Dám Hành Động – Đọc Sách Online Ebooks PDF

Hiểm họa “dưới chuẩn” phát lửa

Khi Mỹ đang vui mừng tận hưởng cái được coi là nền kinh tế Goldilocks22 (không quá nóng, không quá lạnh), ngài Alan Greenspan thì vừa nhận được vòng nguyệt quế cho quãng thời gian 18 năm điều hành FED thành công, những nguy hiểm tiềm tàng bắt đầu nhen nhóm. Giờ đây, khi nhìn lại tôi mới phát hiện những rủi ro này quá rõ rệt, nhưng lúc đó, chúng lại rất mông lung.

Gần cuối nhiệm kỳ, khi được hỏi điều gì khiến tôi ngạc nhiên nhất trong các cuộc khủng hoảng tài chính, tôi đã trả lời rằng: “Chính là bản thân cuộc khủng hoảng.” Tôi không có ý nói rằng chúng tôi đã hoàn toàn bỏ lỡ thực trạng. Dù còn nhiều thiếu sót, nhưng chúng tôi thường tìm được hết những miếng ghép của câu đố. Dù vậy, chúng tôi vẫn không thể hiểu được – “không thể mường tượng” thì chính xác hơn – tại sao những mảnh ghép này có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính thậm chí còn tồi tệ hơn cuộc khủng hoảng tài chính dẫn đến Đại Suy thoái những năm 1930 (vốn đã rất khủng khiếp).

Một số chuyên gia đã cảnh báo về những rủi ro khác nhau, nhưng rất ít nhà kinh tế học, nhà hoạch định chính sách hay các nhà quản lý tài chính – ghép được toàn bộ mảnh ghép thành một bức tranh tổng thể rõ ràng. Robert Shiller thuộc Đại học Yale (nhà khoa học đoạt giải Nobel năm 2013) đã cảnh báo về nguy cơ bong bóng bất động sản trong cuốn Irrational Exuberance (tạm dịch: Sự hưng phấn bất hợp lý) xuất bản năm 2005 của ông. Trước đó, vào năm 2003, tại Hội nghị thường niên của FED Kansas ở Jackson Hole, Wyoming, Claudio Borio và William White của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (Bank for International Settlements – BIS) nhận định rằng thị trường tài chính sóng yên biển lặng trong thời gian dài có thể khiến các nhà đầu tư và cơ quan tài chính trở nên tự mãn, từ đó lao vào những dự án đầu tư mạo hiểm.

Lập luận của họ tương đồng với nhận định của nhà kinh tế học Hyman Minsky từ hàng chục năm trước, người vốn tin rằng nếu không có khủng hoảng, những rủi ro trong hệ thống tài chính sẽ có chiều hướng tăng lên. Năm 2005, cũng ở Jackson Hole, Raghuram Rajan, nhà kinh tế học thuộc Đại học Chicago (sau này là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ấn Độ) cho rằng việc bồi thường được thiết kế hoặc sắp xếp lỏng lẻo sẽ dẫn đến hành động liều lĩnh bất chấp rủi ro của các nhà quản lý tài sản. Tương tự, nhiều chuyên gia phân tích cũng cảnh báo về những khủng hoảng tiềm ẩn dù chúng không xảy ra, như lạm phát cao quay trở lại hay sự sụp đổ của đồng đô-la trước bối cảnh nền kinh tế Mỹ đang trải qua thâm hụt thương mại nghiêm trọng.

Nếu một cơn bão kéo sập một ngôi nhà, bạn có thể đổ lỗi cho cường độ của cơn bão hay kết cấu chịu lực của ngôi nhà. Thực tế thì cả hai yếu tố này đều có vai trò quan trọng. Một cuộc khủng hoảng tài chính lớn cũng vậy. Nó cũng có những tác nhân tức thì hay yếu tố kích thích – cơn lốc. Nhưng những “mồi lửa” này không thể gây ra tổn hại nếu kết cấu không tồi tệ và hệ thống không dễ gặp tổn hại.

Cuộc khủng hoảng tài chính giai đoạn 2007-2009 có vài yếu tố kích thích. Quan trọng và phổ biến nhất là sự tăng trưởng chóng mặt, kéo theo là sự sụp đổ của giá nhà đất và ngành xây dựng. Như các chuyên gia thừa nhận, bong bóng nhà đất lại được châm ngòi bởi sự suy đồi nguyên tắc trong hoạt động cho vay thế chấp trên diện rộng, nhất là nợ dưới chuẩn (người vay có hồ sơ tín dụng yếu).23 Những yếu tố kích thích khác, ít nổi bật hơn, như khả năng rủi ro trong việc cho các chủ đầu tư xây dựng bất động sản thương mại vay tiền, và bùng nổ nhu cầu toàn cầu về những tài sản tài chính được mặc định là an toàn – nó kích thích Phố Wall xây dựng và bán những công cụ tài chính tinh vi mới sẽ lao dốc không phanh trong tương lai.

Nhiều kiến giải về cuộc khủng hoảng tài chính được đưa ra gần như chỉ tập trung vào các yếu tố kích thích, tiêu biểu là bong bóng bất động sản và hoạt động cho vay dưới chuẩn bừa bãi. Những yếu tố kích thích này, giống như một cơn bão dữ dội, luôn có những tác động hủy diệt trong bất kỳ kịch bản nào. Nhưng nếu không có những lỗ hổng cấu trúc ngay trong chính bản thân hệ thống tài chính, cơn bão hẳn sẽ không thể làm sụp đổ toàn bộ nền kinh tế. Hệ thống tài chính Mỹ ngày càng phức tạp và trì trệ, hệ thống điều tiết tài chính trở nên lạc hậu và lệ thuộc quá mức vào nợ – nhất là nợ ngắn hạn – đã khiến hệ thống bị lung lay khi vấp phải sức ép. Mối liên hệ cực kỳ phức tạp giữa các tác nhân và lỗ hổng cấu trúc đã lý giải vì sao có quá ít người nhìn thấu được đầy đủ bản chất và quy mô của cuộc khủng hoảng đến vậy.

Tuy giá nhà đất và hoạt động cho vay dưới chuẩn chỉ là một số yếu tố tạo nên cuộc khủng hoảng, nhưng chúng lại là những tác nhân quan trọng nhất. Theo đó, bạn cần hiểu rằng FED sẽ luôn xem xét mọi động thái trước cuộc khủng hoảng, và vì sao chúng tôi cùng những nhà điều tiết khác không có những hành động hiệu quả hơn khi rủi ro ngày một chồng chất.

SỰ PHÁT TRIỂN mạnh mẽ của tài chính bất động sản là một ví dụ tuyệt vời về những biến động vô cùng lớn trong hệ thống tài chính từ giữa thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI. Các thập kỷ trước, người ta thường thấy các giám đốc ngân hàng nhận tiền gửi từ những người mà họ làm quen tại cửa hàng tạp hóa, hay cho những người dân quanh khu vực ngân hàng vay thế chấp.