Kỷ Niệm 200 Năm Sanh Nhựt Đức Tả Quân – Đọc Sách Online Ebooks PDF

Cũng từ đầu năm kỷ dậu, (qua bao năm bôn ba, trận mạc trôi nhiều. Lê Công hay cùng các chiến hữu bàn việc bình nhung và luận tài tường lãnh.

Một hôm, nghe các bạn nói về tài cầm binh giỏi của Tống viết Phước (1) và Nguyễn-văn-Thành, Lê Công không đồng ý, bảo rằng: «Hai người ấy cũng chưa có thề gọi là toàn tài, ông Phước thì dư dông mà kém mưu, ông Thành thì mưu thừa mà đông thiếu. Theo tôi thì chỉ có ông Tôn-thất Hội mới là người đủ trí dõng. Sau này nếu tôi có cầm bình thì quyết phải làm dược như ông này ».

Nguyễn – vương chợt đi qua, nghe rõ, thung dung hỏi: – Ngươi cũng có thề cầm bình được sao ?
-Bầm, được,
Nguyền vương tỏ ý bằng lòng.
Lê – Công bèn xin chiều mộ quân – sĩ góp công đành giặc. Nguyễn – vương ứng cho.
Năm quỷ – sửu (1793), Lê – Công từng chinh ra đảnh Qui -nhon.

Vào lúc tháng 6, tại thành Qui-nhơn, vua Thái-Đức sai con là Tiều-triều Nguyễn-văn-Bửu dòng bình dài từ tháp Bánh 11 (2) tới Úc-sơn (3). Bình Nguyễn-vương hai mặt dành dồn, Nguyễn-văn Bửu phải lui về, cùng cha cố thủ Qui-nhơn-thành,
Nhờ có công lại mặt trận lc sơn. Lẻ Công chrực thăng Thuộc nội Vệ ủy tùy thuộc dạo Thần sách-quân.

Đầu năm ất mão: (1795), dại quân ra cứu-viện Diện-khánh (4) đương bị vì khôn má tường thủ thành là Hậu quân Võ Tánh và tưởng vây thành là Thiếu-phó Trần-Quang-Diệu.
Đến của Cù huân (Nha-trang), Nguyễn-vương dạy Lê-Công lên bở bắn súng to cho trong thành biết. Rồi hai bên đánh nhau mài mà thẳng bại chuưa phân.

Riêng Lê Công thì cùng Chưởng Tượng-quân Xuyên quân công Nguyễn-Đức Xuyên dánh đồn Trung-hội khá lâu mà không hạ dược. Lê. Công bàn với Nguyễn-Đức-Xuyên rằng: * Đồn này nhỏ mà kiên cố, rất khó công hảm. Nay không chỉ bằng ta chia binh làm hai đạo, tôi do mặt sau, đánh tới, ông thira hư dốc quân phả lũy phía trước. Phả được lũy, ông cho thức trồng hò reo mà vào thì đồn ất hạ ».

Nguyễn-Đức-Xuyên còn ngại, hói : « Chưa có thượng lịnh thì làm sao?
Lè-Công dõng dạc đáp : « Đã có thượng-lịnh, nếu có tội vạ gì thì tòi xin cam chịu cả.
Đoạn Lê Công xua binh qua sông dành mặt sau đồn. Nguyễn-Đức-Xuyên phải y kế. Và đồn bị hạ.
Nguyễn vương ngự đến viếng đồn vừa chiếm được. Le-Công xin chịu tội trộm lịnh. Nguyễn-vương dạy: Lâm trận biết liệu mưu và thủ thẳng thì được nêu công chở có tội gì. »

Năm dinh-tị (1797). Nguyễn-vương câi phong Lê Công chức Vệ Ủy về Diệu-võ, lại đồi làm Chảnh-thống Tả dồn của đạo quân Thần sách và dạy trấn thủ Diên khánh thành.

– BÌNH ĐỊNH RẠNG DANH

Đầu năm kỷ mùi (1799), tùng chỉnh ra Qui-nhơn. Lê Công đành dồn Nước ngọt (Bè-di) döt tiêu kho lương và chém tường Tây-sơn rồi gởi thủ cấp về biến N uyễn-vương, bấy giờ đương đông hành dinh tại vịnh Củ-mông. Quân-thanh dại chấn.

Dời ra đóng tại Tân-quan (1), Nguyễn vương bèn sai Võ Tánh kéo binh đến vây thành Qui-nhơn (2) còn Lê Công và Tông viết-Phước thì được lịnh dẫn quân ra giữ mặt Bình-đẻ (3), ngăn viện-binh của Tây-sơn từ Thuận-hóa vào.

