Các Vị Trạng Nguyên – Bảng Nhãn – Thám Khoa Việt Nam – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Sách Các Vị Trạng Nguyên – Bảng Nhãn – Thám Khoa Việt Nam của tác giả Trần Hồng Đức mời bạn thưởng thức.

VƯƠNG TRIỀU HỒ

(1400-1407)

Năm 1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần, lập nên triều Hồ (1400-1407), tháng 8 năm 1400, Hồ Quý Ly tổ chức kỳ thi Thái học sinh, chọn được 20 người, Nguyễn Trãi đỗ Đệ nhị giáp khoa thi này.

Năm Giáp Thân (1404), Hồ Hán Thương định lại phép thi cử nhân: ngoài 4 trường thi như triều Trần. nhà Hồ còn tổ chức một kỳ thi viết chữ Hán và môn Toán pháp, tổng cộng thành ra 5 kỳ thi.

Cứ 3 năm mở một khoa: tháng 8 năm nay thi Hương, người nào trúng tuyển được miễn lao dịch; đến tháng 8 năm sau dự thi ở bộ Lễ, người nào trúng tuyển mới được lựa chọn bổ dụng; lại tháng 8 năm sau nữa thì Hội, người nào trúng tuyển được gọi là Thái học sinh (tức Tiến sĩ).

Triều Hồ tuy ngắn ngủi, nhưng dã chấn chỉnh lại chế độ thi cử và đưa vào chương trình thi Hương ở đầu thế kỷ XV môn toán pháp, một việc mà mấy trăm năm sau. Trước khi Pháp tới xâm lược nước ta, cũng chẳng có triều đại nào nghĩ tới việc thi toán đối với người sắp được bổ ra làm quan.

TRIỀU ĐẠI LÊ SƠ

(1428-1527)

Sau gần 10 năm nằm gai nếm mật, vào sinh ra tử, cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã chiến thắng quân Minh xâm lược, đất nước sạch bóng quân thù. ngày 15 tháng 4 năm Mậu Thân (1428). Lê Lợi lên ngôi Vua lập nên triều đại Nhà Lê.

Lê Thái Tổ (1428-1433) đã cho tổ chức lại việc học, việc thì một cách chính quy hơn.

Trường Quốc Tử Giám hay Thái Học Viện được mở tại kinh đô Đông Đô là cơ quan giáo dục cao nhất trong nước, ở các Lộ, Châu, Phủ, trường công cũng như trường tư đều được mở mang. Vua định chương trình học.

Năm 1429, mở khoa thi Minh Kinh chọn người tỉnh thông kinh sử.

Năm 1431 lại mở khoa thi Hoành từ để chọn người văn hay, học rộng để bổ dụng ra làm quan.

Đến thời Lê Thái Tông (1433-1442). Triều đình mới phục hồi thi Hương, thi Hội như triều Trần. Năm 1438, mở thi Hương. Năm 1439, mở thi Hội. Từ đó cứ 3 năm mở một khoa thi. Thi Hương cũng phải qua 4 trường, bài thi như triều Trần. Ai trúng tuyển thi Hội đều gọi là Tiến sĩ xuất thân theo thứ bậc khác nhau.

Năm 1442, mở khoa thi Đình cho những người thi Hội đỗ 4 trường, làm một bài thi do Vua ra đề. Đỗ thi Đình gọi là Tiến sĩ chia làm 3 bậc:

– Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ gồm 3 người đỗ đầu: Trạng nguyên. Bảng nhân, Thám hoa (tam khôi).

– Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân gọi là Hoàng giáp.

– Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân, gọi là Tiến sĩ.

Những người đậu đều được ghi danh vào bia đá, gọi tất bia Tiến sĩ.

Thời Lê Thánh Tông (1460-1497), năm 1489, nhà Vua cho mở rộng và phát triển Trường Quốc Tử Giám gọi là Nhà Thái học có nơi cho sĩ tửhọc tập, lập kho Bí thư để tàng chữ sách và ván in sách, có dãy nhà cho ba hạng xá sinh (học sinh nội trú) mỗi dãy 25 gian.

