Con Người Trong Thế Giới Tinh Thần – Đọc sách online ebook pdf

Khi bắt đầu viết cuốn sách này, tôi ngoái nhìn lại quá khứ và bỗng thấy có nhu cầu giải thích cho mình và cho những người khác con đường trí tuệ và tinh thần của tôi, để hiểu được tính mâu thuẫn bề ngoài trong tư tưởng của tôi theo thời gian. Cuốn sách này viết về tình trạng nô lệ và công cuộc giải phóng con người, và nhiều phần của nó liên quan tới triết học xã hội, nhưng trong đó chứa đựng thế giới quan triết học của tôi trong thể toàn vẹn của nó, cơ sở của thế giới quan ấy là triết học cá biệt luận (personalism).

Đây là thành quả của con đường dài triết học truy tầm chân lí, của cuộc đấu tranh lâu dài đánh giá lại các giá trị. Trong hiện hữu triết học của mình, tôi không mong muốn chỉ có nhận thức thế giới, mà còn mong muốn nhận thức luôn đi kèm với mong muốn thay đổi thế giới. Không chỉ trong tư duy, mà cả trong cảm xúc nữa, tôi luôn phủ nhận ý kiến cho rằng tính hiện tồn của thế giới là một hiện thực bền vững và sẽ không thay đổi nữa. Trong mức độ nào tư tưởng của cuốn sách này trung thành với toàn bộ tư tưởng tôi thể hiện trong những cuốn sách trước kia của mình?

Trong ý nghĩa nào có sự phát triển tư tưởng của nhà tư tưởng? Và liệu sự phát triển ấy có phải là một quá trình liên tục, hay trong đó có gián đoạn và nó đi qua khủng hoảng và tự phủ định? Trong ý nghĩa nào có sự phát triển tư tưởng của tôi, và những đổi thay đã diễn ra trong đó như thế nào? Có những triết gia ngay từ đầu đã đi đến một hệ thống mà họ trung thành suốt đời. Có những triết gia phản ánh trong triết học của mình những cuộc vật lộn tinh thần và trong ý tưởng của những cuộc vật lộn ấy có thể phát hiện ra những giai đoạn khác nhau. Trong những thời đại lịch sử đầy bão tố, thời đại của những bước ngoặt tinh thần, triết gia nào không phải là người khóa mình trong thư phòng sách vở, thì không thể nào lại không tham dự vào cuộc đấu tranh tinh thần.

Tôi không bao giờ là triết gia kiểu hàn lâm và không khi nào lại muốn triết học trở thành trừu tượng và xa rời cuộc sống. Dẫu tôi đã đọc rất nhiều, nhưng ngọn nguồn tư tưởng của tôi không phải là sách vở. Thậm chí tôi không bao giờ hiểu được một cuốn sách nào đó bằng một cách khác hơn là liên hệ nó với kinh nghiệm của chính mình. Vả lại, tôi cho rằng, bao giờ triết học chân chính cũng luôn là cuộc đấu tranh. Triết học Plato, Plotin,[3] Decartes, Spinoza,[4] Kant, Fichte,[5] Hegel đều là như thế. Tư tưởng của tôi luôn thuộc về triết học hiện sinh. Những mâu thuẫn có thể thấy được trong tư tưởng của tôi là những mâu thuẫn của cuộc đấu tranh tinh thần, là những mâu thuẫn nằm ngay trong hiện hữu – những mâu thuẫn không thể che đậy bằng thống nhất logic bề ngoài.

Thống nhất đích thực của tư tưởng gắn với thống nhất của bản diện cá nhân, là thống nhất hiện sinh chứ không phải thống nhất logic. Tính hiện sinh mang tính mâu thuẫn. Bản diện cá nhân là cái bất biến ở trong biến đổi. Đây là một trong những định nghĩa quan trọng của bản diện cá nhân. Những biến đổi xảy ra ở trong cùng một chủ thể. Nếu chủ thể bị thay thế bằng một chủ thể khác thì cũng không có luôn ngay cả thay đổi trong ý nghĩa chân chính [của từ ngữ]. Thay đổi hủy diệt bản diện cá nhân, khi nó biến thành phản bội. Triết gia phản bội, nếu như những chủ đề cơ bản triết lí của ông ta, những motif tư duy của ông ta, định hướng cơ bản các giá trị, bị thay đổi. Có thể thay đổi quan điểm về chuyện tự do tinh thần được thực hiện ở đâu và như thế nào.

Thế nhưng nếu tình yêu tự do bị thay thế bằng tình yêu nô lệ và bạo lực, thì xảy ra phản bội. Thay đổi những quan điểm có thể là thực sự, nhưng cũng có thể là tưởng chừng như thế do nhìn chúng ở một bình diện không đúng. Tôi cho rằng nói chung con người là một hữu thể đầy mâu thuẫn và phân cực. Ngay cả tư duy của triết gia cũng đầy mâu thuẫn và phân cực, nếu như nó không hoàn toàn bị trừu tượng hóa tách khỏi đời sống tiên khởi, và còn giữ được mối liên hệ với nó. Tư duy triết học là một cấu tạo phức tạp và thậm chí ngay cả trong những hệ thống trịết học mang tính logic trau chuốt nhất, cũng có thể khám phá ra kết hợp của những yếu tố mâu thuẫn nhau. Nhưng đây không phải là chuyện tệ hại, mà chính là chuyện hay.

Nhất nguyên luận triệt để của tư duy là không thể thực hiện, và thật là tồi tệ nếu giả sử nó thực hiện được.  Tôi không mấy tin tưởng vào khả năng và tính đáng mong muốn của các hệ thống trịết học. Nhưng ngay cả một hệ thống trịết học đã được tạo thành cũng không bao giờ là rốt ráo đến cùng và hoàn tất. Mâu thuẫn cơ bản của triết học Hegel là ở chỗ, ở trong nó diễn tiến và biện chứng của tư tưởng có dạng một hệ thống đã hoàn tất, tức là tựa như phát triển biện chứng bị chấm dứt. Kết thúc diễn tiến tinh thần và các mâu thuẫn tái xuất hiện của nó, chỉ có thể là cáo chung của thế giới.

Trước lúc cáo chung của thế giới thì mâu thuẫn không thể bị xóa bỏ. Vì vậy mà tư duy không tránh khỏi việc dựa vào triển vọng tận thế. Triển vọng tận thế hắt ánh sáng ngược lại lên tư duy và sinh ra tính mâu thuẫn và tính nghịch lí bên trong đời sống thế gian. Hướng về bản thân, tôi mong muốn xác định những chủ đề cơ bản, những định hướng cơ bản các giá trị của toàn bộ cuộc sống và tư duy của tôi. Chỉ khi đó mới thấu hiểu được tính liên kết nội tại của tư duy, tính trung thành với cái bất biến trong những biến đổi.

Mâu thuẫn cơ bản ý kiến của tôi về cuộc sống xã hội liên quan đến sự kết hợp trong tôi hai yếu tố – thấu hiểu mang tính quý tộc về bản diện cá nhân, tự do và sáng tạo [là một yếu tố] và yêu sách mang tính xã hội chủ nghĩa khẳng định phẩm giá của mỗi con người, [dù là] con người thấp bé nhất trong những con người, và đảm bảo