Mộng Kinh Sư – Đọc Sách Online Ebooks PDF

PHÚ XUÂN VÀ DI CHÍ THIÊN DI DINH,

PHỦ VỀ NAM CỦA TIÊN CHÚA NGUYỄN HOÀNG

Với bản đồ tịch trong xứ, do Luân Quận công Tống Phước Trị, từng giữ chức vụ Thuận Hóa Trấn phủ[20], dâng lên ngay lúc Tiên Chúa mới vào Nam, và thêm vào đó, những lời tiên tri của bà lão nhà Trời xuất hiện ở ngay chân đồi Hà Khê, Tiên Chúa chắc hẳn đã lưu ý nhiều tới cảnh trí, địa thế của vùng đất thuộc tỉnh Thừa Thiên hiện nay, nhất là vùng Phú Xuân. Cái ý định thiên[21] dinh về Nam hẳn đã ve vãn tâm trí của vị chúa trẻ tuổi – mới trên ba mươi – giàu chí lớn, ngay từ khi cái cảnh sắc, khí tượng “thiên phủ”[22] của nơi này – được tăng thêm phần quyến rũ vì câu chuyện Cao Biền yểm trừ long mạch – đã lọt vào tầm mắt.

Thực vậy, cái phần đất đai thuộc vào Hóa Châu dưới thời nhà Trần đã từng nằm trong địa bàn của châu Lý – một trong hai châu mà Chế Mân, vua nước Chiêm Thành, đã dùng làm lễ nạp trưng nhằm đánh đổi cái diễm phúc được vầy duyên loan phượng với một công chúa Việt Nam, và dưới thời Lê, trở thành ba huyện Kim Trà, Đan Điền, Tư Vinh thuộc sáu huyện và hai châu của phủ Triệu Phong thuở đó[23], lại được đổi tên là Hương Trà, Quảng Điền, Phú Vinh dưới thời Tiên Chúa[24], quả là một vùng có hình thế kín đáo, hiểm trọng.

Hiểm trọng, kín đáo, vì ở phía Bắc có biển Hạc Hải – năm Minh Mạng thứ hai (1821) được đổi tên là phá Tam Giang – rộng những sáu dặm, dài ba mươi lăm dặm, do nước từ ba ngả sông Tả Giang, Trung Giang và Hữu Giang đổ vào, sâu rộng mênh mông và thường có phong ba dấy khởi[25], ở phía đông có vũng Hà Trung[26] với những đầm Minh Lương, Ô Trai và Đả Đả rộng hai dặm lẻ, chu vi có tới trăm dặm. Tương truyền, chính tại nơi này, Thái Tôn Hiếu Triết Hoàng đế, tức chúa Nguyễn Phước Tần, nhân một dịp kinh quá, đã trông thấy tận mắt, một con sóng yêu quái nổi dậy.

Chúa cả giận, ra lệnh bắn ngay hai phát đại bác vào đám sóng đang lồng lộn trong cơn cuồng nộ. Tức thì, hai con sóng trong đám phun máu ra đỏ cả một vùng, trong lúc một con sóng thứ ba lẩn trốn vội vàng ra khơi. Ở phía đông nam, lại có ải Hải Vân hùng vĩ, hiểm hóc. Hải Vân, một loại thiên hạ đệ nhất hùng quan, cùng với Hang Dơi, tức Bãi Chuối, nằm ngay chân núi giáp bờ bể ở phía bắc, đã từng nổi tiếng với câu ngạn ca:

Bộ hành khả úy hề Hải Vàn,

Thủy hành khả úy hề Bức Cốc ba thần.

Đi bộ thì khiếp Hải Vân,

Đi thuyền thì khiếp sóng thần Hang Dơi[27].

Hải Vân còn là nơi mà, về sau này, chúa Nguyễn Phước Châu, một phen tuần hành, đã phải tán tụng về cái vẻ hiểm trở, hùng tráng, trong bốn câu thơ:

Việt Nam hiểm ải thử sơn diên,

Hình thế hỗn như Thục đạo thiên.

Đãn kiến vân hoành tam tuấn lãnh,

Bất tri nhân tại kỷ trùng thiên[28].

