Đại Việt Quốc Thư – Đọc sách online ebook pdf

TỪ TRẤT DỤ

(của Phúc-Khang-An gửi cho Nguyen-quang-Hiền)
Bàn-đường xét Quốc trưởng là họ Nguyễn tranh nước (1) của họ Lê, rồi mang lỗi với Thiên triều (2), Đại-hoàng-đé soi xét: không phải Quốc trưởng dám đem lòng chống cự, nên không những không đem quân sang dành, mà lại ưng cho dầu hàng và cho người (3) đến Kinh đô đề triều cống, ban cho Quốc trưởng ấn ngự tỉ (1) tớ Sắc và chuỗi ngọc trận châu, thế là thi ân ở ngoài lệ thường, bản đường thiết tưởng Quốc trưởng không ngờ được như thế.

Quốc trưởng mới ra dựng nước không có thiên-triều phong hiện đề định rõ danh phận, thời là yên tạm ở trước mất, vì chưa phụng được từ Sắc, thời danh phận không chính, bề tôi cùng dân chúng đều theo ngoài mặt mà trong lòng không phục, còn lấy gì đề trị dân yên nước
Nay Đại-hoảng-đế đã cho Quốc trưởng từ Sắc và ấn chỉ đề làm chủ nước An-Nam, nhưng thiên triều thống trị kề hàng muôn nước, có phép tắc riêng, Quốc trưởng về việc làm từ trước, không thề bảo là không có lỗi, mong ăn Đại-hoàng-đế lòng rộng như thề trời đất, biết rằng Quốc trưởng với họ Lê không phải là Vua tôi, nên Hoàng đế thứ cho những việc đã qua, mà thi ăn đến muôn phần, thật không thề cầu may được như vậy.

Quốc trưởng có lòng tốt của trời phú cho, lại là người hiều việc, bản nên muôn phần cảm kích, nhưng nếu không thân hành đến Kinh-đò đề chiêm ngưỡng Thiên-nhan, củi đầu lạy tạ ân to, thì lấy gì nêu được tấm lòng sợ mệnh trời thở nước lớn.

Nếu Quốc-trưởng nghĩ rằng: chưa được phong hiệu là gì, thời tự ngượng mà không muốn cùng các nước phiên thuộc khác mủa tay dẫm chân lạy tạ ân của Đại-hoàng đế, thời tước Các Bộ-đường không khó gì, khi nào Quốc-trưởng sang cửa ải Trấn-Nam, đã tâu trước với Hoàng đế cho ấn phong tước đề khi Quốc trưởng đến Kinh-đỏ, đã ngang hàng với vua các nước phiên thuộc (7), thời vinh dự biết đến bậc nào.

Năm nay, khi phủ bộ-đường họ Tôn (8), còn ở cửa ải Trấn-Nam, Quốc trưởng ba lần xin hàng, phủ bộ-đường họ Tôn tậu bầy lên Hoàng-đế, vẫn chưa được Hoàng-đế ân chuần, qua tay bản đường giải bầy tảu xin cho Quốc-trưởng, là được ngay Hoàng-đế gia ăn cho khác thường, thưởng cho hơn mọi người khác.

Huống chi sang năm là lễ bát tuần vạn thọ (9) đức Đại hoàng đế, thật là nghi điền ở đời thịnh trị, hàng ngàn năm không gặp được một lần, nay Quốc trường thân hành đến Kinh-đô, làm lễ triều cận đề chúc thọ Hoàng đế thời hần là Thanh-chúa vui lòng ban thưởng, mà chuỗi ngọc trân châu ban thưởng cho bày giờ, không thể sánh bằng được.

Vậy về việc cho ấn đề nhân phong, bản tước Các, dốc- bộ-đường (10) có thề nâng đỡ mà giúp cho Quốc trưởng, tưởng Quốc trưởng không phải nghĩ đến.

