Petrus Ký – Nỗi Oan Thế Kỷ – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

TRƯƠNG VĨNH KÝ VỀ CHỊU TANG MẸ Ở CÁI MƠN

Mùa thu năm 1858, khi đã học hết chương trình đại chủng viện và được tin mẹ mới qua đời, Trương Vĩnh Ký xin phép hồi hương chịu tang mẹ ở Cái Mơn.

Chỉ ở Cái Mơn ít ngày, Trương Vĩnh Ký được lệnh đi tiểu chủng viện Cái Nhum làm phụ giáo cho linh mục bề trên Borelle Hòa. Lúc ấy, việc cấm và bắt đạo rất khắt khe vì Pháp đem quân vào đánh chiếm Đà Nẵng. Gần như được phép màu, linh mục Hòa và Trương Vĩnh Ký đã chạy trốn vào rừng thoát thân khỏi một cuộc lùng bắt. Đó là thời gian linh mục Phan Văn Minh sinh năm 1815 tại Cái Mơn bị tra khảo và trảm quyết ngày 05/7/1853; linh mục Lê Văn Lộc sinh 1830 tại An Nhơn, Gia Định bị trảm quyết ngày 13/02/1859; linh mục Đoàn Công Quý sinh năm 1826 tại Búng (Bình Dương) bị trảm quyết ngày 31/7/1859; linh mục Nguyễn Văn Lựu sinh năm 1812 tại Gò Vấp (Sài Gòn) bị trảm quyết ngày 07/4/1861, v.v…*

Niên giám 2005, sđd, tr. 235.

Ngày 01/9/1858, đô đốc Rigault de Genouilly chỉ huy liên quân Pháp – Tây Ban Nha đánh chiếm Đà Nẵng.

Ngày 04/02/1859, Trương Vĩnh Ký viết một thư bằng tiếng Latin trên giấy khổ A4 gửi cho các bạn đồng môn ở Penang, dài 12 trang trong có đoạn kể rằng:

Từ khi hạm đội Pháp tới Đà Nẵng (ngày 31/8/1858) đối với các Kitô hữu mà người ta phải đem đến sự cứu giúp, thì phương dược lại còn tệ hơn bệnh tật. Họ bị phân tán và phân tháp; họ trốn vào những chỗ hoang vắng và không hề được nghỉ ngơi. Người ta làm cho họ trở nên như những con cừu non không có đồng cỏ để ăn. Nhà thờ bị triệt hạ; các linh mục và các chủng sinh bị giam tù… Trong các làng mạc, ở cửa các đô thị và những nơi phải qua lại, người ta đặt các điếm canh để biết ai là Công giáo do thái độ tôn trọng hay chà đạp Thánh giá.

Các điếm canh phần lớn được đặt gần sông hơn là ở những nơi khác. Do đó, sự hoảng sợ bao trùm khắp nơi và sự lo lắng làm mọi người bận tâm, chúng tôi chỉ còn sống nhờ hy vọng: bên ngoài là súng đạn, bên trong là sợ hãi. Cả vương quốc sôi sục chống Pháp và hà khắc với Công giáo… Tôi biết là các bạn muốn có nhiều tin tức về cuộc chiến đang diễn ra ở đây. Nhưng có lẽ ở bên đó các bạn biết nhiều hơn và dễ hơn chúng tôi ở đây… Dĩ nhiên chúng tôi biết là hạm đội Pháp với ba ngàn người Tây Ban Nha ở Manila, ba ngàn lính bộ binh của Pháp, không kể cả thủy binh, đã tới từ lâu ở Đà Nẵng (Tourane). Đã xảy ra điều gì ở đó? Điều này các bạn biết rõ hơn chúng tôi. Nếu tôi không lầm, thì đã đến lúc Chúa muốn ban sự bằng an cho Giáo hội An Nam là một Giáo hội cho tới nay tràn trề máu hồng của các chứng nhân (martyrs). Nay Giáo hội đã được sống lại, đang trổ hoa, trổ lá. Sau sương mù là ánh sáng mặt trời, sau bão tố là sự yên ắng, như bao nhiêu điều trái ngược và tương đối. Điều này không thể có, nếu trước đó không có điều kia. Có lẽ Thiên Chúa muốn trì hoãn và đặt chúng tôi trong tình trạng này, để sự bằng an hằng ao ước đến với chúng tôi quý giá hơn và cũng để đánh tan sự kiêu ngạo của những kẻ tin tưởng ở vũ khí hơn là ở sự quan phòng của Thiên Chúa. Thực vậy, họ nghĩ là vũ khí và cả ý Chúa đang đến với chúng tôi. Về phần tôi, tôi chờ đợi, trong thinh lặng và bất ổn, kết quả của các biến cố. Quả thực tôi tin là không có ai có thể chống lại ý Chúa. Nếu Chúa ra tay, thì ai ngăn cản được?*