Chót núi này là hiểm trở nhất ở Việt Nam,

Hình thế giống như đường đi đất Thục,

Chỉ thấy mây giăng trên ba núi lớn,

Không hay mình ở trên mấy từng trời.

Ngoài ra còn có nguồn núi Tả Trạch, xoay chuyển về hướng nam, với năm mươi lăm thác nước và nguồn núi Hữu Trạch chạy dài qua phía hữu với mười bốn thác, lại có vô số đồi khe ràng rịt đủ để trấn ngự được bước tiến của các man.

Cùng với cái thế hiểm trở này, còn phải kể những đặc điểm của sơn xuyên có lợi cho công cuộc hưng nghiệp. Núi Cư Chính[29] chẳng hạn – dưới thời Minh Mạng năm thứ hai, được đổi tên là Hưng Nghiệp – đã được các tác giả Đại Nam nhất thống chí nhấn mạnh về tính cách quan hệ đối với nghiệp lớn của nhà Nguyễn như sau: “Thế núi chạy dài nhiều từng quanh bọc, các ngọn nước chạy triều về Đông, nghiệp lớn muôn đời của bản triều thật triệu đoan từ nơi đây[30].”

Và sông Hương Giang, ở phía nam quận Hương Trà, một thành quả mỹ miều của một cuộc giao duyên giữa hai nguồn nước đa tình. Một nguồn từ Khe Ba ở núi Trường Động phía Tả Trạch, một từ phía đông núi Chấn Sơn thuộc nguồn Hữu Trạch, băng vượt qua bao nhiêu đường xa, dặm dài, để cùng gặp nhau ở nơi hò hẹn đầy trăng gió là ngã ba sông Bằng Lãng, hợp nhất mà chảy xuống phía đông, tạo thành một dòng tú thủy nổi danh, trầm lặng uốn khúc giữa những đồng xanh, thôn hoa.

Chất nước mát ngọt trong lành của dòng sông không những chỉ mang lại sự phì nhiêu cho đôi bờ, mà còn phối hợp với phong thổ để tẩm nhuần thêm chất đường thanh mật ngọt, phổ thêm nhạc điệu vào giọng nói, và điểm chuyết thêm vẻ thanh tân, não chúng cho giống thục nữ sinh trưởng giữa vùng Hương Ngự. Và cũng trên bờ sông này, vị trí Kinh sư tọa lạc quả là một nơi thống hội cả núi bể khí hậu hòa bình… sông lớn bao la ở trước, núi cao hộ vệ ở sau… địa thế hùng tráng như rồng lượn quanh co, hổ ngồi chễm chệ… thật là bụng rốn của trời đất[31].

Thêm vào đấy, còn có cửa bể Ô Long – tức cửa bể Tư Hiền – với câu nói còn được truyền tụng của vua Lê Thánh Tôn nhân dịp vào đánh Chiêm Thành: “Núi sông này khí thế hùng dũng lắm thay! Đời sau chắc có anh hùng chiếm cứ nơi này.” Hùng dũng vì cái cảnh tượng:

Liệt chướng huyền nhai thanh xúc xúc

Man thiên phách lãng bích trùng trùng.

Núi xanh cao giăng sườn đồ sộ,

Biển chập chồng sóng vỗ dậy trời.[32]

Ngoài những đặc điểm của sơn xuyên vừa kể, nơi này còn là một vùng ruộng đất phì nhiêu, tài nguyên sung thiệm: giáp bờ bể, dọc theo núi, cá tôm, cây gỗ dùng không thể hết[33], hải vị, hào soạn[34], lâm sản vô cùng phong phú.

Tấn thảm kịch Huyền Trân, hay cuộc đổi chác xem trọng giá trị đất đai hơn giá trị con người: “Hai châu Ô, Lý vuông ngàn dặm, một gái Huyền Trân của mấy mươi”[35] nỗi sầu khổ, tủi thương của khách má hồng bạc phận, cái cảnh nước non nghìn dặm ra đi của một công chúa hoa ngọc phải đem phẩm tiên trao phó tay phàm, cùng những vang bóng của một cuộc chia ly từng được cấu tạo thành một bức tranh đầy màu sắc tươi sáng mà thê lương, huy hoàng mà bi đát dưới ngòi bút của thi nhân: