Khai sáng thời hiện đại – Đọc sách online ebook pdf

Sau thập niên 2010-2020, không phải là thời điểm tốt để xuất bản một cuốn sách về lịch sử và nguyên nhân của quá trình tiến bộ. Vào thời điểm tôi viết cuốn sách này, nước Mỹ đang trải qua một thời kỳ tăm tối: “những người mẹ và những đứa trẻ vùng vẫy vô vọng trong nghèo đói… một hệ thống giáo dục tồi tệ đã tước đoạt tri thức của những sinh viên sáng sủa… tội ác, các băng đảng, và ma túy đã cướp đi quá nhiều sinh mạng”. Chúng ta đang sống trong một cuộc “chiến tranh toàn diện” đang “xâm lấn và di căn” khắp nơi. Cơn ác mộng này được cho là tội lỗi của “cấu trúc quyền lực toàn cầu”, thứ đã làm xói mòn “cơ sở tinh thần và đạo đức cơ bản của Kitô giáo”.

Trong những trang tiếp theo, tôi sẽ chỉ ra rằng đánh giá ảm đạm như thế về tình trạng thế giới là sai lầm. Và không chỉ sai lầm nhỏ, mà là cực sai, sai-như-quan-niệm-Trái-đất-phẳng, sai-không-thể-sai-hơn. Tuy nhiên, cuốn sách này không phải bàn về vị tổng thống thứ 45 của Mỹ cùng đội ngũ cố vấn. Nó đã được thai nghén một vài năm trước khi Donald Trump ra ứng cử và tôi hy vọng nó sẽ trường tồn.

Những ý tưởng nền tảng cho cuộc bầu cử của Trump trên thực tế được chia sẻ rộng rãi trong cộng đồng trí thức và giáo dân, cả cánh tả và cánh hữu. Những ý tưởng này bao gồm chủ nghĩa bi quan về con đường mà thế giới đang hướng tới, tư tưởng yếm thế (cynicism) về các thiết chế của nền văn minh hiện đại và việc người ta không thể nghĩ ra mục đích nào cao cả hơn tôn giáo dành cho mọi thứ trên đời.

Tôi sẽ trình bày một cách hiểu khác về thế giới dựa trên thực tế và được truyền cảm hứng từ những lý tưởng của phong trào Khai sáng: lý trí, khoa học, chủ nghĩa nhân văn và tiến bộ. Tôi hy vọng sẽ cho bạn đọc thấy rằng những lý tưởng này luôn bất hủ và hiện đang phù hợp hơn bao giờ hết.

Nhà xã hội học Robert Merton đã xác định Chủ nghĩa công xã (Communalism) là một đức hạnh khoa học chính yếu, cùng với Chủ nghĩa phổ quát (Universalism), Sự vô tư lợi (Disinterestedness), và Chủ nghĩa hoài nghi có tổ chức (Organized Skepticism): CUDOS. Tinh thần CUDOS lan tỏa đến nhiều nhà khoa học, những người muốn chia sẻ dữ liệu của mình với một tinh thần “công xã” và đã trả lời các câu hỏi của tôi nhanh chóng và triệt để.

Đầu tiên phải kể đến Max Roser, người sở hữu trang web Our World in Data (Thế giới trong dữ liệu), người có cái nhìn sâu sắc, rộng lượng và không thể vắng mặt trong nhiều cuộc thảo luận về sự tiến bộ trong phần II. Tôi cũng biết ơn Marian Tupy từ HumanProgress cũng như Ola Rosling và Hans Rosling từ Gapminder, những người đã cung cấp nguồn tài nguyên vô giá khác để hiểu về tình hình nhân loại. Hans là một nguồn cảm hứng, và sự ra đi của ông năm 2017 là một bi kịch đối với những người trung thành và sẵn sàng cống hiến cho lý trí, khoa học, chủ nghĩa nhân văn và tiến bộ.

