Cân Bằng Cảm Xúc Cả Lúc Bão Giông – Đọc Sách Online Ebooks PDF

CHƯƠNG 1: NGHĨ HẠNH PHÚC, SÓNG HẠNH PHÚC

BỘ NÃO CỦA CON NGƯỜI

Ngay tại thời điểm này, hàng tỉ nơron thần kinh trong não bộ của bạn đã sẵn sàng, để phóng ra các tín hiệu điện. Những tín hiệu này ra hiệu cho phòng thí nghiệm trong não bắt đầu pha chế món cocktail hóa diệu kì. Nó có thể tiết ra dopamine để thúc đẩy cảm giác vui sướng, cũng có thể truyền thông tin tới tuyển thượng thận, khiến bạn cảm thấy mình cần phải chiến đấu hoặc bỏ chạy, thậm chí nó còn có thể giam bạn trong cái vòng lặp vô tận của một đoạn trong vở nhạc kịch “Bohemian Rhapsody”3.

Dù bộ não đang làm gì, phần lớn những hoạt động đó đều không tồn tại trong tiềm thức của bạn. Não bộ liên tục bận rộn, vận động trong khu vực nằm ngoài vùng nhận thức, điều chỉnh nhiệt độ cơ thể trong khi tập trung lắng nghe động tĩnh của đám hổ răng kiểm. Đây là bản năng của con người, nếu không có nó thì ta đã chẳng thể tồn tại được đến tận bây giờ; chính chúng đã giúp ta bảo toàn mạng sống kẻ từ khi loài người đặt chân xuống mặt đất khoảng sáu triệu năm trước.

Thời điểm ấy, tài sản duy nhất mà loài người sở hữu chính là bản năng vô thức. Tới khi bộ não phát triển thông qua quá trình tiến hóa, nó đem lại cho chúng ta ki năng giải quyết tình huống và cuối cùng là khả năng lo lắng xem liệu điện thoại có đủ pin hay không.

Và sáu triệu năm sau, chúng ta tồn tại với cục bưới nặng ba pao+ trong đầu, gửi tín hiệu theo bản năng để phối hít thở và để tim đập nhịp 100 nghìn lần một ngày. Khả năng bẩm sinh cho phép chúng ta làm được điều ấy. Cùng lúc đó, chúng ta cũng làm chủ được rất nhiều kĩ năng khác. Chúng ta có thể học cách đi, cách nói và cách cầm bút chì – những khả năng không phải sinh ra đã có.

Nhưng những kĩ năng này chính là nền tảng cho những điều lớn lao và tốt đẹp hơn. Chúng ta có thể biển việc đi lại thành những bước chuyển động điệu nghệ một cách phi thường trong bộ môn thể dục dụng cụ, biển cách nói thành cách hát những giai điệu uyển chuyển và biến cách cầm bút chì thành kĩ năng về những tác phẩm hội họa tinh tế tới mức như ảnh chụp.

Dù phức tạp là thế, nhưng một khi chúng trở thành kĩ năng của ta, chúng sẽ vượt ra khỏi vùng nhận thức và ta sẽ thực hiện chúng một cách tự động. Chúng trở thành những kĩ năng trong tiềm thức, cũng giống như bản năng, là những việc ta làm mà chẳng cần suy nghĩ nhiều. Khả năng thực hiện các kỹ năng theo tiềm thức là mánh khóe tiến hóa đầy hữu dụng.

Bất kì giống loài nào cần dừng lại để cân nhắc bước hành động tiếp theo sẽ sớm làm mỗi cho lũ hổ, nhưng loài nào có thể bỏ chạy, né tránh hoặc đồng loạt phi lưỡi giáo vào chúng sẽ tồn tại và phát triển. Vậy nên, biến các kĩ năng nhận thức thành các kĩ năng tiềm thức sẽ giải phóng não bộ, để nó tập trung vào những thứ khác. Nếu bạn từng lái xe trên một cung đường quen thuộc, dùng xe tại đích đến mà chỉ nhớ mang máng về chuyển hành trình vừa rồi, bạn đã học được một bản năng mới.

Vậy là chỉ cần lập lại đù số lần, chúng ta có thể thực hiện hầu hết mọi việc mà không cần suy nghĩ, nhưng điều đó không phải lúc nào cũng tốt.

Một số điều chúng ta lặp lại tới mức trở thành thói quen sẽ cản bước chúng ta trong cuộc đời. Khi ấy, ta sẽ nghĩ đó là những thói quen xấu. Bạn biết đấy, không phải chỉ mấy việc nói trong khi đang ăn hoặc ngoáy mũi là những thói quen xấu.

Khi còn là một thiếu niên, tôi có một tấm ván trượt và thường trượt khắp nơi, biểu diễn một vài mánh khóe với kỉ năng chỉ ở mức trung bình. Tôi không có chút tài năng đặc biệt nào ngoại trừ khả năng giữ thăng bằng cực tốt. Năm con trai tôi khoảng 10 tuổi, tôi mua tặng nó một tấm ván trượt với hy vọng mình có thể miêu tả chính xác cách trượt và khiến con tự hào vì có một ông bố siêu ngầu biết trượt ván.

Tôi không chắc chuyện gì đã xảy ra tiếp theo vì sao nửa thân dưới của tôi muốn đi một đường trong khi nửa trên lại lao theo một hướng khác. Tôi chỉ biết cảm giác đau đớn khi đập trúng mặt bê tông. Tôi đã quên mất cách trượt ván – kĩ năng đã biến mất. Tôi bỗng nhớ đến chuyện một người bạn quay trở lại chơi ghi-ta sau 20 năm. Hồi còn đi học, cậu ta là một tay chơi ghi-ta cổ điển đáng ngưỡng mộ, nhưng tới tuổi thiếu niên, cậu bắt đầu thấy chán – ghi-ta chẳng thể sánh được với PlayStation và các cô gái.

Sau ngần ấy năm, nỗ lực để đạt được một nửa trình độ ngày xưa khiến cậu ta nhụt chívà gần như từ bỏ. Nhưng cậu vẫn tiếp tục kiên trì, giờ cậu ta chơi cho các đêm nhạc trong thị trấn và không thể nào cảm thấy hạnh phúc hơn. Nhưng phải lặp lại rất nhiều lần thì có thể cậu mới ghi nhớ được cách chơi, vì hiện giờ kĩ năng của cậu chỉ nằm trong vùng nhận thức; khả năng chơi ghi-ta không cần suy nghĩ đã biến mất.

Câu nói: “Nếu bạn không dùng, chúng sẽ biến mất” không chỉ là một câu vẫn bắt tai – đó là sự thật. Đây cũng chính là điều đã xảy ra đến với tôi khi tôi ngừng trượt ván, là điều xảy ra đến với bạn tôi khi cậu ta ngừng chơi ghi-ta, và cũng chính là điều có thể xảy đến với bạn nếu bạn chuẩn bị ngưng học một thứ gì đó.

Tôi thường dùng phép so sánh với cánh đồng ngô để minh họa cho quá trình học và ngừng học một điều gì đó. Thử tưởng tượng bạn muốn đi từ điểm A tới điểm Z trên cánh đồng ngô, ví dụ như từ góc này tới góc khác. Có một con đường nhỏ xuyên qua cánh đồng, nhưng đó không phải là một đường thẳng tắp. Nó uốn lượn quanh co qua nhiều điểm trên cánh đồng. Cách duy nhất để đi từ A tới Z là xuyên qua B, C và D… rồi mới tới được điểm đích. Đây cũng là cách mà não bộ kết nối với nhau qua thời gian.