Bác Sĩ Cây Trồng Tập 16 – Trồng Chăm Sóc Và Phòng Trừ Sâu Bệnh Dứa Chuối Đu Đủ

CÂY DỨA (Khóm, thơm)

Dứa là cây ăn quả nhiệt đới, nguồn gốc ở Nam Mỹ (Bra xin, Ac-hen-ti-na, Pa ra-goay), hiện ở vùng này còn thấy nhiều giống dứa dại. Hiện nay trên thế giới, cây dứa được trồng ở hầu hết các nước nhiệt đới và một số nước á nhiệt đới có mùa đông tương đối ẩm như đảo Ha – oai, Đài Loan. Dứa có thể trồng tới vì tuyến 38° Bắc, trong đó các nước châu Á chiếm trên 60% sản lượng dứa cả thế giới. Các nước trồng nhiều là Phi-líp-pin, Thái Lan, Malaysia, Ha-oai, Bra-xin, Mêhicô, Cuba, Ue, Nam Phi.

Quả dứa được coi là một trong những cây ăn quả nhiệt đới hàng đầu, loại quả “vua” rất được ưa chuộng ở các nước phương Tây. Quả dứa có mùi thơm mạnh, chứa nhiều đường, lượng calo khá cao, giàu chất khoáng, nhất là kali, có đủ các loại vitamin cần thiết như A, B1, B2, PP, C. Đặc biệt trong cây và quả dứa có chất Bromelin là một loại men thủy phân protein (giống như chất Papain ở đu đủ), có thể chữa được các bệnh rối loạn tiêu hóa, ức chế phù nề và tụ huyết, làm vết thương mau thành sẹo. Trong công nghiệp, chất Bromelin dùng làm mềm thịt để chế biến thực phẩm, nước chấm.

Ngoài ăn tươi, quả dứa chế biến thành đứa hộp và nước dứa, là những mặt hàng xuất khẩu lớn. Xác bã quá dứa sau khi chế biến dùng làm thức ăn gia súc và phân bón. Thân là dứa làm bột giấy

Ở nước ta, dứa trồng từ Bắc đến Nam, diện tích trồng cả nước hiện khoảng 40.000 ha với sản lượng khoảng 500.000 tấn trong đó 90% là phía Nam. Các tỉnh trồng dứa nhiều ở miền Nam là Kiên Giang, Tiền Giang, Cà Mau, Cần Thơ, Long An miền Bắc có Thanh Hóa, Ninh Bình, Tuyên Quang, Phú Thọ miền Trung có Nghệ An, Quảng Nam, Bình Định,… Năng suất quả bình quân một năm ở các tỉnh phía Bắc khoảng 10 tấn, phía Nam 15 tấn/ha.

Trong năm cây dứa ra hoa nhiều vụ. Ở miền Bắc vụ chính ra hoa tháng 2-3, thu hoạch tháng 6-7, vụ trái ra hoa tháng 6-8, thu hoạch tháng 10-12. Ở miền Nam, dứa có thể ra hoa quanh năm, song thường tập trung vào tháng 4-5 và tháng 9-10. Từ khi ra hoa đến thu hoạch trung bình khoảng 4-5 tháng.

I. ĐẶC TÍNH

1. Đặc tính thực vật học

Cây dừa thuộc họ Dứa (Bromeliaceae), là loại cây thân thảo lâu năm. Sau khi thu hoạch quả, các mẩm nách ở thân tiếp tục phát triển thành một cây mới và cho một quả. Nhiều thế hệ sinh trưởng kế tiếp nhau, nhưng trong thực tế sản xuất thường chỉ thu hoạch 2-3 lửa là trồng lại.

Cây trưởng thành chỉ cao tối đa 1,0-1,2 m, lá xếp hình hoa thị trên thân theo từng vòng phân bố nhất định.

