Hòn Đảo Các Nhà Vật Lý Thiếu Kinh Nghiệm – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

LỰC MA SÁT

Lúc vừa mới đứng dậy được, các cậu bé hơi lúng túng, nhưng sau đó các cậu cảm thấy trạng thái mới có phần thú vị nữa là đằng khác. Giữ được thăng bằng trên bãi cỏ trơn như mỡ ấy thì thật là khó, nhưng khéo léo một chút thì cũng được. Ma sát không biến mất hẳn, mà chỉ giảm bớt hàng trăm lần, có khi đến hàng nghìn lần. Chỗ đất ẩm bình thường nhất cũng trở nên trơn như băng. Các cậu bé thoạt tiên bám chặt lấy cỏ mà bò, thỉnh thoảng cỏ lại tuột ra khỏi tay. Cứ thế, các cậu đến được một thửa ruộng khoai tây. Ở đây dễ đứng hơn, vì có thể ấn chân sâu xuống luống.

– Ấn mạnh gót vào, các cậu! – Vytka ra lệnh.

– Nói cứ như là thánh ấy! Cậu đi giày bát kết thì được, còn tớ đi dép thì cứ trượt hoài! – Alek rên rỉ.

– Thế thì cởi hẳn dép ra có được không?

– Tớ không quen đi chân không, đau lắm.

– Đã thấy thế nào là mất lực ma sát chưa?

– Không sao đâu, các cậu ạ. Chẳng qua là vì bọn mình vẫn chưa quen đấy thôi. Các nhà du hành vũ trụ lúc đầu cũng khó quen với trạng thái không trọng lượng. Điều cốt yếu là cố mà giữ thăng bằng… – Vytka không chú ý đến cử động của mình nên vừa nói đến đấy, đã lăn kềnh vào một bụi khoai tây.

– Điều cốt yếu là phải giữ được thăng bằng lúc cậu ngã! – Yashka khuyên, nhưng bản thân cậu ta lại phải ngồi thụp xuống đất ngay, vì chiếc thắt lưng của cậu bị bung ra và cái quần dài bị tuột xuống quá mức có thể cho phép. Cái khóa cài ở thắt lưng lại cấu tạo trên cơ sở của chính lực ma sát.

– Chẳng biết quái gì mà cứ bấm nút lung tung!

– Tớ làm sao biết được nó lại sinh ra chuyện thế này. Tớ cứ ngỡ là người ta đánh lừa bọn mình.

– Đã thấy “người ta đánh lừa” chưa. Kéo quần lên đi! – Vytka nói.

– Cậu kéo lên thì có! Quần cậu cũng…

Lúc đó, bác tài chui ra khỏi chiếc xe bị mắc vào đống cát, đặt chân xuống đường. Thoạt tiên, bác ta cũng bối rối như các cậu bé, hoàn toàn không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Chiếc xe hơi bỗng nhiên ngoặt sang bên đường, không sao lái được nữa, bộ ly hợp cũng không làm việc, và lúc bác tài dận phanh (thắng), bác ta có cảm tưởng chiếc xe dường như không có phanh. Chiếc xe hoàn toàn không điều khiển được, và nếu không có đống cát ẩm bên đường thì có trời biết nó sẽ theo quán tính mà lao đến tận đẩu tận đâu.

Lúc chui ra khỏi xe, bác tài nhờ nắm được cửa xe nên không bị ngã sóng soài ra đường. Điều đầu tiên làm bác ta kinh ngạc là chiếc xe đứng yên trong khi các bánh xe vẫn quay tít và lại quay về các phía khác nhau! Động cơ vẫn chạy với những vòng quay lớn.

Nếu các cậu bé đã được chuẩn bị phần nào về chuyện ma sát có thể biến mất thì đối với bác tài, chuyện đó lại hoàn toàn bất ngờ. Bác ta thậm chí không thể hiểu được chuyện gì đã xảy ra và cố vắt óc nghĩ ra tất cả những nguyên nhân có thể dẫn đến sự hỏng máy. Thoạt tiên, chiếc xe bị ngoặt sang bên đường, như ở trên đường có đổ dầu. Chuyện đó thỉnh thoảng cũng xảy ra và lúc bấy giờ ở những nơi như thế, xe thường trượt như đi trên dầu vậy. Nhưng sau đó phanh lại không ăn và bộ ly hợp lại không làm việc – điều này đã là khó hiểu. Đến khi thử chui ra khỏi xe, bác tài cảm thấy mọi thứ đều trơn tuột, thì lúc ấy bác hoàn toàn bối rối.

Thận trọng vịn tay vào thân xe và cố không để ngã, bác tài đi đến phần trước chiếc xe và nâng nắp xe lên. Từ dưới nắp xe lập tức bốc ra một đám hơi nước. Từ bộ tản nhiệt, nước sôi sùng sục. Bác tài không muốn lại phải mở một cuộc hành trình vất vả dọc chiếc xe để hãm máy và bác ta quyết định làm một cách đơn giản là dứt cái dây dẫn ra khỏi bộ phân phối. Nhưng bác ta vừa mới chạm vào, cái dây dẫn đã tự lìa ra bởi nó giữ được chỉ là nhờ ma sát. Song động cơ vẫn chưa ngừng ngay như lẽ ra phải như vậy, và nó lại tiếp tục chạy theo quán tính, gần như không giảm bớt vòng quay. Tuy nhiên, máy thông gió và máy phát điện đã ngừng chạy. Vì thế mà nước trong bộ tản nhiệt sôi lên. Đai thông gió trượt thoải mái trên bánh đai. Lúc bấm nút “Máy biến đổi…”, các cậu bé chỉ thủ tiêu các lực ma sát ngoại, ma sát bề mặt, còn các lực ma sát nội gây ra độ nhớt của các chất lỏng và sức cản của không khí thì vẫn như cũ. Cả các lực điện từ xuất hiện lúc máy phát điện quay cũng không thay đổi.

Vậy là tất cả những bộ phận sử dụng đến lực ma sát – phanh, bộ ly hợp, đai dẫn động – đều ngừng làm việc, các bộ phận ma sát vẫn là một trở ngại đối với chúng thì lại chuyển động nhanh hơn rất nhiều. Vì thế, động cơ vẫn tiếp tục chạy và thậm chí còn tăng số vòng quay – ma sát trong các xilanh và các ổ trục không còn cản trở nó nữa. Song vì không có ma sát trong bộ ly hợp, nên không thể chuyển sự quay của động cơ đến các bánh xe dẫn động được. Thậm chí nếu làm được việc đó thì chiếc xe vẫn không thể chạy được vì không còn ma sát giữa lốp xe và mặt đường nữa.

Tình trạng bây giờ là như vậy đó: các bánh xe quay tít theo quán tính, còn chiếc xe thì vẫn đứng nguyên tại chỗ, thành xe chúi vào đống cát. Bác tài thật là tốt số: đống cát ẩm và giữa những hạt cát nhỏ xíu còn có các lực cản bề mặt của các chất lỏng, các lực này đã thay thế các lực ma sát trong một chừng mực nào đó. Nếu cát khô thì sức cản của cát sẽ ít hơn rất nhiều và chiếc xe đã lăn nhào xuống mương rồi.