Giáo Trình Xã Hội Học Gia Đình

Chương II. QUAN ĐIỂM XÃ HỘI HỌC VỀ GIA ĐÌNH

Niicu nhà xã hội học coi gia đình là hòn dá táng của xã hội theo nghĩa nó là cơn vị cơ bàn của tổ chức xã hội, là một hộ phận không thể thiếu của xã hiội con người, và khó lòng hình duna xã hội con người sẽ vận hành ra sao nếu theu gia đình. Nói như Hồ Chủ tịch, “Gia dinh là tế bào của xã hội”.

Tiy gia đình có tầm quan trọng như vậy, nhưng việc nghiên cứu gia đình thường gặp nhiều khó khăn. Vấn đề nghiêm trọng nhất cho bất cứ ai muốin aghiên cứu gia đình là ở chỗ mọi người đều quá quen thuộc với chủ đề này. ivỗi người chúng ta ít nhất có một gia đình, nơi ta sinh ra và lớn lên, nơi thường có cha mẹ, anh chị em ta, và được các nhà xã hội học gọi là gia dinh xuất thân, hay gia đình định hướng. Nếu khi lớn lên chúng ta lấy vợ lấy chồng, sinh con đẻ cái, thì chúng ta biết thêm một hình thái nữa mà các nhà xã hồi lỌC gọi là gia đình sinh đè.

Sị quen biết này thực sự là một trở ngại: khi đã là một thành viên trong gia (Hình, ihật khó giữ tư cách người ngoài để nghiên cứu. Hoặc là người ta cho rằng họ đã biết đầy đủ vẻ nó, nên không còn sự tò mò cần thiết để tìm hiểu các gia đình khác, và các gia đình khác cũng na ná như gia đình mình. Hoặc: người ta có xu hướng cho rằng gia đình mình là chuẩn cho các gia đình khác (ví dụ có người nói “Sao bác chiều con thế, nhà tối thì không the thế được !”>. Nói như một nhà nghiên cứu, “một trong những khó khăn lớn nhất củíi wiéc tìm hiểu gia đình là chính chúng ta”, “vì chính bản thân chúng ta dính IÍJ sâu sắc vào các quan hệ gia đình, việc phùn tích khách quan quá khồnig dễ dàng. Khi chúng ta đọc về các kiểu hành vi gia đình khác, ở các giai cấp hay xã hội khác, chúng ta dễ cảm thấy ràng chúng thật ngược đời hoặc không thích hợp” (Goodc, 1982:4).

‘Tiong khi đó, tư duy xã hội học đòi hòi chúng ta phải nhìn các sự vật theo cách mới, chứ không theo lối mòn quen thuộc. Như nhà nghiên cứu tên tuổi /A. Giddens (2001:2) đã nói, “một nhà xã hội học là người có khả nàng dứt na khỏi hoàn cảnh riông tư và đặt các sự vật vào một bối cành rộng hơn. Công; việc xã hội học phụ thuộc vào cái mà tác già Mỹ c. Wright Mills gọi là trí tường tượng xã hội học trong một câu nói nổi tiếng. Trí tướng tượng xã hôi học trước hết đòi hỏi ta vượt khỏi những nếp mòn quen thuộc trong đời Siống hàng ngày của chúng ta để nhìn chúng theo cách mới”.

Nói cách khác, để vượt qua khó khăn này sinh (Jo quá quen biòt đời ‘ỏng gia dinh, nhà nghiên cứu cần rèn luyện trí tướns tượng xã hội học. Nó giúp nhà nghiên cứu thoát khỏi cách nhìn riêng iư cá nhân de nhìn ra mối licn hệ giữa kinh nghiêm cá nhãn và sự kiện xã hội. Một khi nhà xã hội học dạt được điều đó, họ sẽ thííy công việc của mình thật lý thú. “Điều đáng mé hồn của xã hội học là ở chỗ cách nhìn của nó giúp ta phát hiện ra dưới ánh sáng mới chính thế giới mà chúng ta sông suốt đời (…)

Sự thông thái của xã hội học chính là ở chỗ các sự vật không đúng như vỏ ngoài của chúng” (Bcrger. 1963:32-34). Tóm lại. nhiều người nghĩ mình “quá quen biết” đời sòng gia đình, và coi nó là dương nhiên, khỏi cán tìm hiểu. Đè khắc phục tình trạng này. nhà xã hội học cần từ bó sự “đương nhiên hóa” (Smart. 2006:189-190) này, sao cho mọi tuyên bò rằng ai đó hiểu biết VC gia đình dcu phải được kiểm chứng, và để gia đình trở thành tiêu diểm của sự phân tích xã hội.

Thêm nữa, đời sông gia đình có liên quan đến nhiều hoạt động sinh lv và thỏa mãn nhiều nhu cầu tự nhiên của con người: tính dục, thụ thai, thai nghén, sinh con dè cái, và cho con bú, v.v. và v.v. Nhiều người có xu hướng cho ràng đời sông gia đình vì thế gắn với tự nhiên, chứ không phái là sán phẩm của một nền văn hóa nhất dịnh, một xã hội nào đó. Quan diêm xã hội học thì một mặt cho rằng vì con người là một phần của tự nhiên, là sản phẩm của tự nhiên, nên tạ nhiên dóng vai trò nhất địnli trong hành vi con người. Mật khác, xã hội học khảng định gia đình là một kiến tạo văn hóa – xã hội, chứ không thuần túy bị chi phối bời những hiện tượng tự nhiên. Do vậy. gia dinh ở xã hội này, hay một ncn văn hóa này, của một nhóm này có thể rất khác với gia đình của các xã hội, nền văn hóa và nhóm khác.

Cuối cùng nhưng không kém phán quan trọng, từ xưa ở một số xã hội người ta đã quan niệm ràng tình yêu và hỏn nhan cũng như dời sống gia đình là những chuyện riêng tư theo nghĩa rằng chúng dược tiến hành hoặc theo sờ thích cá nhân hoặc theo liền định của các thế lực siêu nhiên.

Những người khác giói yêu nhau và kết hôn với nhau như thê nào? Trong thần thoại Hy Lạp và La Mã. người ta tin ràng có một vị thần gọi là thần tình yêu (Cupid, hay Amor, còn có tôn là Bros); vị Thán này thư(mg được thổ hiện là một thanh niên trẻ bị bịt mắt với một chiếc cung tên. Nếu thần bắn tên vào trái tim ai, thì nhữna người trúng tên ấy phải lòng nhau.

ở Việt Nam và Trung Quốc thì có câu chuyện về ông tơ bà nguyệt. Họ xe duyỏn các đỏi trai gái, buộc chỉ vào chàn những người này dè tạo nên sự gắn bó (ví dụ “Truyện Kiều” có các câu: “Tráng già độc địa làm sao, cầm dây chang lựa, buộc vào tự nhiên”, và “Buộc chân thôi cũng xích thằng nhiệm trao”).