Giáo Trình Văn Học Trung Đại Việt Nam Tập 2

2. Khởi nghĩa nông dân phát triển với quy mô rộng lớn, tiêu biểểu là Phong trào Tây Sơn

Có thể nói thế kỷ XVIII – nửa đầu thế kỷ XIX là “thế kỷ của khởi nghĩa nông dân”. Đời sống người dân vô cùng cực khổ, không còn đường sống, hhọ tất yếu phải vùng lên tranh đấu. Có thể kể ra một số cuộc khởi nghĩa tiêêu biểu như: Năm 1737, Nguyễn Dương Hưng nổi dậy ở Tam Đảo. Năm 17388, Lê Duy Mật gây binh biến ở Thăng Long nhưng thất bại, chạy về Thannh Hoá xây dựng lực lượng đối đầu với triều đình. Năm 1739, Nguyễn Tuyểển, Nguyễn Cừ, Ngô Trác Oánh nổi dậy ở Hải Dương. Sau khi Nguyễn Cửr thuua trận, Nguyễn Hữu Cầu (Quận He) đã lãnh đạo nghĩa quân, lực lượng trrải rộng trên địa bản rộng lớn, có lúc đã uy hiếp Thăng Long.

Năm 117440, Hoàng Công Chất nổi dậy ở Sơn Nam, lực lượng hết sức lớn mạnh, chiếểm cứ một vùng rộng lớn suốt từ miền đồng bằng Sơn Nam đến tận Tây Bắắc, đổi địch với triều đình suốt 30 năm liền (1739 – 1769). Năm 1771, ở Đànng Trong đã nổ ra cuộc khởi nghĩa Tây Sơn do ba anh em Nguyễn Nhạạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo. Có thể nói, đây là cuộc khởi nghĩa nônng dân lớn nhất trong lịch sử dân tộc. Phong trào Tây Sơn đã cùng một lúc thụực hiện một cách vẻ vang các nhiệm vụ trọng đại của dân tộc trong giai đoạn này:

– Trong một thời gian dài đập tan chính quyền Lê – Trịnh ở Đàng Ngooài và nhà Nguyễn ở Đàng Trong.

– Đánh đuổi hai đội quân xâm lược: quân Xiêm ở Đàng Trong và đđặc biệt là cuộc chiến tranh xâm lược của quân Thanh ở Đàng Ngoài, bảo vệ độc lập dân tộc.

– Thống nhất Nam Bắc, xoá bỏ sự chia cắt đất nước đã tồn tại trên hhai thế kỷ.

– Bước đầu xây dựng một nhà nước với nhiều chính sách tiến bộ về kinh tế, văn hoá, đem lại sự ổn định cho đất nước. Chữ Nôm được đề cao và trở thành văn tự được sử dụng chính thức trong các văn bản có tính chất nhà nước. Chữ Nôm cũng được đưa vào giáo dục, thi cử. Năm 1791, vvua Quang Trung cho lập Viện Sùng Chính, mời La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp làm Viện trưởng để thực hiện các công việc về văn hoá, khoa cử, cho lập các nhà xã học ở các xã, chọn người hay chữ và có đạo đức làm thầy. Năm 1789, cho mở kỳ thi Hương đầu tiên ở Nghệ An, thí sinh phải thi thơ phú chữ Nôm.