Chùm Đoản văn của Aleksandr Solzhenitsyn – Đọc sách online ebooks PDF

XUÔI DÒNG OKA

Có đi qua những xóm làng miền Trung Nga, bạn mới bắt đầu hiểu điều bí ẩn nằm trong phong cảnh tĩnh lặng của nước Nga.

Nó nằm nơi các nhà thờ. Tọa lạc trên những ngọn đồi, uốn lượn theo các sườn gò, mặt hướng về những dòng sông mênh mông với những mái vòm hình vương miện màu đỏ và màu trắng, cất mình vươn lên trên đời sống thường nhật quê mùa, mộc mạc bởi những gác chuông cân đối, thon thả, được chạm khắc – từ rất xa, chúng gật đầu chào nhau. Bị tách rời bởi những ngôi làng biệt lập, chúng không thể nhìn thấy nhau, nhưng cùng hướng lên một bầu trời duy nhất.

Và cho dù bạn đang ở trên cánh đồng, lang thang ngoài thảo nguyên hay ở bất cứ nơi đâu xa cách khu dân cư, bạn cũng không bao giờ chỉ có một mình: trên tầng không của cánh rừng, của những gò đống quen thuộc hay của nơi chốn thường tình nhất thì đỉnh tròn của quả chuông – hoặc từ Borok Lovesky, hoặc từ Liubish hay Gavrilovsky – cũng sẽ quyến rũ bạn.

Rồi bạn đi vào làng và nhận ra rằng, chẳng có ai – kể cả người sống lẫn người chết – đón chào bạn từ xa. Những cây thánh giá từ lâu đã bị xô ngã hoặc bị cong vênh, mái vòm mở toang hoác phô ra những cạnh sườn, cỏ dại mọc loang trên mái và từ kẽ nứt trên các bờ tường. Hiếm khi người ta còn mai táng ở nghĩa trang bao quanh nhà thờ. Những ngôi mộ đã bị nạy ra, gió mưa hàng chục năm đã xóa mờ các bức ảnh thánh từng bị bôi đầy bởi những dòng chữ thô tục.

Trên các bậc thềm, một chiếc máy kéo đang vật lộn với những cái thùng tô-nô đựng mỡ heo muối. Hoặc giả là một chiếc xe tải đang trút các bao lúa mỳ từ trên thùng xe xuống ngay trước cổng lối vào nhà thờ. Cũng ngay trong ngôi nhà thờ này, những cỗ máy cái đang được vận hành. Chỉ có chính nó – ngôi nhà thờ – bị khóa trái, là không nói không rằng. Các CLB – hết cái này đến cái khác. “Phấn đấu đạt lượng sữa cao”. “Trường ca biển”. “Chiến công vĩ đại”.

Người ta luôn vụ lợi, và thường độc ác. Nhưng tiếng chuông chiều đã vang lên, bay lơ lửng trên các xóm thôn, trên cánh đồng, trên rừng cây. Nó nhắc nhở rằng người ta cần phải quên đi những công việc vụn vặt, trần tục để hiến dâng thời gian và tư tưởng cho đức tin vĩnh hằng. Tiếng chuông này – tiếng chuông mà chúng ta đã bảo tồn cho đến tận bây giờ chỉ với một giai điệu xưa cũ – đã nâng cho con người đứng lên bắt đầu từ việc họ đã quỳ xuống.

Trên những tảng đá này, trong những quả chuông này, tổ tiên chúng ta đã gửi vào đây tất cả những gì tốt đẹp nhất của họ, tất cả sự uyên thâm mà họ đã có về cuộc sống.

Nhưng thôi, hỷ mũi đi, Vitca, bỏ đi, đừng thương tiếc nữa! Phim sẽ bắt đầu vào lúc 6 giờ, còn chương trình ca vũ nhạc thì vào lúc 8 giờ…

CHIẾC THÙNG CŨ

Ồ, cuối cùng thì cũng có một chàng cựu chiến binh lang thang ra ngoài cánh rừng Kartunsky. Thật kỳ lạ là sau mười tám năm, địa hình nơi đây được bảo tồn tốt đến nỗi, mặc dù có hơi bị sạt lở – hoặc ở những dãy chiến hào, hoặc ở những ổ đại bác – nhưng cái hố xạ thủ cá nhân – nơi Ivan chưa từng quen biết đã chôn vùi tấm thân đẫy đà của anh trong chiếc áo ca-pốt ngắn lem luốc – vẫn vẹn nguyên.

