Câu Chuyện Cơ Thể Con Người – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách Câu Chuyện Cơ Thể Con Người của tác giả Daniel E. Lieberman

Khái niệm gai góc về thích nghi

Cơ thể của bạn có hàng ngàn thích nghi dễ thấy. Tuyến mồ hôi giúp bạn mát mẻ, bộ não giúp bạn tư duy và các enzyme của ruột giúp bạn tiêu hóa. Những thuộc tính này là những thích nghi bởi vì chúng là những đặc điểm đã được hình thành bởi chọn lọc tự nhiên, là hữu ích, được di truyền lại và hỗ trợ sự sống còn cũng như sinh sản. Chúng ta thường không coi trọng những thích nghi này và chỉ thấy giá trị của chúng khi chúng không hoạt động nữa. Ví dụ, bạn có thể coi ráy tai là một thứ phiền phức vô dụng, nhưng những bài tiết này là cực kỳ hữu ích vì chúng ngăn cho tai khỏi nhiễm bệnh. Song, không phải mọi đặc điểm của cơ thể ta đều là thích nghi (theo tôi, có thể cái lúm đồng tiền trên má, lông mũi hay cái ngáp là chẳng có tác dụng gì cả), và có rất nhiều chức năng thích nghi theo lối khác thường hay khó dự đoán. Để đánh giá những gì ta thích nghi đòi hỏi phải nhận diện được những thích nghi thực và giải thích được sự thích đáng của chúng. Tuy nhiên, điều đó nói thì dễ hơn làm.

Vấn đề đầu tiên là nhận diện những đặc điểm nào là thích nghi và tại sao. Hãy xem bộ gene của bạn, đó là một chuỗi gồm khoảng ba tỷ cặp phân từ (được gọi là cặp base), mã hóa cho khoảng hơn hai mươi ngàn gene. Mỗi khoảnh khắc trong đời bạn, hàng ngàn tế bào trong cơ thể bạn đang tái tạo hàng tỷ cặp base như vậy, mỗi lần với độ chính xác gần như hoàn hảo. Theo logic có thể suy ra rằng hàng tỷ những dãy mã đó đều là những thích nghi có tầm quan trọng sống còn, nhưng hóa ra gần một phần ba hệ gene của bạn không có chức năng rõ ràng nào nhưng vẫn tồn tại, bởi vì nó được thêm vào mà không rõ lý do hay đã đánh mất chức năng của nó vĩnh viễn. Kiểu hình của bạn (các nét tiêu biểu quan sát được như màu mắt hay kích thước ruột thừa) cũng thừa mứa những đặc điểm mà ngày xưa có lẽ đã từng đóng vai trò quan trọng nhưng giờ không có nữa, hoặc chúng đơn giản là những sản phẩm phụ trên con đường bạn phát triển. Răng khôn của bạn (nếu bạn vẫn còn) tồn tại bởi vì bạn được di truyền, và chúng ảnh hưởng đến khả năng sống sót cũng như khả năng sinh sản của bạn không hơn gì nhiều đặc điểm khác bạn cũng có, chẳng hạn như ngón cái mềm dẻo có thể uốn gập lại được, hay dái tai dính liền với da má hay có đầu vú nếu bạn là nam. Do vậy, sẽ là sai lầm nếu coi tất cả các đặc điểm đều là những thích nghi. Hơn nữa, trong khi dễ dàng tạo dựng những chuyện “như thể hiển nhiên” (chưa được kiểm chứng) về giá trị thích nghi của mỗi đặc điểm (như một vídụ vô lý là mũi tiến hóa để mang kính, chẳng hạn) thì khoa học thận trọng cần kiểm chứng xem liệu những đặc điểm cụ thể đó có thực sự là thích nghi hay không10.

Mặc dù những đặc điểm thích nghi không đến nỗi phổ biến và dễ dàng nhận diện như bạn tưởng, nhưng dù sao chúng vẫn có đầy trong cơ thể bạn. Tuy nhiên, cái làm cho một thích nghi trở nên thực sự thích nghi (tức là, nó cải thiện khả năng sống sót và sinh sản của cá thể)thường phụ thuộc vào hoàn cảnh. Nhận thức này, thực tế, là một trong chuyến đi vòng quanh thế giới nổi tiếng của ông trên con tàu Beagle. những thấu hiểu sâu sắc có tính then chốt mà Darwin có được trong chim họ sẻ ở quần đảo Galapagos là những thích nghi để ăn các thức ăn khác nhau. Vào mùa ẩm ướt, mỏ dài hơn và mảnh hơn giúp lũ sẻ ăn

Darwin suy ra (sau khi ông trở về London) rằng các biến thể ở mỏ loài các thức ăn ưa thích như quả xương rồng hay những con ve, nhưng vào mùa khô, mỏ ngắn và to hơn giúp chúng ăn những thức kém ngon hơn như hạt cây, cứng hơn và nghèo dinh dưỡng hơn¹¹. Hình mỏ, vốn là thứ được di truyền và khác nhau trong một quần thể, do vậy, là đối tượng của chọn lọc tự nhiên trong loài chim họ sẻ ở Galapagos. Do thời tiết mưa biến thiên theo mùa và theo năm, lũ sẻ mỏ dài sẽ sinh đẻ ít hơn trong các đợt khô hạn, và lũ sẻ mỏ ngắn sẽ có ít con hơn vào thời kỳ ẩm ướt, làm cho tỷ lệ giữa mỏ ngắn mỏ dài thay đổi. Những quá trình giống như thế cũng được áp dụng cho các giống loài khác, kể cả loài người. Nhiều biến thể của con người như chiều cao, dáng mũi, năng lực tiêu hóa những thức ăn như sữa chẳng hạn, là di truyền và được tiến hóa trong một số cộng đồng dân cư do hoàn cảnh môi trường đặc trưng. Vídụ, da trắng chẳng hạn, không bảo vệ cho khỏi cháy nắng nhưng giúp cho các tế bào dưới da tổng hợp đủ vitamin D trong môi trường ôn đới có mức bức xạ cực tím thấp vào mùa đông12.

Vậy nếu thích nghi phụ thuộc vào hoàn cảnh, thì hoàn cảnh nào là quan trọng nhất? Đến đây, mọi sự có vẻ lắt léo hơn theo lối nhân quả. Bởi vì sự thích nghi, theo định nghĩa, là những đặc tính giúp bạn có nhiều con cháu hơn người khác trong cùng cộng đồng, suy ra là sự chọn lọc để thích nghi sẽ có uy lực nhất khi số lượng hậu duệ sống sót của bạn có khả năng thay đổi nhiều nhất. Nói một cách nôm na, thích nghi sẽ tiến hóa mạnh nhất khi gặp hoàn cảnh khó khăn.