Manon Lescaut – Đọc sách online ebook pdf

Tuy rằng có thể đưa câu chuyện về hiệp sĩ Griơ này vào tập Hồi ký của tôi, tôi thấy rằng nó không có mối quan hệ thiết yếu gì với tập Hồi ký đó, nên bạn đọc sẽ thích thú hơn khi đọc nó tách rời ra. Một truyện dài vào cỡ như thế này có thể sẽ cắt đứt cái dòng của câu chuyện về chính bản thân tôi. Tuy không hề dám tự nhận mình là nhà văn chuẩn mực, tôi cũng biết rằng trong một truyện kể phải loại bỏ những tình tiết làm cho nó nặng nề và rối rắm. Đó là nguyên tắc của Horace[3]:

Hôm nay chỉ nói về những gì thích hợp với hôm nay,

Hãy gác những điều khác lại và nói vào thời gian thích hợp.

Cũng không cần phải viện dẫn đến một quyền uy nghiêm trang đến thế để chứng minh một chân lý rất giản đơn bởi vì lương tri là ngọn nguồn của quy tắc đó.

Nếu như công chúng tìm được một điều gì thú vị và hữu ích trong câu chuyện về cuộc đời tôi, tôi dám hứa rằng họ cũng sẽ hài lòng với phần bổ sung này. Trong hạnh kiểm của ông Griơ, họ sẽ thấy được một ví dụ ghê gớm về sức mạnh của sự đam mê.

Tôi phải miêu tả một thanh niên mù quáng, chối bỏ hạnh phúc để lao vào những hoạn nạn bi thảm nhất; một kẻ có tất cả những đức tính có thể hình thành nên phẩm giá cao quý, đã tự nguyện chọn một cuộc sống tăm tối lang bạt kỳ hồ hơn là hưởng những ưu thế về gia sản và dòng dõi mang lại; một kẻ thấy trước những tai họa nhưng lại không muốn tránh, cảm thấy tai họa đấy nhưng lại cam tâm hứng chịu lấy tai họa, cố tình từ chối những phương thuốc mà người ta luôn luôn bốc cho anh ta và có thể giúp anh ta chấm dứt những tai họa đó vào bất cứ lúc nào; tóm lại, đó là một tính chất nhập nhằng, khó hiểu, đức hạnh trộn lẫn với thói hư, một mâu thuẫn thường xuyên giữa ý đồ tốt với hành động xấu.

Đó là nội dung của bức tranh mà tôi trình bày.  Những người có lương tri sẽ không xem một trước tác vào loại này là một việc làm vô ích. Ngoài cái thú được đọc một câu chuyện thú vị, trong đó ít có sự kiện nào mà lại không giúp vào việc soi sáng các phong tục, và theo ý tôi, vừa giải trí vừa giáo dục công chúng là đã phục vụ đáng kể cho họ rồi.

Người ta không thể suy nghĩ về những lời giáo huấn đạo đức mà không ngạc nhiên nhận ra rằng tất cả những lời đó vừa được coi trọng lại vừa bị xem thường; người ta tự hỏi về sự kỳ quái đó của lòng người, nó làm cho người ta có tư tưởng thích cái thiện, cái hoàn hảo, nhưng trong hành động thì lại xa rời tư tưởng đó.

Nếu những ai có một trình độ tri thức và lịch lãm nào đó chú ý xem xét nội dung thông thường của những cuộc chuyện trò, hay cả những cơn mơ mộng một mình của họ, họ sẽ dễ dàng nhận thấy rằng chúng hầu như luôn luôn xoay quanh những nhận xét về đạo đức.

Những giờ phút ân ái nhất trong cuộc sống của họ là những giờ phút ngồi một mình, hay với một người bạn để bộc bạch về vẻ đẹp của đức hạnh, vị dịu ngọt của tình bạn, về những phương tiện để đạt đến hạnh phúc, về những nhược điểm của bản năng làm cho chúng ta xa rời hạnh phúc cùng những phương thuốc để chữa những nhược điểm đó. Horace[4] và Boileau[5] nêu bật lên cuộc đối thoại đó, xem đó là những nét đẹp nhất trong hình ảnh về một cuộc sống hạnh phúc do hai ông vẽ nên.

Nhưng như vậy thì tại sao người ta lại có thể dễ dàng trượt ngã từ những lý luận cao siêu đó và bỗng chốc rơi xuống trình độ của những người tầm thường nhất. Tôi sẽ lầm nếu như lý lẽ mà tôi đưa ra không giải thích được mâu thuẫn giữa tư tưởng và hành động của chúng ta. Lý lẽ đó là: tất cả những lời giáo huấn về đạo đức chỉ là những nguyên tắc mơ hồ và chung chung, do đó rất khó áp dụng riêng biệt cho từng chi tiết trong phong tục và hành động.

Hãy nêu lên một ví dụ. Những người thuộc dòng dõi cao quý đều thấy rằng sự hiền hòa và lòng nhân đạo đều là những đức tính đáng yêu và đều muốn thực hiện những đức tính đó, nhưng khi thực hiện, họ lại thường lưỡng lự. Họ nêu lên những câu hỏi: Có đúng lúc không? Đâu là mức độ vừa phải? Có lầm đối tượng không? Hàng trăm khó khăn ngăn họ lại.

Người ta sợ mình bị mắc lừa khi muốn tỏ ra nhân từ và hào hiệp, sợ mình trở nên nhu nhược nếu mình tỏ ra quá hiền dịu và dễ xúc động; tóm lại là sợ thái quá hay bất cập trong khi thi hành những bổn phận được gói gọn một cách quá mơ hồ trong những khái niệm chung chung về nhân đạo, hiền hòa. Trong sự phân vân đó, chỉ có kinh nghiệm hoặc nêu lên một ví dụ điển hình mới có thể quyết định một cách phải chăng cho những thiên hướng của lòng người.

Thế nhưng, kinh nghiệm không phải là lợi thế mà ai cũng có thể có được, nó tùy thuộc ở những tình huống khác nhau, do số phận đưa đẩy đến cho mỗi người. Như vậy, chỉ còn có việc nêu lên một ví dụ điển hình, để có thể qua đó dùng làm quy ước cho khá nhiều người trong việc thực hành đạo đức. Chính là với loại độc giả đó mà những trước tác như cuốn sách này có thể rất có ích, ít nhất là khi chúng do một con người trọng danh dự và có lương tri viết ra.

Mỗi một sự kiện kể ra trong sách đó là một độ ánh sáng, một tri thức bổ sung cho kinh nghiệm; mỗi một biến cố là một mẫu mực mà người ta có thể theo đó để tự rèn luyện mình; chỉ có điều là cần áp dụng cụ thể vào tình huống của mỗi người. Toàn bộ tác phẩm là một bài luận văn về luân lý, nhưng viết gọn lại thành một bài học thực hành thú vị.