Năm 1991, tôi đã phát hiện thư thủ bút này của Trương Vĩnh Ký trong kho lưu trữ của Hội Truyền giáo ngoại quốc Paris (Société des Misions étrangères de Paris), 128 Rue du Bac 75007 Paris. (NĐĐ)

TRƯƠNG VĨNH KÝ LÀM THÔNG NGÔN CHO PHÁP

“Giám mục lệnh cho Petrus Ký về Sài Gòn để làm thông ngôn… Petrus Ký phải mất hơn năm tháng mới đi được từ Cái Nhum tới Chợ Lớn… Việc chính của Petrus Ký ở chủng viện là giáo sư và việc phụ là thông ngôn dưới tàu thủy của đô đốc.” (L’évêque donna l’ordre à Petrus Ký de se rendre à Saigon pour y servir d’interprète… Petrus Ký mit plus de cinq mois pour venir de Cai Nhum à Cholon… Petrus Ký servit au séminaire en qualité de professeur et accessoirement, à bord du bateau – amiral en qualité d’interprète.)

Mệnh lệnh của Giám mục Lefèbvre Ngãi không ghi rõ ngày tháng, nên không biết Trương Vĩnh Ký nhận hợp tác với Pháp từ bao giờ và có liên tục không? Tôi may mắn phát hiện trong Thư viện Hội Nghiên cứu Đông Dương khoảng năm 1960 thấy mấy tư liệu như sẽ nói rõ sau, mới có thể đoán định được mấy điểm chính yếu khi Trương Vĩnh Ký hợp tác với Pháp.

Ngày 17/02/1859, đô đốc Rigault de Genouilly điều khiển quân đội Pháp và Tây Ban Nha đánh chiếm Sài Gòn. Pháp tổ chức cai trị đơn giản đầu cầu xâm chiếm. Cơ quan chính quyền Pháp đặt tại Đồn Nam gần cầu Tân Thuận. Tòa Giám mục cai quản giáo phận Tây Đàng Trong đặt ở Xóm Chiếu (Quận 4 ngày nay). Đầu năm 1860, đại chủng viện thánh Giuse, dòng nữ Saint-Paul và dòng kín Cát Minh được bố trí tại đường Thành (nay là đầu đường Tôn Đức Thắng, Quận 1). Tôi phỏng đoán Giám mục gọi Trương Vĩnh Ký ở khoảng thời gian này và Trương Vĩnh Ký tới Sài Gòn cũng ở khoảng cuối năm 1859 hay đầu năm 1860. Đúng như một chú thích khác mà Bouchot ghi: “Tiểu sử Trương Vĩnh Ký bằng thơ cho biết rằng: Trong lúc Ký yêu cầu được đi Roma thì giám mục khuyên bỏ ý tưởng này và nên nhận làm thông ngôn theo chính phủ Pháp đề nghị. Tòa tham biện Sài Gòn vừa thiết lập và người điều khiển tối cao là một sĩ quan hải quân, Ông Bari (sic). Petrus Ký ở dưới một mái nhà với vị chỉ huy…”