Bản sắc: Nhu cầu phẩm giá và chính trị phẫn nộ – Đọc sách online ebook pdf

Cuốn sách này có lẽ sẽ không ra đời nếu Donald J. Trump không được bầu làm tổng thống vào tháng Mười một năm 2016. Giống như nhiều người Mỹ khác, tôi đã rất kinh ngạc bởi kết quả đó và thấy phiền muộn bởi hệ quả của nó với nước Mỹ và thế giới. Đó là cơn địa chấn bầu cử thứ hai trong năm đó, lần đầu khi người Anh bỏ phiếu rời Liên minh châu Âu vào tháng Sáu.

Suy nghĩ về sự phát triển của các thể chế chính trị

Tôi đã dành nhiều thời gian trong những thập niên qua để suy nghĩ về sự phát triển của các thể chế chính trị hiện đại: nhà nước, pháp quyền và trách nhiệm giải trình dân chủ trước tiên ra đời như thế nào, cách các thể chế đó phát triển và tương tác ra sao, và cuối cùng là tiến trình chúng suy bại. Ngay trước khi Trump thắng cử, tôi đã viết rằng các thể chế Mỹ đang suy bại khi nhà nước bị thâu tóm bởi các nhóm lợi ích hùng mạnh và khóa chặt trong một cấu trúc cứng nhắc vốn không thể tự cải tổ.

Tác động của Trump đối với chính trị Mỹ

Trump chính là kết quả lẫn nhân tố góp phần tạo nên sự suy bại đó. Lời hứa khi tranh cử của ông, với tư cách là một người ngoài cuộc, là sử dụng ủy quyền từ quần chúng để lay chuyển hệ thống và khiến nó hoạt động trở lại. Người Mỹ đã mệt mỏi với chia rẽ đảng phái và khao khát một nhà lãnh đạo mạnh mẽ để tái đoàn kết đất nước, phá vỡ hệ thống mà tôi gọi là “chế độ phủ quyết” (vetocracy) – ám chỉ khả năng các nhóm lợi ích ngăn chặn hành động tập thể. Khao khát mang tính dân túy này đã đưa Franklin D. Roosevelt vào Nhà Trắng năm 1932 và định hình lại chính trị Mỹ trong hai thế hệ tiếp theo.

Vấn đề với Trump

Vấn đề với Trump gồm cả hai mặt: cả với chính sách và tính cách của ông. Chủ nghĩa dân tộc kinh tế của Trump có lẽ sẽ làm xấu đi tình trạng của những cử tri ủng hộ ông thay vì tốt lên, trong khi ưu ái rõ ràng của ông cho những kẻ độc tài chuyên quyền, thay vì các đồng minh dân chủ, có nguy cơ gây bất ổn cho toàn bộ trật tự quốc tế. Về tính cách, thật khó tưởng tượng cá nhân nào khác kém phù hợp hơn Trump để làm tổng thống Hoa Kỳ. Những đức tính thường gắn liền với năng lực lãnh đạo tốt – sự trung thực cơ bản, tính đáng tin cậy, khả năng nhận định xác đáng, tận tâm với lợi ích công, và nhận thức đạo đức thiết yếu – hoàn toàn vắng bóng ở con người ông. Mối bận tâm chính trong suốt sự nghiệp của Trump là tự đề cao bản thân, và ông hoàn toàn thoải mái khi lẩn tránh những người hay quy tắc cản trở mình bằng mọi cách có thể.

Xu thế lớn hơn trong chính trị quốc tế

Trump đại diện cho một xu thế lớn hơn trong chính trị quốc tế, hướng tới thứ gọi là chủ nghĩa dân tộc dân túy. Các nhà lãnh đạo dân túy tìm cách sử dụng tính chính danh có được qua các cuộc bầu cử dân chủ để củng cố quyền lực. Họ tuyên bố có mối gắn kết trực tiếp với “quần chúng”, những người thường được định danh theo các thuật ngữ dân tộc hẹp, vốn loại trừ một phần lớn dân số nói chung. Họ không thích thể chế và tìm cách làm suy yếu hệ thống kiểm tra và cân bằng, vốn giới hạn quyền lực cá nhân lãnh đạo trong nền dân chủ tự do hiện đại: tòa án, cơ quan lập pháp, truyền thông độc lập và bộ máy quan liêu phi đảng phái.

Cuộc thoái lui toàn cầu của hệ thống dân chủ

Sự trỗi dậy của hệ thống dân chủ trên toàn cầu từ giữa những năm 1970 đã bước vào giai đoạn mà đồng nghiệp của tôi, Larry Diamond, gọi là cuộc thoái lui toàn cầu. Vào năm 1970, thế giới có khoảng 35 nền dân chủ bầu cử, tăng dần đều trong ba thập niên tiếp theo và đạt mốc 120 vào đầu những năm 2000. Mức tăng tốc nhanh nhất là giai đoạn 1989-1991. Tuy nhiên, kể từ giữa những năm 2000, xu hướng đảo ngược và tổng số lượng nền dân chủ đã giảm. Trong khi đó, các quốc gia chuyên chế, dẫn đầu là Trung Quốc, ngày càng trở nên tự tin và ngạo mạn hơn.