sinh thái, đây là những khu vực điển hình nhất của cảnh quan này, những nơi mà không cần có hướng dẫn viên thì ta vẫn xác định được các loài cư ngụ. Đằng kia là cà tím, hành, khoai tây và tôi tây; đây là táo, chuối và cam.

Cứ vài phút lại được phun sương, quầy rau quả tươi là góc duy nhất của siêu thị khiến ta có khuynh hướng nghĩ rằng, “A, đây rồi, sự hào phóng của Tự nhiên!” Có lẽ điều đó giải thích lý do tại sao một vườn đầy quả và rau (đôi khi cả hoa nữa) là thứ thường xuyên chào đón người mua hàng khi họ vừa bước qua cánh cửa tự động.

Tiếp tục đi, trở lại bức tường lắp gương phía cuối siêu thị, đằng sau đó là nơi nhân viên quầy thịt lao động quần quật, và ta bắt gặp một loạt những loài khó phân biệt hơn một chút – kia là gà và gà tây, cừu, bò và lợn. Mặc dù ở quầy thịt, đặc điểm sinh học của các loài được bày bán thực sự đã mờ dần, vì bò và lợn được xẻ ngày càng nhỏ thành những miếng không xương và không còn dính máu. T

rong những năm gần đây, những biện pháp khéo léo này của siêu thị đã lan dần sang quầy rau quả tươi, nơi ta sẽ thấy những củ khoai tây trước đầy dính đất giờ được thái sẵn thành những hình khối màu trắng tinh khôi, và cà rốt “bao tử” được gọt bằng máy thành những quả ngư lôi xinh xắn.

Nhưng nhìn chung ở dãy thực vật và động vật, ta không cần phải là một nhà tự nhiên học, càng không cần phải là một nhà khoa học, để biết mình đang bỏ những gì vào giỏ mua hàng.

Tuy nhiên, mạo hiểm đi xa hơn, và ta sẽ tới những quầy nơi chính khái niệm giống loài dường như ngày càng mờ nhạt hơn: những núi ngũ cốc ăn sáng và gia vị chất ngất; những quầy hàng đông lạnh chất đống “thực phẩm đã chế biến” và đậu Hà Lan đóng túi; khu bày nước ngọt rộng mênh mông và những cái giá cao ngất chất đầy đồ ăn vặt; vô số những túi Pop-Tarts[7] và Lunchables[8]mà ta không tài nào phân biệt nổi; những thứ bột kem pha cà phê đích thị là chất tổng hợp và bánh Twinkie[9], thứ đã thách đố nhà tự nhiên học Linnaeus[10].

Thực vật? Động vật? Mặc dù không phải lúc nào ta cũng có cảm giác như vậy, nhưng kể cả loại bánh Twinkie bất diệt cũng được làm từ…ừm, chính xác là từ cái gì thì tôi cũng chưa thể trả lời ngay được, nhưng rốt cuộc là một thứ từng là sinh vật sống, nghĩa là một loài, chúng ta vẫn chưa bắt đầu tổng hợp thức ăn từ dầu mỏ, ít nhất là chưa trực tiếp.

Nếu có thể thực sự nhìn ngắm siêu thị qua con mắt của một nhà tự nhiên học, ấn tượng đầu tiên của ta có lẽ là sự đa dạng sinh học đáng kinh ngạc của nó. Hãy xem bao nhiêu loài thực vật và động vật khác nhau (và cả nấm nữa) được trưng bày trong có nửa hecta đất này! Cánh rừng hoặc thảo nguyên nào có thể hy vọng sánh bằng với nó? Phải có tới hàng trăm loài khác nhau trong chỉ riêng khu vực rau quả tươi, thêm một vài loài nữa ở quầy thịt.

Và sự đa dạng sinh học này dường như chỉ có chiều hướng ngày càng tăng lên: hồi tôi còn nhỏ, chẳng bao giờ thấy bắp cải tím trong quầy rau quả tươi, hoặc nửa tá những loại nấm khác nhau, hay quả kiwi, chanh leo, sầu riêng và xoài. Thực vậy, trong vài năm gần đây, có cả danh mục dài những loài thực vật nhiệt đới ngoại lai đã xâm lấn, và làm sinh động đáng kể, khu vực rau quả tươi.

Ở khu vực động vật, vào một ngày đẹp trời ta có thể tìm thấy – ngoài thịt bò – cả thịt đà điểu lẫn chim cút, rồi thậm chí cả bò rừng bizon, trong khi ở quầy cá, ta có thể bắt gặp không chỉ cá hồi và tôm mà cả cá da trơn và rô phi nữa. Các nhà tự nhiên học coi đa dạng sinh thái là đơn vị đo lường tính lành mạnh của cảnh quan, và sự tận tụy của siêu thị hiện đại hướng tới sự đa dạng dường như phản ánh, thậm chí có thể còn đẩy mạnh, đúng loại sức mạnh sinh thái đó.

Ngoại trừ muối và một vài chất phụ gia thực phẩm tổng hợp, mỗi loại thực phẩm trong siêu thị là một mắt xích trong chuỗi thức ăn bắt đầu với một loài thực vật cụ thể trồng ở một mảnh đất cụ thể (hoặc, hiếm khi hơn, ở một vùng biển) ở đâu đó trên Trái đất.

Đôi khi, cũng trong khu vực rau quả tươi, chuỗi thức ăn đó khá ngắn và dễ lần theo: như ghi rõ trên túi lưới, loại khoai tây này được trồng ở bang Idaho, loại hành kia có xuất xứ từ một trang trại ở bang Texas.

Tuy nhiên, khi di chuyển sang quầy thịt, chuỗi thức ăn trở nên dài hơn và ít đầy đủ hơn: nhãn hàng không nói rằng miếng thăn bò này có nguồn gốc từ một con bò đực non sinh ra ở bang South Dakota và nuôi béo ở một trại vỗ béo gia súc ở bang Kansas bằng ngũ cốc trồng ở bang Iowa.

Một khi bước vào quầy thực phẩm chế biến sẵn, ta phải là một thám tử sinh thái khá quyết tâm thì mới có thể lần theo những mối liên hệ ngày càng mù mờ và rắc rối giữa món bánh Twinkie, hay loại kem không làm từ sữa, với một loại thực vật mọc ở đâu đó trên Trái đất, tuy nhiên điều đó vẫn có thể thực hiện được.

Vậy một thám tử sinh thái có thể tìm hiểu được điều gì trong cuộc khám phá các siêu thị ở nước Mỹ, liệu anh ta có lần theo những mặt hàng trong giỏ của mình tới tận đất trồng?