Thảm Họa Khí Hậu – Chúng Ta Đã Có Gì và Chúng Ta Phải Làm Gì Để Ứng Phó – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Chương 2. Một hành trình khó khăn

Xin đừng để tiêu đề của chương làm bạn nản lòng. Tôi hi vọng đến thời điểm này, tôi đã làm rõ về niềm tin của bản thân rằng chúng ta có thể đạt được con số 0. Trong các chương tới, tôi sẽ cố gắng cho bạn biết nguyên do của niềm tin ấy và những điều cần làm biến nó thành hiện thực. Nhưng chúng ta không thể giải quyết một vấn đề như biến đổi khí hậu nếu không thực sự cân nhắc về khối lượng công việc cần làm và những trở ngại phải vượt qua. Vì vậy, khi đã có niềm tin rằng chúng ta sẽ tìm ra các giải pháp – bao gồm những cách thức để tăng tốc quá trình giảm thiểu nhiên liệu hóa thạch – hãy cùng xem xét những rào cản lớn nhất mà chúng ta đang phải đối mặt.

Nhiên liệu hóa thạch cũng giống như nước vậy. Tôi là người hâm mộ của cố nhà văn David Foster Wallace. (Tôi đang chuẩn bị đọc cuốn tiểu thuyết khổng lồ Infinite Jest [tạm dịch: Trò bông đùa Vô tận] của ông bằng cách chậm rãi tìm hiểu mọi tác phẩm ông từng viết.) Khi Wallace đọc bài diễn văn tốt nghiệp nổi tiếng của mình tại Đại học Kenyon vào năm 2005, ông đã bắt đầu với câu chuyện sau:i

Hai con cá trẻ đang bơi theo dòng nước, và chúng tình cờ gặp một con cá già hơn đang bơi theo hướng ngược lại. Con cá già gật đầu và nói với chúng: “Chào những cậu trai, dòng nước ổn chứ?” Hai con cá trẻ bơi tiếp một chút, rồi cuối cùng một con nhìn sang bạn đồng hành và nói: “Nước là cái quái gì vậy?”

Nước là cái quái gì vậy?1

Wallace giải thích: “Ý nghĩa trước mắt của câu chuyện này là những sự thật quan trọng và rõ ràng nhất thường là những sự thật khó thấy và khó nói ra nhất.”

Nhiên liệu hóa thạch cũng như vậy. Chúng có sức ảnh hưởng lớn đến mức chúng ta khó có thể nắm bắt được tất cả các cách mà chúng, cũng như các nguồn phát thải khí nhà kính khác, tác động đến cuộc sống của mình. Sẽ dễ dàng hơn nếu chúng ta bắt đầu câu chuyện từ những vật dụng hằng ngày.

Sáng nay bạn đã đánh răng chưa? Bàn chải đánh răng có thể chứa nhựa, và nhựa được làm từ dầu mỏ – một loại nhiên liệu hóa thạch.

Nếu bạn đã ăn sáng, các loại hạt trong bánh mì nướng và ngũ cốc ăn liền của bạn đã được trồng bằng phân bón, và quá trình sản xuất phân bón sẽ phát thải khí nhà kính. Các loại hạt được thu hoạch bằng một chiếc máy kéo chạy bằng xăng và làm bằng thép, còn thép được sản xuất nhờ nhiên liệu hóa thạch trong một quá trình sẽ giải phóng carbon. Nếu bạn ăn một chiếc bánh mì kẹp thịt vào bữa trưa, giống như tôi thỉnh thoảng vẫn làm, việc nuôi bò lấy thịt cũng sẽ làm phát sinh khí nhà kính – những con bò ợ và xì hơi ra khí methane – thêm vào đó, việc trồng và thu hoạch lúa mì để làm thành bánh mì cũng gây ra tác động tương tự.

Nếu bạn đã mặc quần áo, quần áo của bạn có thể chứa bông, một loại cây cũng được bón phân và thu hoạch; hoặc polyester, được làm bằng etylene có nguồn gốc từ dầu mỏ. Nếu bạn đã sử dụng giấy vệ sinh, nghĩa là lại có thêm cây cối bị đốn hạ và thêm khí carbon được thải ra.

