Dịch Kinh Đại Toàn – Hạ Kinh – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

II. Đại Tượng Truyện

象 曰：雷 風 . 恆 . 君 子 以 立 不 易 方 .

Tượng viết.

Lôi phong. Hằng. Quân tử dĩ lập bất dịch phương.

Dịch. Tượng rằng:

Sấm gió là tượng quẻ Hằng,

Tìm nơi hằng cửu, an thân mới là.

Tượng Truyện, vì nhìn thấy lẽ hằng cửu trong trời đất, nên mới khuyên người quân tử băng qua mọi biến thiên để tìm về trung tâm điểm bất dịch. Tìm được tâm điểm bất dịch, tức là tìm được Thái Cực theo từ ngữ Nho giáo; tìm được Chân Tâm theo từ ngữ Phật giáo; tìm được Đạo theo từ ngữ Lão giáo; tìm được Bản Thể Tuyệt Đối theo từ ngữ triết học; chỉ ư chí thiện theo từ ngữ Đại Học.

III. Hào từ & Tiểu Tượng Truyện

Các Hào bàn về cả hai phương diện biến, hằng. Đại khái rằng người quân tử, tuy suốt đời, phải noi theo lý tưởng, noi theo đạo lý, nhưng không phải vì thế mà trở nên người cố chấp, thiển cận; ngược lại, người quân tử phải tỏ ra hết sức quyền biến, thích nghi, để lúc nào cũng hợp thời hợp cảnh, mà vẫn không phản bội lý tưởng, đường lối và chí hướng của mình. Quẻ Hằng không dựa vào sự tương ứng của sáu hào để suy nghĩa, mà lại dựa vào hai quẻ trên, dưới, để nhận định:

Hào Sơ ở cuối quẻ dưới, Hào Tứ ở cuối quẻ trên, nên đầu chưa đạt được lẽ Hằng chân chính, hãy còn lệ thuộc vào thường lệ (tức là lệ thuộc vào định luật của xã hội, của Đạo giáo), mà chưa biếtbiến lệ (tức là khi gặp hoàn cảnh nguy cấp, cần cấp, thì phải biết biến). Ví dụ: người theo đạo Jehovah’s Witness, không được truyền máu tươi vào người, vì thế nên rủi bị thương tích cần được tiếp máu, thì đành chịu chết, chứ không được cho truyền máu ở ngoài vào. Đáng lẽ phải biết quyền biến, phải vì hoàn cảnh nguy đó mà thay đổi lề luật của đạo, mà cho truyền máu để cứu mạng thì đúng hơn, do đó ta nói: Sơ thì dở, mà Tứ thì cũng chẳng hay.

Hào Tam đầu quẻ dưới, Hào Thượng đầu quẻ trên, thời lại quá mức; chỉ thích nhẽ biến mà không biết nhẽ thường (ví dụ: có những người chỉ thích sống phóng túng theo văn minnh vật chất, mà không chịu gò mình vào lễ giáo), vì vậy mà Tam thời hay thay đổi (bất Hằng), Lục thì lao xao, lác xác (chấn Hằng = thay đổi).

Duy có Hào Nhị, Hào Ngũ là biết xử cho phải, xử theo đúng lẽ Hằng chân chính; Hào Nhị thời biết Năng cửu trung, gặp nghịch cảnh vẫn theo đúng đạo lý. Hào Ngũ thì biết lẽ hằng cửu, lại biết quyền biến, cho nên dầu gặp hoàn cảnh không thuận tiện, cũng biết xử sự cho phải.

Học 6 Hào quẻ Hằng mà nhớ được 2 chữ: Có khi biến có khi thường, hoặc chấp kinh cũng phải tòng quyền, là hiểu được thêm ý Dịch Kinh phơi bày trong quẻ này.

1. Hào Sơ Lục.

初 六 . 浚 恆 . 貞 凶 . 無 攸 利 .

象 曰 . 浚 恆 之 凶 . 始 求 深 也 .

Sơ lục. Tuấn hằng. Trinh hung. Vô du lợi.

Tượng viết.

Tuấn hằng chi hung. Thuỷ cầu thâm dã.

Dịch.

Thoạt đầu mà tưởng sâu xa,

Cứ theo cách ấy, ắt là hung tai.

Tượng rằng: Bước đầu đại khái sơ sài,

Mà mong sâu sắc, rạch ròi làm sao?

Hào Sơ cho rằng vừa chân ướt chân ráo, bước vào 1 phạm vi nào, 1 vấn đề gì, mà đã đòi hiểu xa, biết rộng, đó là 1 chuyện phi lý, rất có hại, chẳng thể nên công. Vì thế Hào từ mới nói: Tuấn hằng. Trinh hung. Vô du lợi.

2. Hào Cửu nhị.

九 二 . 悔 亡 .

象 曰 . 九 二 悔 亡 . 能 久 中 也 .

Cửu nhị. Hối vong.

Tượng viết.

Cửu nhị hối vong. Năng cửu trung dã.

Dịch

Tuy không thuận cảnh, thuận ngôi,

Ăn năn hối lỗi âu thời cũng xong.

Tượng rằng: Chẳng phải ăn năn,

Vì rằng xử sự luôn nhằm đạo trung.

Hào Hai là Dương Hào cư Âm vị, thế là nhờ sống trong nghịch cảnh, nhờ theo đúng lẽ phải, theo đúng định luật của trời đất, nên hóa giải được mọi sự dở dang, chếch mác. Hào từ chỉ nói hai chữ hối vong, nhưng ta phải đem Hào tài Hào vị mà giải thích thêm, tuy Dương Hào cư Âm vị là bất chính, nhưng nhờ đắc trung, nên mới hối vong. Tượng Truyện giải rằng: Sở dĩ thoát được mọi điều phàn nàn chính là vì đã biết bền vững theo Trung đạo, theo đạo lý, tức Năng cửu trung.

3. Hào Cửu tam.

九 三 . 不 恆 其 德 . 或 承 之 羞 . 貞 吝 .

象 曰 . 不 恆 其 德 . 無 所 容 也 .

Cửu tam. Bất hằng kỳ đức. Hoặc thừa chi tu. Trinh lận.

Tượng viết.

Bất hằng kỳ đức. Vô sở dung dã.

Dịch.

Người mà tính nết hay thay,

Rồi ra tủi hổ có ngày phải mang.

Dở rồi, còn cứ làm gan,

Ở trong dở mãi, phàn nàn rồi đây.

Tượng rằng: Tính nết hay thay,

Ai mà chịu nổi ngữ này được đâu?

Hào Ba là Hào thượng của quẻ Tốn, mà Tốn có nết là không quả quyết, không có định kiến. Vì thế mà Hào ba tượng trưng cho những người không quả quyết, hay thay đổi, nay thế này, mai thế khác. Những người nhẹ dạ như vậy chỉ mua chuốc lấy xấu hổ cho mình. Đó là những người Bất hằng kỳ đức hay thừa chi tu. Những người thế ấy sẽ không có chỗ dung thân; Tượng viết: Bất hằng kỳ đức vô sở dung dã. Thực vậy, đã mau thay, chóng chán, thì làm sao giỏi về nghề nghiệp, làm sao mà chung thủy được với ai.