Lược Sử Khoa Học – Đọc Sách Online Ebooks PDF

Kim và số

Từ Babylon và Ai Cập, tiếp tục đi về phía Đông, bạn sẽ thấy những nền văn minh cổ đại phát triển rực rỡ ở cả hai bên của dãy Himalaya gồ ghề đá, trên lãnh thổ Ấn Độ và Trung Quốc. Khoảng 5.000 năm trước, con người định cư trong các thị trấn và thành phố trải dọc các thung lũng sông Ấn và sông Hoàng Hà. Vào thời kỳ đó, cả Ấn Độ và Trung Quốc đều là các vùng lãnh thổ rộng mênh mông, thậm chí còn lớn hơn cả ngày nay.

Cả hai đều nằm trong những mạng lưới giao thương rộng lớn trên biển và đất liền, chạy theo các tuyến đường hương liệu, và cư dân của những vùng lãnh thổ này đã phát triển chữ viết và khoa học đến trình độ cao. Khoa học và thương mại hỗ trợ lẫn nhau: khoa học giúp hoạt động thương mại dễ dàng hơn, và của cải từ hoạt động thương mại tạo điều kiện cho việc học tập và nghiên cứu, vốn được coi là xa xỉ.

Thật vậy, đến khoảng năm 1500, khoa học ở cả hai nền văn minh trên ít nhất đã tiến bộ ngang với khoa học ở châu Âu. Ấn Độ đóng góp cho nhân loại các con số và tình yêu với toán học. Còn Trung Quốc đem đến giấy, thuốc súng, và một thiết bị không thể thiếu cho việc tìm đường: la bàn.

Ngày nay, Trung Quốc là một thế lực quan trọng trên thế giới. Những vật dụng như quần áo, đồ chơi và đồ điện tử sản xuất tại Trung Quốc được bán trên toàn cầu: cứ thử kiểm tra nhãn của các đôi giày thể thao của bạn mà xem. Tuy nhiên, trong nhiều thế kỷ, người phương Tây nhìn quốc gia này hoặc với cảm giác được xem một màn giải trí hoặc với sự bán tín bán nghi. Người Trung Quốc làm mọi thứ theo cách riêng của họ, đất nước của họ dường như vừa bí ẩn vừa không hề thay đổi.

Ngày nay chúng ta biết rằng Trung Quốc luôn là một đất nước năng động, và khoa học của họ cũng không ngừng thay đổi. Nhưng, một thứ không hề thay đổi qua nhiều thế kỷ: chữ viết. Chữ viết Trung Quốc được cấu thành bởi các chữ tượng ý – những hình vẽ nhỏ xíu đại diện cho các đối tượng, trông hoàn toàn xa lạ với những người quen sử dụng bảng chữ cái Latin như chúng ta.

Nhưng nếu bạn biết cách giải nghĩa những hình vẽ nhỏ xíu này, bạn cũng có khả năng đọc được những văn tự cổ, thậm chí rất cổ, dễ dàng như đọc những văn tự hiện đại. Thực tế, chúng ta phải cảm ơn Trung Quốc vì đã phát minh ra giấy, thứ khiến cho việc viết trở nên dễ dàng hơn nhiều. Bản ghi trên giấy cổ xưa nhất mà chúng ta biết đã xuất hiện từ khoảng năm 150.

Cai trị Trung Quốc chưa bao giờ là việc dễ dàng, tuy nhiên khoa học có thể hỗ trợ công cuộc này. Có lẽ, dự án kỹ thuật vĩ đại nhất mọi thời đại, Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc, đã bắt đầu vào thế kỷ 5 TCN, dưới triều đại Đông Chu. (Lịch sử Trung Quốc được chia thành nhiều triều đại, gắn liền với những vị vua quyền lực và triều đình của họ.) Bức Trường Thành này nhằm ngăn cản sự xâm lấn của những bộ tộc man rợ phương Bắc, đồng thời giữ người Trung Quốc ở lại bên trong lãnh thổ! Nó khiến người ta phải dành hàng thế kỷ để hoàn thành, mở rộng và tu sửa, và giờ đây dài tới 5.500 dặm (khoảng 8851 kilomet).

(Có một thời kỳ, người ta tưởng rằng có thể nhìn thấy Vạn Lý Trường Thành từ ngoài không gian, nhưng điều đó không đúng: chính các phi hành gia của Trung Quốc cũng không thể nào nhìn thấy công trình này). Một thành tựu kỹ thuật vĩ đại khác, Đại Vận Hà, được khởi công dưới thời nhà Tùy vào thế kỷ 5. Tận dụng những con kênh tự nhiên dọc theo các tuyến đường chính, con kênh đào nhân tạo dài hàng nghìn dặm này kết nối thành Bắc Kinh sâu trong đất liền về phía Bắc với Hàng Châu ở bờ biển phía Nam, và từ đó với thế giới bên ngoài.

Những đại công trình này là những lời nhắc nhở đầy quyền lực không chỉ về kỹ năng của những bậc thầy trắc địa và kỹ sư người Trung Quốc, mà còn cả lượng khổng lồ nhân công lao động nặng mà những công trình này cần đến. Người Trung Quốc đã phát minh ra xe cút kít, nhưng các nhân công vẫn phải đào, đẩy và xây.

Người Trung Quốc xem Vũ Trụ như một loại sinh vật, trong đó các lực kết nối mọi thứ với nhau. Lực cơ bản và quan trọng nhất, hay năng lượng, được gọi là Khí (phát âm của từ này trong tiếng Trung Quốc là “qi”, gần giống “chi” trong tiếng Việt, nhưng khi phát âm đôi môi cong hơn).

Hai lực cơ bản khác là âm và dương: âm, yếu tố tính nữ, được gắn với sự tối tăm, mây, và sự ẩm ướt; dương, yếu tố tính nam, gắn với ánh nắng, sức nóng và sự ấm áp. Không một vật nào có tính âm thuần khiết hay dương thuần khiết – hai lực này luôn kết hợp rất nhiều mức độ khác nhau. Theo triết học Trung Quốc, mỗi người chúng ta đều mang ít nhiều cả âm lẫn dương, sự kết hợp giữa âm và dương quyết định chúng ta là ai và hành xử như thế nào.

Người Trung Quốc tin rằng Vũ Trụ được tạo thành bởi năm nguyên tố: Thủy (nước), Kim (kim loại), Mộc (gỗ hay cây cỏ), Hỏa (lửa) và Thổ (đất). Năm nguyên tố này không đơn thuần là nước hay lửa thông thường ta vẫn nhìn thấy xung quanh, mà là những nguyên tố cơ bản luôn đồng hành để tạo ra đất và trời. Tất nhiên, mỗi nguyên tố có đặc điểm riêng, đồng thời có cả những sức mạnh ăn khớp với nhau, giống như những món đồ chơi Transformers.

Ví dụ, gỗ có thể thắng đất (một cái xẻng gỗ có thể đào đất); kim loại có thể đục gỗ; lửa có thể làm tan chảy kim loại; nước có thể dập tắt lửa; và đất có thể ngăn cản dòng chảy của nước. (Hãy nghĩ tới trò oẳn tù tì, thực ra được sáng tạo ở Trung Quốc). Những nguyên tố này, kết hợp với hai lực âm và dương, tạo ra những vần điệu tuần hoàn của thời gian và tự nhiên, của bốn mùa, của vòng luân hồi sinh tử, của chuyển động Mặt Trời, các hành tinh và các ngôi sao.