Trong những tháng năm ấy, những súc gỗ tròn trên nắp các công sự đã bị tháo dỡ và mang đi, tất nhiên rồi, trong khi các hố đất trũng thì nằm trơ ra đó.

Mặc dù tôi không chiến đấu trong khu rừng này, nhưng ở ngay khu bên cạnh, thì cũng có thể coi như tôi đã từng ở đây. Tôi đi lang thang từ công sự này qua công sự khác, cố hiểu xem điều gì đã xảy ra nơi đây. Và đột nhiên, trên lối ra ở một công sự, tôi bắt gặp một chiếc thùng cũ – một chiếc thùng nằm đó đã mười tám năm và lẽ dĩ nhiên, suốt mười tám năm ấy, nó đã không hề bị đụng đến.

Vào mùa đông đầu tiên của cuộc chiến, nó có lẽ cũng đã móp méo lắm rồi. Có thể, ngang qua cái làng bị thiêu cháy, một người lính nhanh tay đã tóm lấy nó – chiếc thùng bị thủng đáy, phần còn lại hình nón cũng đã bị giẫm nát – rồi dùng nó để nối cái lò bằng sắt tây cho thông với ống khói. Vậy là ở ngay công sự này, trong mùa đông nguy ngập đó, kéo dài 90 ngày, mà cũng có thể là 150 ngày, cho đến khi mặt trận ngừng tiếng súng, nó đã để cho bao nhiêu là khói lùa qua mình.

Cái thùng chắc đã từng bị nung đến đỏ rực. Từ nó, có những đôi tay đã được sưởi ấm. Từ nó, có thể người ta đã châm thuốc hút, và bánh mỳ được nướng vàng. Bao nhiêu khói đã lùa qua đây là bấy nhiêu suy nghĩ chưa được bày tỏ, bấy nhiêu tư tưởng chưa được viết ra từ những người có thể đã mất từ lâu.

Sau đó, vào một buổi sáng, dưới ánh nắng mai lung linh, người ta thay đổi đội hình chiến đấu. Công sự bị đảo tung, viên chỉ huy thúc giục đơn vị của mình: “Nhanh lên! Nhanh lên!”. Chiến sĩ cần vụ tháo dỡ bếp lò, quẳng tất cả lên xe, tất tần tật mọi thứ… Tuy nhiên, đến cái thùng móp thì không còn chỗ. “Quăng nó ngay đi!” – Thượng sĩ la lên – “Đến chỗ mới, cậu sẽ tìm được cái khác!”. Sẽ phải đi rất xa, và vấn đề tất nhiên còn liên quan đến mùa xuân. Chiến sĩ cần vụ ngập ngừng đứng lại với chiếc thùng cũ, thở dài rồi đặt nó xuống, ngay chỗ lối ra.

Tất cả bật cười vui vẻ.

Từ bấy đến nay, những súc gỗ tròn lát trần công sự đã bị lấy đi. Bị lấy đi cả chiếc ghế ngựa đặt bên trong công sự, rồi thì bàn. Cuối cùng, chỉ còn chiếc thùng cũ là ở lại với công sự theo cái cách như vậy đấy.

Tôi đứng bên chiếc thùng cũ, ký ức ùa về. Đồng đội nơi tiền tuyến, họ mới sáng tươi biết chừng nào. Ước gì tất cả chúng tôi hãy còn đây, và tình bạn của chúng tôi sẽ là điều đẹp nhất trên đời. Bao nhiêu khói ngày cũ đã tan rồi. Chiếc thùng cũ han rỉ bị bỏ quên này sẽ không bao giờ còn phải dùng đến nữa…