Nếu Quốc-trưởng nghĩ về việc đường xá xa xôi, khi hậu nóng bức, thời khoảng tháng giêng, tháng hai sang năm mới khởi hành sang cửa ải Trấn Nam, kỳ hạn còn thong thả, mà sang khỏi cửa quan, đi thuyền ngay từ Châu Ninh-Minh, tất đường thủy đến thẳng Kinh-đó, thời đã tránh được nóng bức mà đường đi lại gần, tỉnh công việc cho Quốc-trưởng chả còn gì hơn như thế.

Còn như Lê-duy-Ký (11) đã qua róc tóc (12) đỗi mặc áo ngắn, liệt vào hạng dân thường ở nước Tầu, sau này quyết không cho y trở về nước An-Nam, điều đó hẳn người đã trông thấy.

Bản tước, các Đốc-bộ-đường, chỉ sợ Quốc trưởng không hiều, nên mới đem lòng thành, lấy lẽ công, bảo cho Quốc trưởng biết rõ.
Vậy người nên gửi lời nói kỹ cho Quốc-trưởng được biết, khiến cho Quốc-trưởng yên tâm và vui mừng.
Tờ trát dụ (13) này viết vào hồi giờ mão ngày 19 tháng 5 nhuận, năm thứ 54 niên hiệu Càn-Long.

CHÚ GIẢI:
1.- Nguyễn Quang Trung tức Nguyễn – Huệ chỉ kề họ mà không gọi tên, là có ý tôn kính.
2.- Chỉ vào Triều nhà Thanh bên Tầu, vì Thiên tử như Trời.
3.- Châu Nguyễn Huệ là Nguyễn-quang-Hiền.
1.- Ấn tước vương. 4-
5.- Vua Càn Long nhà Thanh.
6. – Các nước chư hầu phụ thuộc với nước Tầu.
7.- Tôn-sĩ Nghị.
8 – Bát tuần là 80 tuổi, mà chúc nhà Vua đến hàng muôn tuoi.
9.- Phúc-Khang-An là các thần tước công, mà làm Tồng- đốc hai tỉnh Quảng, nên tự xưng là tước. Các, Đốc-bộ- đường.
10.- Tên Vua Chiêu Thống nhà Lê.
11. Gióc tóc cuốn đuôi sam theo lối nhà Mãn Thanh.
12. – Giấy của người trên thời gọi là trát-du.

BỨC THƯ CỦA VỊ QUAN HỌ NGÔ GỬI CHO NGUYỄN QUANG – HIỆN

Trải bao nhiêu đời, nước An-Nam vẫn nhận phong của Trung Quốc, nhờ thế mới thu phục được người trong nước mà nước ngoài không dám khinh rẻ.

Quốc trưởng khi mới dựng nước ở trại Tây Sơn (1) tranh nước của họ Lê, mang lỗi với Thiên triều, sau biết hối mà khần khoản cầu hàng, theo ý của Quốc trưởng, cho là sai người vào kinh đô đề triều cận và dâng đồ cống hiến, chắc đã cầu được phong hiệu, Nhưng có biết đâu tỳ vết và hấn khích từ trước, tuy mong ơn Đại-hoàng đế thử cho, nhưng sau này muốn được phong hiệu, theo ý tôi. nếu không thân hành đến Kỉnh-đô, thời chắc không thể được.

Đại-hoàng đế vỗ yên cả vạn phương, ngọc cung, ngọc cầu (3) của các nước nhỏ đều họp đến đề cống hiến, thời Quốc-trưởng có đến tận Kinh đô đề triều cận hay không, cũng không đáng kể.

Quốc trưởng, chỉ có một cách làm ngay từ biều xin chính mình vào chầu là hơn cả. Còn về phần người, một mặt đem việc Quốc-trưởng thế nào cũng thân hành vào chầu. đề bầm với tước, Đốc bộ đường họ Phúc, và một mặt gửi tin đó về Quốc trưởng đề quyết định thật sớm, vào khoảng tháng 2 mùa xuân sang năm, đã sang khỏi cửa ải Trấn Nam, tước Công họ Phúc chắc là thân hành hộ tống Quốc trưởng cho đến tận kinh đô, thế là biết sợ mệnh trời thở nước lớn.