Ca Dao Nhi Đồng – Đọc sách online ebook pdf

II. PHÂN LOẠI CA DAO NHI ĐỒNG

Ca dao nhi đồng Việt-Nam có thể chia làm mấy loại chính sau đây :

A) Những bài hát luân lý
Đây thường là những bài hát ru mộc-mạc mà xâu-sắc. Vào những trưa hè oi nồng, hay trong đêm thanh tịch-mịch có tiếng các bà mẹ, các người chị vừa đưa võng kẽo-kẹt vừa cất tiếng hát ru êm-ái ngọt-ngào. Những lời nhắn nhủ hiền-hoà đó vang lên êm đềm, nỉ-non, theo nhịp điệu, thật là cả một phương pháp giáo dục tuyệt hảo. Em bé thoạt tuy không hiểu, nhưng nghe mãi dần-dà thấm thía, nhất là khi em đã lớn, tới tuổi cắp sách đến trường, em vẫn có thể nghe lại những bài đó hát ru em bé của mình, do đấy em đã được thấm nhuần tới tiềm thức những lời mẹ hay chị khuyên-răn nhắc-nhở.

B) Những bài hát vui
Tối đại đa số những bài ca dao nhi đồng đều có tính cách vui tươi ngộ-nghĩnh để trẻ em đọc lên thấy thích thú ngay. Thuộc vào loại này có thể là những bài :1. Kể một câu chuyện vui như bài « Thằng Bờm có cái quạt mo », hoặc những bài nhân cách hoá các loài vật, đồ vật. Ở tuổi này trí tưởng tượng của các em đương đà phồn thịnh nên chúng ta thực không ai ngạc nhiên khi thấy các em ưa thích loại này vô cùng.

2. Kể một câu chuyện ngược đời để chọc cười như bài :

Bao giờ cho đến tháng ba

Ếch cắn cổ rắn mang ra ngoài đồng.

Loại này tương ứng với loại mà Anh Mỹ mệnh danh là Contradiction.

3. Có thể bài hát không thành câu chuyện gì hết mà chỉ cốt có vần có điệu một cách ngộ-nghĩnh, làm nở trên môi các em những nụ cười, gieo vào lòng các em cái vui tươi. Loại này tương ứng với loại mà Anh Mỹ mệnh danh là Nonsense. Suy cho kỹ những bài hát này còn tác dụng làm giàu ngữ vựng cho các em nữa ; thật cũng đúng với câu trong sách Luận Ngữ : « Bất học thi vô dĩ ngôn ! »

C) Con cò trong ca dao Việt-Nam
Nước Việt-Nam nhà là một nước nông nghiệp, trên 90% dân chúng sống và làm lụng giữa thiên nhiên đồng nội, thì việc những luỹ tre xanh, những đàn cò trắng xuất hiện trong ca dao chẳng có chi là lạ. Thật ra trên thế giới thiếu gì những nước căn bản nông nghiệp ; đặc biệt những nước thuộc Á-châu với những nét văn hoá tương đồng với nước ta, vậy mà trong suốt khoảng thời gian hai năm – từ 1966 đến 1968 – trong công việc nghiên cứu về văn chương nhi đồng quốc tế, phải tìm đọc tài liệu ca dao, truyện cổ tích quốc tế tại nhiều thư viện lớn Hoa Kỳ, kể cả Library of Congress tại Hoa-Thịnh-Đốn, soạn giả nhận thấy rằng hình ảnh con cò được nhân cách hoá một cách gần gũi, thân-mật nhường kia quả là một sự kiện độc đáo của riêng ca dao Việt-Nam, khi thì tượng trưng người mẹ quê, khi là cô gái quê, khi là em bé quê, khi thì chỉ dùng làm một hình ảnh khởi hứng…

Chính vì tính cách vừa trong sáng vừa ngộ-nghĩnh của hình ảnh đó mà tất cả những bài ca dao nói tới con cò, hoặc một vài loài điểu tương tự đều được soạn giả xếp thành một đề mục riêng của ca dao nhi đồng Việt-Nam.

Sau con cò, trong những bài ca dao nhi đồng Việt-Nam, nhiều lần ta còn bắt gặp hình ảnh một loài cá nhỏ cũng được nhân cách hoá, đó là cá bống. Tục ngữ có câu : « Bống có gan bống ». Truyện cổ tích Tấm Cám của ta cũng có bóng dáng cá bống xuất hiện : « Tấm nghe lời bụt mang con cá bống còn sót ở giỏ về thả xuống giếng nhà, ngày ngày hai bữa bớt phần cơm của mình mang ra giếng gọi bống lên ăn. Gọi rằng :

« Bống ơi bống !

Bống lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta,

Đừng ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người… »

Và ca dao nhi đồng có những bài : « Cái bống là cái bống bang », « Cái bống là cái bống binh », v.v…

Soạn giả có ý nghĩ cho rằng « cái bống » sở dĩ được nhân cách hoá trong một số bài không phải vì hình ảnh « cái bống » cũng gần-gũi quen thuộc với người dân quê như hình ảnh « cái cò bay bổng bay la », mà vì âm thanh của « cái bống » gần-gũi âm thanh tiếng ru hời… Các bà mẹ Việt khi ôm con vỗ-về tìm câu hát ru thường vẫn khởi sự bằng tiếng ru hời : « ạ ơi à ời » hay « bồng bống bông bang… ».

Có thể thoạt chỉ là :

Ạ ơi à ời…

Bồng bồng mà nấu canh khoai,

Ăn cho mát ruột đến mai lại bồng.

hay : Ạ ơi à ơi…

Bồng bồng mà nấu canh tôm,

Ăn cho mát ruột đến hôm lại bồng.

Rồi do sức hút của vần điệu « cái bống » đi vào ca dao lúc nào không biết :

Cái bống là cái bống bàng,

Mẹ bống yêu bống, bống càng làm thơ.

Trong ca dao của trẻ Việt có lần ta còn thấy con (chuột) cống và con ong được nhân cách hoá, rồi một bài khác là con cáo. Thật ngộ-nghĩnh !

Nu-na nu-nống.

Cái cống nằm trong.

Cái ong nằm ngoài.

Củ khoai chấm mật.

Cái cáo, mặc áo em tao,

Làm tổ cây cà,

Làm nhà cây chanh,

Đọc canh bờ giếng,

Mỏi miệng thổi kèn.