Da Thịt Trong Cuộc Chơi – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Ngô Minh tâm bỗng nhiên nhấc lên.Mở đầu – Phần hai

Khái lược về đối xứng

Siêu-siêu chuyên gia đánh giá siêu-chuyên gia – Mại dâm, phi mại dâm và nghiệp dư – Người Pháp có chuyện kỳ quặc với Hammurabi31 – Dumas luôn luôn là một ngoại lệ

I. TỪ HAMMURABI ĐẾN KANT

Trước khi diễn ra quá trình tri thức hóa cuộc sống gần đây, sự đối xứng theo tinh thần da thịt trong cuộc chơi vẫn luôn được ngầm coi là nguyên tắc nền tảng cho các xã hội có tổ chức, hay thậm chí là cho bất cứ hình thái đời sống tập thể nào, trong đó một cá nhân tiếp xúc hoặc tương tác với những cá nhân khác nhiều hơn một lần. Nguyên tắc này phải có từ trước cả khi loài người ổn định cuộc sống, bởi vì nó đã tồn tại phổ biến trong một hình thái hết sức phức tạp và vi tế trong thế giới loài vật. Nói cách khác, nó phải tồn tại, nếu không sự sống sẽ bị tuyệt diệt – sự đùn đẩy rủi ro sẽ làm nổ tung các hệ thống. Khái niệm về luật pháp, thần thánh hay các phạm trù khác, đều xoay quanh việc khắc phục những sự mất cân bằng và bất đối xứng như vậy.

Chúng ta hãy thực hiện một cuộc du hành nhanh trên con đường từ Hammurabi đến Kant, theo đó nguyên tắc này được hoàn thiện dần cùng với sự phát triển của đời sống văn minh.

Hammurabi ở Paris

Khoảng 3.800 năm trước, Bộ luật Hammurabi được khắc trên một phiến đá bazan đặt ở quảng trường trung tâm tại Babylon để những người biết chữ có thể đọc được, hay đúng hơn là để họ đọc cho những người không biết chữ. Bộ luật này bao gồm 282 điều luật và được coi là bộ luật cổ xưa nhất còn tồn tại. Chủ đề xuyên suốt của nó là thiết lập sự đối xứng giữa mọi người trong một giao dịch sao cho không ai có thể đùn đẩy rủi ro đuôi32 tiềm ẩn, hay rủi ro theo phong cách Bob Rubin. Đúng vậy, giao dịch Bob Rubin đã có 3.800 năm tuổi đời, ngang ngửa với sự tồn tại của nền văn minh, và những nguyên tắc chống lại nó cũng có cùng số tuổi đời như vậy.

Đuôi là gì? Tạm thời, hãy coi đó là một sự kiện cực đoan nhưng có tần suất xảy ra thấp. Nó được gọi là “đuôi” bởi vì trong các bản vẽ biểu diễn tần suất hình chuông, nó nằm ở điểm tận cùng bên trái hoặc bên phải (tức là có tần suất xảy ra thấp), và vì một số lý do nào đó vượt quá sự hiểu biết của tôi, người ta bắt đầu gọi nó là “đuôi” và tên gọi này tồn tại đến bây giờ.

Điều luật được biết đến nhiều nhất của Hammurabi là: “Nếu một người thợ xây xây một ngôi nhà và ngôi nhà đó sụp đổ khiến chủ nhà chết, thì người thợ xây sẽ bị xử tử.”

Bởi lẽ, cũng giống như đối với các nhà giao dịch tài chính, nơi tốt nhất để che giấu rủi ro là “trong các góc nhà,” là lấp liếm rủi ro xảy ra các sự kiện hiếm gặp mà chỉ kiến trúc sư (hoặc nhà giao dịch) mới phát hiện được – ý tưởng ở đây là khi mọi sự vỡ lở, thì chuyện đã xảy ra lâu rồi và họ cũng đã ở một nơi xa lắm rồi. Khi tôi mới ra trường, một quản lý ngân hàng người Anh, với khuôn mặt đỏ gay vì hơi men, đã vồn vã cho tôi một lời khuyên như thế này về công việc: “Tôi chỉ cho vay những khoản dài hạn. Tới kỳ đáo hạn thì tôi đã đi xa rồi. Chỉ có thể liên lạc với tôi từ xa mà thôi.” Vị này làm việc cho các ngân hàng quốc tế và sống nhờ vào việc vận dụng mánh khóe trên: cứ sau 5 năm, ông ta lại chuyển sang sống ở quốc gia khác, và, theo tôi còn nhớ được thì cứ sau 10 năm ông ta lại lấy vợ mới, và sau 12 năm thì thay đổi ngân hàng làm việc. Nhưng ông ta không cần phải cao chạy xa bay làm gì, bởi lẽ tính cho đến gần đây, mỗi khi có sự cố lớn nào xảy ra, không có ai đứng ra đòi lại những khoản tiền thưởng hậu hĩnh mà các lãnh đạo ngân hàng đã nhận được. Và, không có gì đáng ngạc nhiên, chính người Thụy Sỹ đã đứng ra đòi lại những khoản tiền đó, vào năm 2008.

Câu thành ngữ nổi tiếng lex talionis, “lấy một mắt đền một mắt,” bắt nguồn từ Bộ luật Hammurabi. Đó là hình ảnh ẩn dụ, không phải được hiểu theo nghĩa đen: bạn không nhất thiết phải lấy mắt của kẻ phạm tội – do vậy, nếu xét kỹ ta sẽ thấy bộ luật này linh hoạt hơn rất nhiều so với hình dung ban đầu. Trong một mục bàn luận nổi tiếng trong Kinh Talmud33 (phần Bava Kamma), một giáo sĩ lập luận rằng nếu làm đúng theo câu chữ, thì khi một kẻ chột mắt làm mù hai mắt của một người bình thường, hắn chỉ phải chịu một nửa sự trừng phạt, còn nếu kẻ phạm tội là người mù thì hắn sẽ không phải chịu sự trừng phạt nào. Hoặc nếu một người nhỏ bé giết chết một vị anh hùng thì sao? Tương tự, không cần phải chặt chân vị bác sĩ bất cẩn đã cưa nhầm chân cho bệnh nhân: hệ thống xử lý các hành vi dân sự sai trái vận hành thông qua các tòa án thay vì qua các quy định pháp lý (cảm ơn những nỗ lực của Raph Nader34) sẽ đặt ra một số hình phạt, đủ để bảo vệ người tiêu dùng và công dân trước các tổ chức quyền lực. Rõ ràng, hệ thống luật pháp có thể mang đến một số điều khó chịu (đặc biệt là với các sai phạm dân sự) và trong lòng nó cũng tồn tại nhóm những kẻ trục lợi, nhưng việc ta thán về giới luật sư vẫn tốt hơn nhiều so với việc vắng bóng họ.