Nếu hôm nay bạn đi làm hoặc đi học bằng một chiếc xe điện, điều đó sẽ thật tuyệt – mặc dù điện chạy xe có lẽ đã được sản xuất bằng nhiên liệu hóa thạch. Nếu bạn đi tàu hỏa, chuyến tàu sẽ chạy trên đường ray bằng thép và xuyên qua đường hầm bằng xi măng, và xi măng lại được sản xuất bằng nhiên liệu hóa thạch trong một quá trình mà carbon được giải phóng dưới dạng sản phẩm phụ. Xe hơi hoặc xe buýt đưa bạn đi làm đều làm từ thép và nhựa, tương tự với chiếc xe đạp bạn đã đi vào cuối tuần trước. Những con đường bạn đi qua có chứa xi măng và nhựa đường, còn hết thảy các thành phần đó đều có nguồn gốc từ dầu mỏ.

Nếu bạn sống trong một tòa nhà chung cư, bạn có lẽ đang được bao quanh bởi xi măng. Nếu bạn sống trong một ngôi nhà làm bằng gỗ, số gỗ đó đã được cắt và xén bằng những cỗ máy bằng thép và nhựa, hơn nữa còn chạy bằng khí đốt. Nếu ngôi nhà hoặc văn phòng của bạn có hệ thống sưởi hoặc máy điều hòa không khí, nó không chỉ sử dụng khá nhiều năng lượng, mà chất làm mát trong máy điều hòa cũng có thể là một loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh. Nếu bạn đang ngồi trên một chiếc ghế làm bằng kim loại hoặc nhựa, điều đó nghĩa là chúng ta lại có thêm một lượng phát thải nữa.

Ngoài ra, gần như tất cả các đồ vật này, từ bàn chải đánh răng cho đến các vật liệu xây dựng, đều được chuyên chở từ một nơi khác, trên xe tải, máy bay, tàu hỏa và tàu thủy, tất cả các phương tiện ấy đều chạy bằng nhiên liệu hóa thạch và được sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch.

Nói cách khác, nhiên liệu hóa thạch có mặt ở khắp mọi nơi. Lấy dầu thô làm một ví dụ: Thế giới sử dụng hơn 15 tỉ lít dầu mỗi ngày. Khi bạn đang sử dụng bất kỳ loại sản phẩm nào với lượng lớn như vậy, bạn chỉ đơn giản là không thể dừng lại trong một đêm.

Hơn nữa, có một lý do chính đáng khiến nhiên liệu hóa thạch có mặt ở mọi nơi: Chúng quá rẻ. Hay nói rõ ràng hơn, dầu thô còn rẻ hơn cả nước giải khát. Tôi khó có thể tin vào tai mình khi lần đầu nghe được điều đó, nhưng nó là sự thật. Hãy để tôi tính toán cho bạn xem: Một thùng dầu chứa khoảng 160 lít; giá dầu trung bình trong nửa cuối năm 2020 là khoảng 42 đô-la mỗi thùng, tương đương với mức 0,26 đô-la mỗi lít.2 Trong khi đó, Costco bán 8 lít nước ngọt có ga với giá 6 đô-la, tương đương với 0,75 đô-la mỗi lít.

Ngay cả khi bạn tính đến sự biến động của giá dầu, kết luận vẫn không thay đổi: Mỗi ngày, mọi người trên thế giới sống dựa vào hơn 15 tỉ lít của một sản phẩm có giá thấp hơn Diet Coke.

Không phải ngẫu nhiên mà nhiên liệu hóa thạch lại rẻ như vậy. Chúng có trữ lượng lớn và dễ vận chuyển. Chúng ta đã tạo ra những ngành công nghiệp lớn trên toàn cầu, chuyên dành cho việc khoan tìm, xử lý và vận chuyển nhiên liệu hóa thạch, đồng thời tạo ra những cải tiến để giúp giảm giá bán. Nhưng cái giá ấy không phản ánh được thiệt hại do chúng gây ra – những cách mà qua đó chúng góp phần gây ra biến đổi khí hậu, ô nhiễm và suy thoái môi trường khi được khai thác và đốt cháy. Vấn đề này sẽ được khám phá chi tiết hơn trong Chương 10.

Riêng việc nghĩ đến phạm vi của vấn đề này cũng đã đủ để gây choáng váng. Nhưng tình hình cũng không hẳn là vô phương cứu chữa.

Bằng việc sử dụng các nguồn năng lượng sạch và năng lượng tái tạo mà chúng ta đã có, đồng thời tạo ra những bước đột phá trong năng lượng không phát thải carbon, chúng ta có thể tìm ra cách để làm giảm lượng phát thải ròng xuống 0. Điểm mấu chốt ở đây là khiến cho phương thức tiếp cận sạch này rẻ bằng, hoặc gần bằng, công nghệ hiện tại.

Tuy nhiên, chúng ta cần phải khẩn trương, vì…