Dòng Sông Định Mạng – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Sách Dòng Sông Định Mạng của tác giả Gs Nguyễn Hữu Phước

Giang

Giang cũng có nhiều nghĩa. Ở đây chúng ta chỉ chú trọng đến nghĩa sông mà thôi. Cả hai quyển: Hán Việt Tự Điển (1), và Việt Nam Tự Điển (3) đều ghi: Giang là sông lớn. Miền Trung Việt Nam có Hương Giang, miền Nam, có Tiền Giang và Hậu Giang là những tên sông quen thuộc của dân ta. Về phương diện lịch sử thì Bạch Đằng Giang, Lô Giang, Sông Gianh, Sông Bến Hải, mỗi sông đã đánh dấu một sự kiện đặc biệt trong tiến trình của dân tộc ta.

Liên hệ đến từ giang, chúng ta có “giang sơn” hay “sông núi” để chỉ địa hình địa vật của một nước, và của quốc gia. “Giang sơn cẩm tú” chỉ đất nước đẹp đẽ như gấm vóc, lụa là. Tôn Thọ Tường khi than vãn về số phận của VN có viết:

Giang sơn ba tỉnh hãy còn đây

Non nước vì ai đến nổi nầy.

Ngoài ra giang sơn cũng còn có nghĩa là nhà cửa, sự nghiệp. Ca dao có câu:

Lấy chồng phải gánh giang sơn nhà chồng.

Cũng thời dùng danh từ “sơn” cho núi, khi đi đôi với “hà” thì sơn đứng trước, nhưng khi đi với “giang” thì sơn đứng sau. Sao lại có chuyện nầy thì xin để các nhà ngữ học giải thích.

Khi dùng giang và hà như một từ ghép, “giang hà” chỉ chung sông rạch hoặc các đường nước. Ca dao có câu:

“Cái sông giang hà chỗ cạn chỗ sâu” (3)

Cũng như hà ngạn bên trên, chúng ta có “giang biên” là bờ sông. Thêm vào còncó “giang đình” hay “giang lâu” là ngôi nhà mát dựng ở ven sông trên mặt nước, không vách, còn gọi là nhà thủy tạ. Chúng ta cũng có “giang khẩu” là cửa sông chỗ giáp biển, hay cửa biển cũng vậy. “Giang tâm”: giữa dòng sông; “giang tân”: bến ghe thuyền đậu theo ven sông. Các từ vừa kể trong đoạn nầy ít thông dụng, mặc dầu giang tân có ghi trong truyện Kiều:

Quanh co theo giải giang tân

Khỏi rừng lau, đã tới sân Phật đường.

(Sư Giác Duyên dẫn Kim Trọng và gia đình Thúy Kiều đến nơi Kiều cư trú, sau khiKiều được vớt lên khỏi sông Tiền Đường. )

Thêm vào chúng ta có các từ sau đây thông dụng hơn. “Giang đỉnh” hay “giang thuyền” là những tàu nhỏ của thủy quân dùng trong các sông rạch.

“Trường giang”: sông dài, được dùng nhiều trong văn thơ, sẽ nói thêm ở một đoạn sau.

“Giang đầu” hay nguồn sông, có nghĩa bóng chỉ nơi xa xôi. Trong bản nhạc “Chiều Mưa Biên Giới” của Nguyễn Văn Đôngcó câu:

” Chiều mưa biên giới anh đi về đâu?

Em còn đứng ngóng nơi giang đầu”.

Ngoài ra trong thơ cổ T. H. có bài thơ rất nổi tiếng liên quan đến từ giang đầu.

Quân tại Tương Giang đầu

(Chàng tại đầu sông Tương)

Thiếp tại Tương Giang vĩ

(Em tại cuối sông Tương)

Tương tư bất tương kiến

(nhớ nhau, nhưng không thấy nhau).

Đồng ẩm Tương Giang thũy

(Cùng uống nước sông Tương)

Theo tác giả “Nhà Giáo” (10) thì bốn câu thơ trên là đoạn 2 của bài Trường Tương Tư, tác giả là Lương Ý Nương đã viết vào thế kỷ thứ 10. Nàng viết để tả sự tương tư người yêu là Lý Sinh khi hai người phải xa nhau.

Nàng dùng Tương Giang, một con sông chảy vào hồ Động Đình thuộc tỉnh Hà Nam ở Trung Quốc, để làm bối cảnh cho bài thơ thương nhớ. Nhờ bài thơ nầy mà nàng Lương và chàng Lý được nên duyên nợ. Cũng trong bài vừa nói, Nhà Giáo còn có ghithêm hai đoạn khác của bài thơ Trường Tương Tư và cả bài thơ do ông dịch. Tôi xin chép lại đây để chúng ta cùng đọc.

Nhân đạo Tương Giang thâm

Vị để tương tư bán

Giang thâm chung hữu để

Tương tư vô biên hạn… …

Mộng hồn phi bất đáo

Sở khiếm duy bất tử

Nhập ngã tương tư môn

Tri ngã tương tư khổ

(Sông Tương ai kể rằng sâu

So sao bằng nửa nỗi sầu nhớ nhung

Sông sâu tận đáy là cùng

Còn niềm thương nhớ lại không bến bờ … .

Hồn sao bay tới giấc mơ

Chỉ còn mỗi cách qua bờ tử sinh

Bước vào ngưỡng cửa duyên tình