Các quan lại không phải khoa bảng xuất thân cũng phải bắt buộc học để thi cho tăng thêm kiến thức, trình độ, tài năng cai trị.

Năm 1462 nhà Vua định lại những điều kiện cho những người được thi Hương, đặt ra lệ “Bảo kết hương thỉ” bắt các xã phải chịu trách nhiệm về tư cách và đạo đức của người đi thi, và lệ “Cung khai tam đại kê khai ba đời. Con cháu nhà xướng ca, hay có tội với triều đình không được dự thi. Mục đích các lệ này là để bảo đảm sự chặt chẽ trong việc tuyển chọn quan lại, phép thi cũng có đổi: trước khi vào trường nhất thì. sĩ tử phải thi trước một bài ám tả để loại bớt người kém. Nhà Vua cũng chia làm hai hạng cho những người trúng tuyển thi Hương: đậu 4 trường gọi là Hương Cống (cử nhân), đậu 3 trường gọi là Sinh đồ (Tú tài).

Năm 1463, nhà vua định lại 3 năm thì một khoa.

Năm 1466, định lệ Xướng danh (đọc tên người đậu) được đãi yến. ban phát mũ, đai, xiêm áo và vinh quy về làng, sau đó được bổ làm quan.

Năm 1472 Vua định phẩm hàm, từ chánh, tòng lục phẩm đến chánh, tòng bát phẩm cho những người thi đỗ Tiến sĩ.

Nhìn chung, việc học, việc thi triều Lê Sơ (1428-1527) có phần rộng rãi hơn trước. Về nguyên tắc con em quý tộc lẫn con em bình dân đều được đi học, đi thi. nhằm để đào tạo những quan lại trung thành với chế độ phong kiến.

VƯƠNG TRIỀU MẠC

(1527-1592)

Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, lập ra triều Mạc (1527-1592). Từ năm 1533 trở về sau, khi có nhà Lê Trung Hưng (1533-1788) thì nhà Mạc bị coi như nguy triều, đến năm 1677 mất hẳn. Thời nhà Mạc với cuộc nội chiến ác liệt giữa Nam Bắc triều kéo dài nửa thế kỷ, nên việc học, việc thi có phần sút kém.

Năm 1529, Mạc Đăng Dung mở khoa thi Hội và đến năm 1532, lại mở tiếp khoa thi Hội. Sau hai khoa thi trên, nhà Mạc vẫn theo lệ 3 năm mở một khoa thi, mặc dù đang có nội chiến. Kể từ khoa Kỷ Sửu, niên hiệu Minh Đức thứ 3 (1529) cho đến khoa Nhâm Thìn niên hiệu Hồng Ninh 2 (1592) đời Mạc Mậu Hợp, nhà Mạc đã tổ chức được 21 khoa, lấy đỗ 460 Tiến sĩ

NHÀ LÊ TRUNG HƯNG

(1533-1788)

Nhà Lê Trung Hưng (1533-1788) đã cố khôi phục lại việc giáo dục và thi cử. Việc học vẫn theo nếp cũ. Năm 1554, thời Lê Trung Tông (1548-1556) bắt đầu đặt chế khoa, đó là khoa thì đặc biệt để chọn người tài giỏi. Chế khoa được tổ chức sau đó vào các năm 1565, 1577. Đến năm 1580, thời Lê Thế Tông (1573- 1599) mới bắt đầu khôi phục lại thi Hội, chưa tổ chức lại thi Đình. Từ năm 1583, phục lại lệ 3 năm mở một lần thi Hội.

Năm 1595, vua tổ chức thi Đình cho sĩ tử đậu theo thứ bậc khác nhau.

Năm 1658, thời Lê Thần Tông (1649-1662) đặt khoa thi Sĩ vọng, là khoa thi chọn người danh vọng trong hàng sĩ phu. Các Chế khoa, Sĩ vọng, Hoành từ, các sĩ tử trúng tuyển đều được bổ dụng đó là các khoa đặt ra để lấy những danh sĩ bỏ sót, là cách tuyển chọn đặc biệt ngoài các khoa thi chính thức.