Đồng Bạc Trắng Hoa Xòe – Đọc sách online ebook pdf

Thị trấn biên giới này đã từng nổi tiếng một thời là hòn ngọc, là viên kim cương của vùng địa đầu đất nước. Đã có biết bao trang giấy viết về nó, phủ lên nó một vẻ đẹp hoang dại và huyễn hoặc, trong khi thực tình nó cũng như một thực thể sinh học, đã được hoài thai, sinh ra, lớn dậy và cũng đã có những thời kỳ chói lọi vàng son.

Thời Nguyễn, nó là một cửa khẩu thông thương sầm uất ở phía Bắc, là một trong mười cửa khẩu mỗi năm thu về mười vạn quan — ba quan ngang giá một lạng vàng — thuế cố định: suốt thế kỷ mười chín, trong số mười thương khẩu lớn của cả nước, nó đứng hàng thứ ba.

“Châu thuyền tấu tập lợi nguyên sa” (Thuyền bè tấp nập, buôn bán đông đúc vì ở đây có nhiều nguồn lợi). Chẳng phải vô tình mà Nguyễn Quang Bích* — ông tuần phủ, nhà thơ — có câu thơ chữ Hán đó, khi đi qua đây, lúc chốn này có tên là Bảo Thắng Quan, thuộc đạo Hưng Hóa.

Dân số của nó, trong những ngày gần đây, đã vọt tăng. Nó phình ra và nhộn nhạo toàn dân tứ chiếng, toàn người từ các nơi khác đến ngụ cư, ăn nhờ ở đậu. Từ trên xuống, kể tên từng vị, từ ông thư ký tòa sứ tới các ngài chủ sự dây thép, kho bạc, các giáo chức, y tá, y sĩ, ký ga… thì không dân Hà Nội cũng người Thái Bình, Nam Định… được đưa lên đây theo định kỳ ba năm thừa hành công vụ bắt buộc ở miền thượng du, hoặc có lỗi lầm gì đó bị Nhà nước bảo hộ đổi lên đây mà ai cũng hiểu ngầm đó là một sự lưu đày.

Đám cai đội, lính khố xanh, khố đỏ, bảo an binh thì thuần là dân đồng bằng. Dân Hoa kiều thì phần lớn quê ở Lưỡng Quảng, Vân Nam, sang đây từ thời Mãn Thanh, số ít mới theo chân quân Tưởng tràn sang khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh.

Tuy thế, trong những ngày gần đây, đông nhất vẫn là cái đám khách trú rất táp nham và hổ lốn. Những chủ Sở, chủ Mỏ, chủ Công ty. Những trùm buôn lậu. Những tay anh chị đã vài chục cái tiền án. Những tướng cướp sổng tù từ xứ khác tới. Bọn đâm thuê chém mướn, khét tiếng gian ác từ khắp vùng biên giới. Quân trốn chúa lộn chồng. Kẻ máu mê giang hồ. Gã công tử phá gia chi tử. Lão già ham của lạ. Mụ tú bà, con mẹ mìn thớ lợ, gian manh… Toàn những hạng tứ bất tử, năm tao bảy tiết, ba chìm bảy nổi chín lênh đênh, quần tụ lại, múa may, nhe nanh, giơ vuốt.

Toàn những bản năng kinh thiên của khát vọng vàng kim và những dục vọng ghê người. Cuối cùng là những người khốn cùng — những người thợ ở đề pô* Phố Mới, dân phu ở Mỏ phốt phát Cam Đường, cu li ở các Sở, những người kiếm củi, đốt than, cắt cỏ, những gác-điêng, con sen, thằng ở — đều là những dân cày mất đất, hết đường sinh sống, vì miếng cơm thằng thúc cực chẳng đã phải theo những chuyến xe lửa của Công ty Việt — Điền, từ Hà Nội lên tới đây — miền đất hứa cuối cùng của sự sống độ nhật.