Tôi cũng tỏ lòng biết ơn tới các nhà khoa học dữ liệu khác cùng các tổ chức thu thập và bảo quản dữ liệu của họ: Karlyn Bowman, Daniel Cox (PRRI – Public Religion Research Institute – Viện Nghiên cứu Tôn giáo Công cộng), Tamar Epner (Social Progress Index – Chỉ số Tiến bộ Xã hội), Christopher Fariss, Chelsea Follett (HumanProgress), Andrew Gelman, Yair Ghitza, April Ingram (Science Heroes – Những người hùng Khoa học), Jill Janocha (Bureau of Labor Statistics – Cục Thống kê Lao động), Gayle Kelch (US Fire Administration/FEMA– Cục Phòng cháy chữa cháy Mỹ/Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang), Alaina Kolosh (National Safety Council – Hội đồng An toàn Quốc gia Mỹ), Kalev Leetaru (Global Database of Events, Language, and Tone – Cơ sở dữ liệu Toàn cầu về Sự kiện, Ngôn ngữ, và Ngữ điệu), Monty Marshall (Polity Project – Dự án Chính thể), Bruce Meyer, Branko Milanović (World Bank – Ngân hàng Thế giới), Robert Muggah (Homicide Monitor – Trung tâm Dữ liệu Án mạng), Pippa Norris (World Values Survey – Dự án Khảo sát Giá trị Thế giới), Thomas Olshanski (US Fire Administration/FEMA), Amy Pearce (Science Heroes), Mark Perry, Therese Pettersson (Uppsala Conflict Data Program – Chương trình Dữ liệu Xung đột Uppsala), Leandro Prados de la Escosura, Stephen Radelet, Auke Rijpma (OECD Clio Infra – Dự án Clio Infra của các nước OECD), Hannah Ritchie (Our World in Data), Seth Stephens-Davidowitz (Google Xu hướng), James X. Sullivan, Sam Taub (Uppsala Conflict Data Program), Kyla Thomas, Jennifer Truman (Bureau of Justice Statistics – Cục Thống kê Tư pháp Mỹ), Jean Twenge, Bas van Leeuwen (OECD Clio Infra), Carlos Vilalta, Christian Welzel (World Values Survey), Justin Wolfers, và Billy Woodward (Science Heroes).

Tôi cũng xin cảm ơn David Deutsch, Rebecca Newberger Goldstein, Kevin Kelly, John Mueller, Roslyn Pinker, Max Roser, và Bruce Schneier, những người đã giúp đọc toàn bộ bản thảo và đưa ra lời khuyên vô giá. Tôi cũng hưởng lợi từ ý kiến của các chuyên gia tham gia đọc các chương hoặc các đoạn trích, gồm Scott Aaronson, Leda Cosmides, Jeremy England, Paul Ewald, Joshua Goldstein, A. C. Grayling, Joshua Greene, Cesar Hidalgo, Jodie Jackson, Lawrence Krauss, Branko Milanović, Robert Muggah, Jason Nemirow, Matthew Nock, Ted Nordhaus, Anthony Pagden, Robert Pinker, Susan Pinker, Steven Radelet, Peter Scoblic, Martin Seligman, Michael Shellenberger, và Christian Welzel.

Những người bạn và đồng nghiệp khác của tôi cũng đã tham gia giải đáp câu hỏi hoặc đưa ra những gợi ý quan trọng. Đó là Charleen Adams, Rosalind Arden, Andrew Balmford, Nicolas Baumard, Brian Boutwell, Stewart Brand, David Byrne, Richard Dawkins, Daniel Dennett, Gregg Easterbrook, Emily Rose Eastop, Nils Petter Gleditsch, Jennifer Jacquet, Barry Latzer, Mark Lilla, Karen Long, Andrew Mack, Michael McCullough, Heiner Rindermann, Jim Rossi, Scott Sagan, Sally Satel và Michael Shermer.

Xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến các đồng nghiệp tại Đại học Harvard của tôi: Mahzarin Banaji, Mercè Crosas, James Engell, Daniel Gilbert, Richard McNally, Kathryn Sikkink, và Lawrence Summers.

Tôi xin cảm ơn Rhea Howard và Luz Lopez vì những nỗ lực to lớn trong việc thu thập, phân tích và vẽ biểu đồ mô tả dữ liệu, và xin cảm ơn Keehup Yong về các phân tích hồi quy. Tôi cũng cảm ơn Ilavenil Subbiah vì đã thiết kế các biểu đồ rất đẹp mắt và vì các đề xuất của cô về hình thức và nội dung của các biểu đồ.

Cuối cùng, tôi vô cùng biết ơn các biên tập viên Wendy Wolf và Thomas Penn, cùng người đại diện John Brockman của tôi vì đã hướng dẫn và khích lệ tôi trong suốt dự án này. Katya Rice, người đã biên tập tám cuốn sách của tôi, luôn giúp tôi học hỏi và có được lợi ích từ quá trình làm việc xuất sắc của cô ấy.

Xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến gia đình tôi: Roslyn, Susan, Martin, Eva, Carl, Eric, Robert, Kris, Jack, David, Yael, Solomon, Danielle, và trên hết là Rebecca, giáo viên và đồng nghiệp của tôi, cũng là người đánh giá cao những lý tưởng của phong trào Khai sáng.