Chủ Nghĩa Thực Dân Pháp Ở Việt Nam 1 – Chủ Nghĩa Thực Dân Pháp Ở Việt Nam – Thực Chất và Huyền Thoại quyển 1 – Văn Hoá và Chính Trị – Đọc Sách Online Ebooks PDF

TRONG cuộc chiến-tranh Việt-Pháp vừa qua, tôi đã có nhiều dịp thảo-luận với một số người Pháp về cuộc tranh-đấu giành độc-lập của người Việt-Nam bằng võ-lực. Tôi còn giữ một cảm-tưởng sâu-đậm qua nhiều buổi thảo-luận này là không thể làm cho những người Pháp đó hiểu được vấn-đề, mặc dầu, những người Pháp tôi đã gặp là ở nước Pháp, rất nhiều thiện-chí và đôi khi giàu lòng quảng-đại nữa, chứ không phải là hạng người Pháp thực-dân ngoan-cố, vị-lợi.

Họ không thể nhìn thấy thực-chất vấn-đề thuộc-địa vì tâm-trí họ bị đầu-độc bởi những hình-ảnh, lý-luận, hệ tư-tưởng mà tôi gọi chung là « những huyền-thoại » 1 của chế-độ thực-dân. Nhưng khi họ giác-ngộ, những người Pháp đầy thiện-chí và giàu quảng-đại đó sẽ không ngần-ngại về phe chúng ta và tranh-đấu ủng-hộ lý-tưởng của chúng ta như trường-hợp François Mauriac chẳng hạn. Tuy nhiên, chính François Mauriac cũng đã thú-nhận, sự giác-ngộ thật rất khó-khăn, khi cả đời đã chỉ được dạy-dỗ ở nhà trường, đã chỉ được đọc, nghe những sách-vở báo-chí trình bày thuộc-địa qua những « huyền-thoại ».

Do đó, trước một bất-lực không thể « giác-ngộ », người Pháp tôi thường thầm nghĩ rằng chỉ có một cách làm cho họ hiểu là « Đánh ». Chế-độ thực-dân đã thành-hình và được duy-trì bằng bạo-động, thì cũng chỉ có thể bị tiêu-diệt bằng bạo-động và khi thực-chất đã bị tiêu-diệt thì những « huyền-thoại » cũng tất-nhiên đổ vỡ. Lúc đó họ sẽ hiểu.

Ngày nay, trên thế-giới, vấn-đề thuộc-địa đã hầu như trở thành một sự-kiện lịch-sử. Nói đúng hơn, công-cuộc giải-thực (decolonization) về chính-trị đang đi vào giai-đoạn chót và đã bước vào giai-đoạn hai là giải-thực về kinh-tế, xã-hội… Người Âu-châu bây giờ đã hiểu, không ai còn nói tới hay dám bênh-vực chế-độ thực-dân bằng những « huyền-thoại » nữa. Do đó, sự suy-nghĩ về thực-dân và những huyền-thoại của nó ở đây không nằm trong một chủ-đích tranh-đấu nhằm chấm-dứt chế-độ thực-dân và tiêu-diệt « những huyền-thoại » của nó, vì bây giờ, nhiệm-vụ tranh-đấu đã hoàn-thành và chế-độ thực-dân không còn nữa. Sự suy-nghĩ dưới đây chỉ là một nỗ-lực nghiên-cứu về một vấn-đề văn-hóa bao-hàm một ý-tưởng nhân-bản ; do đó, tính-chất của công-trình biên-khảo này là một suy tưởng triết-lý, tuy vẫn dựa vào lịch-sử.
Tôi có ý nói rằng tôi không phải là một nhà sử-học, nhưng chỉ muốn căn-cứ vào lịch-sử để thử nhìn một vài vấn-đề về con người trong một viễn-tưởng triết-lý, nghĩa là trong những chiều-hướng đụng tới những khía-cạnh sâu xa và trường-tồn nhất của con người.

*

Khi trở lại thời Pháp-thuộc ở nước ta, chúng ta thấy người Pháp đã thường đưa ra những lý-tưởng, những sứ-mệnh, những bổn-phận rất cao-cả, linh-thiêng để biện-hộ cho chế-độ thuộc-địa của họ. Người Việt-Nam sáng-suốt, ngay trong thời-kỳ nô-lệ đều biết đó chỉ là lừa-bịp và không thể tin được. Nhưng chưa ai đi sâu vào vấn-đề thuộc-địa về phương-diện hệ-tư-tưởng của họ. Nói cách khác, chưa có một công-trình nghiên-cứu để xem xét những hệ-tư-tưởng ấy chỉ là « huyền-thoại » mà thực-dân đề ra đã góp phần vào việc bảo-vệ, củng-cố, duy-trì chế-độ thực-dân, đồng thời một mặt khác, xét xem chính những « huyền-thoại » đó, ngược lại, đã tạo những điều-kiện lũng-đoạn đưa tới chỗ đánh-đổ chế-độ thực-dân và do đó, đưa tới chỗ huyền-thoại tự tiêu-diệt như thế nào. Đặt trong viễn tưởng đó, vấn-đề thật đáng cho ta chú-ý tìm-hiểu.