(1) Tân là bến, Quan là ải; người Pháp gọi lầm là Tam-quan. nay vẫn gọi là Tam-quan. Ở đây có rất nhiều dira; nen la thường nghe hát : « Công đàu công thải công thừa
* Công dầu gánh nước tưới dừa Tân-quan

(2) Xin lưu ý: Thành này trước là Qui-nhơn-thành và năm 1799 Chùa Nguyễn phúc Ánh đồi tên lại là Bình-định-thành tức là a thành cũ v, tức là « Hoàng đế thành » của Tây-sơn trên địa phận hai huyện Tuy viền và Phủ cát. Thành « cũ » này cách Châu thành Qui-nhơn ngày nay 26 cây số và cách thành Bình-đình « mời », mới xây vào thời Gia-long, 6 cây số. Thành « cũ » này ở gần tháp Cảnh tiên (Tiên-đực tháp người Pháp gọi là Tour de Cuivre), tức di chỉ của thành Đô-bản (hay Chà-bàn) có đỏ của Chiêm thành. Tại đây hiện còn Miếu thờ Hậu quán Vô-Tánh và Lẻ bà Ngô-Tùng Châu: trước Miều có mộ Hậu quản và mộ Nguyễn-tăn-Huyên.

Tại đây, Hậu-quân Vô-Tảnh thủ thành từ tháng chạp kỷ mùi đến tháng 5 tán dậu rồi tử tiết, nên người Bình-dink có câu hát :
« Trông lên hơn tháp Cánh. tiên,
• Cảm thương quan Hậu thủ thiềng Đa năm ».

(3) Chỗ này là đèo Bến-đà (Thạch tàn lãnh), thuộc xã Châu-đẻ, huyện Bồng-sơn. Ngày xưa tại đây có trạm Bến-đá; qua năm 1822, vua Minh Mạng cho lấy chữ Bình (Bình-định) và chữ Đề (Châu-đẻ) mà đặt lên trạm này lại là Bình-de. Ở phía Bắc đèo này là đèo Cung-quăng (con quầng), giữa hai tỉnh Quảng-nghĩa và Bình dịnh.

Hai đại tướng của Tây sơn là Thiếu phó Trần-quang-Dien và Tư-đề Võ-văn-Dộng vào đến Quang-nghĩa thì bỏ ghe đồ bộ Cá muôn binh kéo dicho mau.

Ở Tân-quan, Nguyễn vương nghe tin này, lống rất e ngại nên sai người ra thăm hỏi tỉnh.hinh.

Lê Công nói: Có hai chúng tôi đây thì Chúa thượng mưa chờ lo âu. Rồi trở ngọn đèo Cung-quăng trước mặt mà tiếp; * Hai chúng tôi thề sanh tử với giặc tại đó 1

Đoạn Lê Công và Tổng viết Phước chia quân đóng nhiều đòn bảo kéo dài tir dèo Bình-đẻ ra khỏi đèo Cung-quăng.

Vào tháng 6. Trần-quang-Diêu thị đóng đại-binh ở phía ngoài đèo Cung-quăng, hư-trương thanh thế; Võ-văn-Đông thi dẫn tỉnh bình theo đường hông đồ qua tỉnh công kỳ về bị. Trong lúc ban đêm, nhơn kéo qua khe suối, quân Dũng bồng thấy một con nai từ làm ràm nhây ra. Tiền đạo hòa Nai! Nai!», hậu dạo nghẹ làm là Bình Đồng nai nên rùng rùng vỡ chạy.

Biết Nam-quân cảng phòng bị Bình-đê hẳn hơi, Diệu và Đồng lui về đóng tại Thành hảo, ở’ về phía Đông-nam huyện Mộ-đức (Quảng-nghĩa),

Vì viên bình không qua được đèo Bình đệ, thành Qui-nhơn bị hạ. Nguyễn vương rất vui mừng, cho đời tên sự Qui-nhơn-thành » lại làn « Bình-định-thành » và giao cho Võ Tánh cùng Ngô Tùng Châu trấn giữ, rồi truyền lịnh ban-sır.

Được Trần-Viết Kiết từ Huế đem chiến-thuyền vào trợ lực. Diệu và Dõng kẻo hùng-binh đến vây chặt Bình-định-thành vào tháng chạp kỷ mùi (1799).

Mùa xuân canh-thân (1800), Nguyễn-vương ra cửu-viên Qui-nhơn, Lê Công đốc quâu xông tới trước, đánh thẳng Tu-khẩu Định tại Hoa-an, bắt sống được tủ bình khá nhiều.

Nguyễn-vương đóng đại bản định tại Hòn Năn trong vịnh Cu-mông, sai Tiên-quân Nguyễn-văn-Thành ra dành Đồng-thị. Lê Công cùng Nguyễn-Đức-Xuyên, Tông-Viết Phước được lịnh dẫn bình hội với Nguyễn-văn-Thành.

Nhơn đêm tối trời, Nguyễn-văn-Thành xuất kỳ bắt ý lên vượt khe núi phóng lửa đốt trại địch; Lê Công thừa-thế danh vào hông. Quân Tây-sơn vỡ chạy. Tống Viết Phước kéo quân tả chỉ, Lẻ Công chỉ huy hữu dục, Nguyễn-văn-Thanh diều-khiền trung-quản, ba phía cùng tiến, chêm được Đô-đốc Hoan tại trận và Đại dò đốc Nguyễn-Đức-Thọ xin hàng.