Quyền Lực Của Địa Lý – Đọc Sách Online Ebooks PDF

Ả RẬP SAUDI

“Nếu bạn cứ tiếp tục đi, họ sẽ phải theo sau bạn.”

Công chúa Reema bint Bandar Al Saud, nữ đại sứ đầu tiên của Ả Rập Saudi

Nếu muốn giải quyết hoặc kiểm soát một vấn đề nào đó, bạn cần xác định được nó. Ở Ả Rập Saudi vấn đề được xác định bằng hai từ: Ả Rập và Saudi.

Năm 1740, các vùng đất của xứ Najd ở trung tâm bán đảo Ả Rập nằm dưới sự kiểm soát của một tiểu vương địa phương tên là Muhammad ibn Saud. Đến năm 1930, một trong những hậu duệ trực tiếp của vị tiểu vương này đã mở rộng lãnh thổ đó và đổi tên nó thành Ả Rập Saudi. Khi một gia tộc đặt tên quốc gia theo tên mình thì những người không thuộc về gia tộc đó sẽ ra sao? Tất cả công dân của Brazil đều là một phần của “gia đình” Brazil và bình đẳng với nhau trước pháp luật, nhưng không phải tất cả công dân của Ả Rập Saudi đều là con cháu nhà Saud, cũng như không phải tất cả đều bình đẳng như nhau.

Nếu tôi tiếp quản Vương quốc Anh và đổi tên nó thành Marshland (vùng đầm lầy), một số người có thể chấp nhận được vì cho rằng cái tên này phản ánh khí hậu của nước Anh, nhưng tôi sẽ không tự tin lắm về lòng trung thành của họ với đất nước, mà ý tôi muốn nói chính là lòng trung thành với tôi. (Tôi xin ngay lập tức cam đoan với nữ hoàng Elizabeth II, nhờ ơn Thiên Chúa, người đứng đầu Khối thịnh vượng chung và người bảo vệ đức tin, là tôi không hề có ý đồ phản nghịch đó.)

Việc lấy tên cá nhân đặt tên cho đất nước mang lại những hệ lụy bởi về mặt lịch sử, gia tộc Saud có thể có lý khi đặt tên cho vùng đất của xứ Najd theo tên của mình, nhưng cho các vùng còn lại ở bán đảo Ả Rập thì sao? Không hợp lý cho lắm. Phần lớn dân Ả Rập Saudi ngày nay mới chỉ nằm dưới sự cai trị của gia tộc Saud trong chưa đầy một thế kỷ.

Nếu 120 năm trước, ai đó nói với bộ tộc Shammar rằng tiểu vương quốc Shammar sẽ sớm bị biến thành một tỉnh của vương quốc Saud, người đó đã không còn giữ được đầu trên cổ. Người Hồi giáo dòng Shia, hầu hết sống ở các tỉnh nằm bên vịnh Ba Tư cũng sẽ thắc mắc tại sao họ phải nằm dưới sự cai trị của gia tộc Saud – những người Hồi giáo dòng Sunni theo tư tưởng bảo thủ Wahhabi mà họ từng xung đột trong nhiều thế kỷ.

Điều này không có nghĩa là vương quốc hiện đại ngày nay không thể tồn tại nhưng nó giúp chúng ta hiểu được những căng thẳng đang diễn ra dưới vẻ bề ngoài. Chính quyền trung ương kiểu gia đình trị này phải kiểm soát được các khu vực ngoại vi nếu muốn trụ vững trên chiếc ghế quyền lực của mình.

Cách đây một thế kỷ, dân số của quốc gia mà ngày nay có tới 34 triệu người này chỉ mới khoảng 2 triệu, đa phần là dân du mục. Quốc gia này bao phủ phần lớn bán đảo Ả Rập, với địa hình phần lớn là sa mạc. Cho đến tận bây giờ, nơi đó vẫn không có gì nhiều ngoài dầu mỏ và cát. Chính nguồn nhiên liệu hóa thạch là bệ phóng đưa Ả Rập Saudi vào thế kỷ hai mươi và biến nó thành một tay chơi lớn. Dầu mỏ cũng là nền móng của mối quan hệ giữa quốc gia này với đồng minh chính và người bảo hộ của nó là Hoa Kỳ.

Dầu mỏ giúp Ả Rập Saudi trở nên cực kỳ giàu có và sự giàu có đó, trong một thế giới khát dầu, đã cho phép nó tồn tại cho dù có các thành phần trong cơ cấu quyền lực của nó cổ vũ cho một phiên bản Hồi giáo cực đoan. Nhân vật Saudi được biết đến nhiều nhất thời kỳ gần đây không phải là một quốc vương hay một tỷ phú dầu mỏ, mà là một trùm khủng bố – Osama bin Laden.

Tuy nhiên, vấn đề là thế giới đang dần hạn chế nhu cầu dầu mỏ. Gia tộc cầm quyền này sẽ phải làm gì ở một miền sa mạc chỉ có cát và dầu, phải đối mặt với tình trạng thù trong giặc ngoài, luôn bị đặt dấu hỏi về tính chính danh và dân chúng thì bất kham? Gia tộc ấy sẽ buộc phải hiện đại hóa và sử dụng công nghệ để khai thác năng lượng tái tạo nhằm thích ứng với thế kỷ hai mươi mốt. Đó sẽ không phải là con đường dễ dàng, và thành công hay thất bại của gia tộc Saud sẽ ảnh hưởng đến cả khu vực Trung Đông rộng lớn và hơn thế nữa.

Ả Rập Saudi được hình thành vào thế kỷ hai mươi nhờ công nghệ giao thông và liên lạc, nhưng vị trí địa lý của đất nước này đồng nghĩa các vùng miền rất khác nhau, đến nay vẫn thế. Đến tận gần đây, nhiều vùng đất rộng lớn vẫn chưa có người ở. Xét cho cùng, đây là quốc gia lớn nhất thế giới không có sông ngòi, bên trong bị bao phủ bởi hai sa mạc lớn. Ở phía bắc đất nước là sa mạc An-Nafud, được kết nối với sa mạc Hư Không bằng một dải cát nhỏ hẹp. Tên chính thức của sa mạc Hư Không này là Rub’ al-Khali, mặc dù bộ lạc Bedouin du mục ít ỏi sống trên sa mạc vẫn gọi nó với cái tên đơn giản là Al-Ramlah, nghĩa là “cát”.

Đây là sa mạc cát liền mạch lớn nhất thế giới, bao phủ một diện tích lớn hơn cả nước Pháp, với những cồn cát cao tới 250 mét, trải dài và ăn lẹm cả vào lãnh thổ của UAE, Oman và Yemen. Nhiệt độ mùa hè ở các sa mạc cát này thường trên 50°C ở nơi có bóng râm, vốn rất hiếm ở trên sa mạc. Ngược lại, nếu bạn từng ở trên sa mạc vào đêm mùa đông, chắc hẳn bạn biết nó có thể lạnh giá đến mức nào. Thậm chí đến tận bây giờ, rất ít người dám mạo hiểm tiến sâu vào trong sa mạc, thành thử phần lớn sa mạc vẫn chưa được khám phá. Người ta biết rằng bên dưới cát là rất nhiều dầu và khí đốt, nhưng giá dầu thấp như gần đây đồng nghĩa với việc khai thác được dầu ở nơi này là quá đắt đỏ.