Tại sao chế-độ thực-dân có những huyền-thoại ? Phải chăng, một cách sâu-xa hơn nữa, chế-độ thực-dân, trong dự-phóng căn-bản của nó, bó-buộc phải tạo ra huyền-thoại ? Dự-phóng căn-bản là cái làm cho chế-độ thực-dân có thể tồn-tại và tồn-tại theo yếu-tính của nó. Yếu-tính của chế-độ thực-dân là gì, lát nữa tôi sẽ xin bàn tới. Định-nghĩa một cách hình-thức, yếu-tính là cái xác-định một sự, một vật là nó và không thể là khác mà không tự phủ-nhận.

Vậy có phải yếu-tính hay thực-chất của chế-độ thực-dân là gắn liền với huyền-thoại ? Tại sao ? Từ vấn-đề chủ-chốt đó, có thể suy-nghĩ tới những vấn-đề liên-hệ : Những huyền-thoại đã được thành hình thế nào ; chế-độ thực-dân ở Việt-Nam có những huyền-thoại gì và sau cùng những huyền-thoại phải đi tới chỗ xụp-đổ làm sao ? Có một biện-chứng thực-chất huyền-thoại và có thể căn-cứ vào lịch-trình của biện-chứng đó để tìm hiểu lịch-sử chế-độ thực-dân Pháp ở Việt-Nam qua những giai-đoạn chinh-phục, duy-trì, phát-triển và suy-sụp của nó.

Điều làm cho ta chú-ý khi tìm-hiểu những huyền-thoại của chủ-nghĩa thực-dân là ở giai-đoạn chinh-phục, lúc người Pháp mới sang, chưa thấy nói tới sứ mệnh, bổn phận gì cả. Vấn-đề ý-thức-hệ, chủ-nghĩa về thực-dân chỉ đặt ra sau này. Cũng như chế-độ tư-bản : khi chế-độ này ra đời, có một lý-thuyết, chủ-nghĩa gì đâu. Mãi về sau, khi cần phải biện-hộ để tự-vệ và tồn-tại, mới dần-dần nảy ra một lý-thuyết và do đó, biến tư-bản thành một hệ tư-tưởng, một chủ-nghĩa.

Nhận-xét trên đưa chúng ta tới một quyết-đoán quan-trọng trong việc tố-cáo « tính-cách phi giá-trị » của những chủ-nghĩa tư-bản và thực-dân : Khi những chế-độ tư-bản và thực-dân ra đời, chúng không phải đã xuất-phát từ những lý-thuyết, chủ-nghĩa, vì đã rõ, những lý-thuyết, chủ-nghĩa này đã chỉ có về sau này. Do đó, chúng ta dễ-dàng nhận ra bộ mặt thực của chế-độ tư-bản hay thực-chất của chế-độ thực-dân là con đẻ của chế-độ tư-bản khi nó chưa được che đậy, quét vôi sơn bóng bằng những hệ-tư-tưởng chỉ là « huyền-thoại ».

Lịch-sử chế-độ thực-dân Pháp ở Việt-Nam, có thể chia làm 2 thời-kỳ :

– Thời-kỳ thứ nhất : Từ lúc người Pháp sang xâm-lăng và đặt nền thống-trị ở Việt-Nam cho đến 1945. Lúc đầu, họ để lộ thực-chất của thực-dân. Rồi vì nhu-cầu tự biện-chính để chống lại với những phong-trào chống Pháp dần-dần những « huyền-thoại » được tạo ra…

– Thời-kỳ thứ hai : Lúc người Pháp định trở lại hồi 1945-1946… lại để lộ bộ mặt thực của thực-dân ; và đương-nhiên, những huyền-thoại trước 1945 tan biến…

Từ 1949-1950, với lá bài Bảo-Đại và sự-kiện quân Trung-cộng tiến tới biên-giới Hoa-Việt, những « huyền-thoại » mới ra đời để biện-hộ cho cuộc chiến-tranh mà những người Pháp tiến-bộ hồi đó gọi là một « chiến-tranh bẩn-thỉu » (sale guerre) : Nào là bảo-vệ tự-do, dân-chủ, nào là bảo-vệ văn-minh Thiên-chúa-giáo. Nào là sứ-mệnh của một « Thập-tự-quân » mới, để chống lại dã-man, mọi-rợ hay lý-tưởng huyền-bí của một thứ « Thánh-chiến », v.v…

1954 : Mọi sự sụp-đổ. Chế-độ thực-dân cáo-chung. Hết huyền-thoại…