Rễ: Rẻ dứa phần lớn là rễ bất định, gồm nhiều rễ nhỏ mọc ra từ thân, bộ rễ ngắn và yếu, tập trung ở tầng đất nông 10-20 cm nhưng có thể rộng tới 1 m. Tuy vậy bộ rễ dưới đất này lại rất quan trọng vì phải cung cấp chất dinh dưỡng để tạo ra một sản lượng quả khá lớn, có thể tới 40-50 tấn/ha hoặc hơn.

Thân: Thân cây dứa gồm 2 phần trên mặt đất và dưới mặt đất. Phần trên mặt đất bị các là vây kín nên khó nhìn thấy. Thân cây trường thành chỉ dài 20-30 cm, ở trung tâm là khối mô rồng và mềm, có các rễ khí sinh. Ở các nách lá trên thân sinh ra các chổi. Ở các chổi cũng giống như thân chính có trục giữa, có lá và có rễ khísinh, có thể tách ra dễ dàng khỏi cây mẹ để trồng thành một cây mới rất tốt.

Lá: Lá mọc trên thân theo hình xoắn ốc. Lá không có cuống, hẹp và dài, cong hình lòng máng, có bề dày. Ở chân các lá già cũng có nhiều rẻ khí sinh. Bề mặt lá có lớp sáp cứng bao phủ làm giảm thoát hơi nước, giúp cây chống hạn tốt. các giống dứa thường có gai nhọn và cứng ở mép lá, cũng có giống dứa không có gai như dứa Cayen. Một cây dừa từ nhỏ đến khi có hoa có tổng số khoảng 50-70 lá, dứa Cayen 60-70 lá, một số giống khác ít lá hơn. Nói chung giống có nhiều lá và là lớn thì quả thường to hơn các giống ít lá và lá nhỏ.

Hoa: Cả tràng hoa có dạng một ống dài gồm nhiều hoa lệ gắn quanh một trục. Cánh hoa màu xanh hoặc đó tía, có màu trắng nhạt, mỗi hoa dừa cũng có một nhỉ cái và nhiều nhị đực xếp thành 2 vòng nhưng hầu hết là hoa bất thụ, noãn không đâu thành hạt. Nếu dùng các giống khác nhau để thụ phấn thì cũng có thể thụ tỉnh tạo thành hạt.

Quả: Quả dứa là quả kép (quả phức hợp) gồm từ 100-150 quả con tạo thành từ những hoa đơn lẻ, mỗi quả con là một mất. Vỏ quả khi chín có màu vàng thẩm hoặc hơi đỏ. Các giống khác nhau thì hình dạng và trọng lượng quả cũng khác nhau, có dạng quả hình bầu dục hoặc hình ống, mắt lỗi hoặc phẳng.

Bộ phận ăn được của quả dứa là do trục của chùm hoa và lá bắc của hoa phát triển mà thành, chiếm khoảng 60% trọng lượng quả, màu vàng. Trên đầu của quả dứa là một chối ngọn có cấu tạo giống như chối tận cùng của thân chính và cũng có thể dùng để nhân giống.

Hạt: Để thụ phẩn tự do dừa thường không có hạt. Nếu lại các giống với nhau thì có hạt, dùng để tạo ra các giống mới. Hạt dứa rất bé, hình trứng tròn, dài 3 mm, màu tím đen, mỗi quả con có vài hạt.

2. Yêu cầu điều kiện sinh thái

a. Khí hậu: Dứa là cây ăn quả nhiệt đới, ưa nhiệt độ cao. Phạm vi nhiệt độ thích hợp từ 20 30°C, cao hoặc thấp ngoài phạm vi trên cây sinh trưởng kém, là ngắn, quả nhỏ và chua. Giống Cayen chịu lạnh kém hơn giống Queen và các giống địa phương. Ở nhiệt độ cao trên 32°C có thể làm cháy là và vỏ quả, nhất là giống Cayen. Ở miền Nam vào mùa nắng người ta buộc chụm lá ngọn che cho quả dứa hoặc phủ cỏ khô để hạn chế nắng nóng.