Thực ra cái tỉnh miền ngược dữ dằn này có nhiều sự hấp dẫn cho cả kẻ giàu lẫn người nghèo. Xứ này giàu. Đồng ở mỏ Trịnh Lạn khai thác từ thế kỷ mười tám. Phốt phát thì có mỏ to nhất Đông Dương. Rồi chì, bạc, mica, thạch cao, gỗ ngọc am, thảo quả, và nhất là thuốc phiện. Phải, thuốc phiện, thuốc phiện!

Chẳng có vùng nào sẵn thứ của quý đó như ở đây. Từ những miền núi cao, quanh năm, lúc khoan lúc nhặt, cái dòng nhựa đen ấy cứ âm thầm tuôn chảy với hàng trăm khe lạch bí mật, rồi hợp lưu ở đây, và từ đây, cũng theo những đường dây kín về Hà Nội, xuống Hải Phòng, đi ra tận Hồng Kông hoặc xa hơn nữa.

Có lẽ vì nó giàu nên nó hỗn loạn. Cái mầm hỗn loạn có từ trong lịch sử. Đất này là nơi đặt chân của hàng chục bộ tộc từ phương Bắc tới trong những cuộc thiên di từ những thế kỷ trước. Đất đai bị cắt xẻ. Mỗi thổ ty, thủ lĩnh một dân tộc — mỗi chúa đất, chủ nô — bá chiếm một vùng, hùng cứ một phương. Tranh đoạt, giành giật, lấn át nhau, đã trở thành nét chính yếu của cái đời sống sôi động, luôn luôn bất ổn ở đây.

Nhưng, có lẽ thời kỳ bất ổn và hỗn loạn nhất trong lịch sử là thời kỳ này: Nhật kéo quân vào, rồi Nhật đầu hàng. Hoa quân nhập Việt. Việt gian Quốc dân Đảng dựa thế quan thầy, nhảy lên chiếm đoạt quyền hành.

Trời ngả tối. Vòm trời thu đã tím sẫm, cái điê-den hai mươi ki-lô-oát ở nhà máy đèn mới rì rì khởi động. Ánh sáng của nó càng lúc càng bị co hẹp, vì bóng đêm từ những ngọn núi vây quanh thị trấn tỏa ra mỗi lúc một dày đặc.

Ánh điện chỉ hắt được xuống mặt sông những chấm vàng mờ, rải rác. Trong đêm mờ, thấy lấp loáng những con sóng gặp nhau nơi ngã ba sông. Sông Hồng về tới đây, tiếp nhận thêm dòng nước xanh của con sông Nậm Thi, rồi đổ theo chiều dốc, xẻ cái thị trấn nhỏ nhoi này làm hai phần.

Men bờ tả ngạn sông là những lùm cây si, cây đề, những đền đài, miếu mạo thờ Đức Thánh Trần, Bà Chúa Ngàn, Thần thổ ty… và một bức tường đá ong trổ lỗ châu mai được xây từ cuối thế kỷ trước, khi quân Pháp xâm lược ngược sông lên đánh chiếm tỉnh này. Bức tường đó như một cánh tay ôm hờ một khu phố cổ. Khu phố men theo chân núi, chật chội, nhưng chen chúc các công sở quan trọng nhất của tỉnh này.

Từ nhà ga xe lửa chạy ngược lên, đường phố đi qua nhà Đoan, Sở mật thám, Tòa sứ, nhà Dây thép… Tới đầu cầu biên giới, xuống một cái dốc ngắn là gặp cái phố buôn bán, ở đây có cửa hàng của các nhà mại bản người Hoa, của thổ ty Nông Vĩnh Yêng hiện thời im ỉm cửa đóng vì vắng chủ. Xoải dài nữa, cái phố tiều tụy dần và bắt đầu được mang một cái tên mới, thật có ý nghĩa: Rue des caravanes*.