Kinh Tế Trung Quốc – Những Rủi Ro Trung Hạn – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách Kinh Tế Trung Quốc – Những Rủi Ro Trung Hạn của tác giả Vces

Chương 2. KINH TẾ THẾ GIỚI 2010 – 2015 VÀ TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI KINH TẾ TRUNG QUỐC

ĐẶNG NGỌC TRÂM

DẪN NHẬP

Câu chuyện thần kỳ của kinh tế Trung Quốc, đặc biệt trong hai thập niên 1990 và 2000, trong một chừng mực nhất định, có thể xem xét như trường hợp điển hình về việc tận dụng điều kiện môi trường bên ngoài cho tăng trưởng kinh tế trong nước. Bước ra khỏi khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 – 2009, kinh tế Trung Quốc nay đã trở thành đầu tàu dẫn dắt tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Mặc dù vậy, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này tiếp tục chịu ảnh hưởng sâu sắc từ những xu hướng chủ đạo của kinh tế thế giới nói chung và những vấn đề nổi bật ở các đối tác kinh tế chủ chốt của nước này. Trên cơ sở phân tích bối cảnh khái quát kinh tế thế giới và nền tảng kinh tế Trung Quốc giai đoạn hậu khủng hoảng 2008 – 2009, nghiên cứu này phân tích tác động của tình hình kinh tế tại Mỹ, châu Âu và Đông Á tới các lĩnh vực thương mại, đầu tư và tiền tệ của Trung Quốc giai đoạn hậu khủng hoảng, từ đó đánh giá khả năng tác động của một số xu hướng trong kinh tế thế giới và một số nền kinh tế chủ chốt tới kinh tế Trung Quốc trong thời gian tới.

BỐI CẢNH KINH TẾ THẾ GIỚI VÀ KINH TẾ TRUNG QUỐC GIAI ĐOẠN HẬU KHỦNG HOẢNG 2008
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu khởi phát từ Mỹ vào tháng 9/2008 với sự kiện sụp đổ của Lehman Brothers đã tác động sâu sắc tới đời sống kinh tế của hơn 6 tỉ người trên thế giới. Kinh tế thế giới đã đạt mức độ tăng trưởng 5,3% (2006) và 5,4% (2007), nhưng do chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng nên chỉ tăng trưởng 2,8% năm 2008 và suy giảm -0,6% năm 2009. Cho đến tháng 10/2008, tỉ lệ thất nghiệp ở Mỹ chỉ ở mức 6,5%, ở Liên minh châu Âu ở mức 7,7%, ở Nhật Bản ở mức 3,7%. Sang đến 2009, tỉ lệ thất nghiệp ở Mỹ và châu Âu vọt lên trên mốc 9%, còn ở Nhật Bản cũng lên trên mốc 5%.

Nguyên nhân trực tiếp của cuộc khủng hoảng lần này là sự lên ngôi của xu hướng đầu tư mạo hiểm trong điều kiện thị trường tài chính và tiền tệ toàn cầu ngày càng “phẳng” mà không có sự điều chỉnh và giám sát tương ứng và phù hợp. Cựu Giám đốc điều hành IMF, Dominique Strauss-Kahn nhận định, khủng hoảng 2008 bùng nổ là do “sự thất bại của hệ thống điều tiết nhằm chống lại những hành vi chấp nhận rủi ro quá mức trong hệ thống tài chính, đặc biệt là ở Mỹ”.

Sâu xa hơn, nó phản ánh sự bất cân bằng trong mô hình tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Bước ra từ khủng hoảng tài chính châu Á 1997 – 1998, những nền kinh tế hướng xuất khẩu ở khu vực này nhanh chóng đón bắt làn gió lành từ nhu cầu gia tăng từ thị trường Mỹ, đẩy mạnh sản xuất xuất khẩu sang các nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, ngoại tệ và thành quả tăng trưởng tại các nền kinh tế này đã không đưa tới việc điều chỉnh cơ cấu kinh tế sang hướng cân bằng hơn. Thay vào đó, như một phản ứng sợ hãi về bóng ma khủng hoảng tài chính châu Á, tỉ lệ tiết kiệm liên tục tăng và giữ ở mức cao, cùng với đó là xu hướng phình to dự trữ ngoại tệ (mà chủ yếu là đồng USD) bằng việc đầu tư vào thị trường tài chính Mỹ. Đến lượt nó, dòng vốn ồ ạt và rộng rãi từ các nền kinh tế này cho phép tín dụng ở Mỹ ngày càng rẻ (với lãi suất cực thấp) và tiếp cận một cách dễ dàng, làm bùng phát bong bóng trên thị trường bất động sản và tín dụng dưới chuẩn.

Cơ cấu kinh tế mang tính Bắc – Nam này càng trở nên điển hình trong trường hợp của kinh tế Trung Quốc. Cho đến 2008, kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng ở mức trung bình lên tới 10,8% giai đoạn 2001 – 2007, xuất khẩu tăng trưởng ở mức trung bình gần 30%/năm trong cùng thời kỳ; trong khi tỉ lệ tiết kiệm cũng gia tăng từ mức 38%/ GDP lên tới 52%/GDP và nhanh chóng trở thành quốc gia có dự trữ ngoại tệ lớn nhất, ở mức khoảng 1.800 tỉ USD vào cuối năm 2007.

Trung Quốc chịu tác động nặng nề của khủng hoảng tài chính tại Mỹ và toàn cầu. Tăng trưởng GDP của Trung Quốc từ mức 14,2% năm 2007 giảm mạnh xuống mức 9,6% năm 2008 và 9,2% năm 2009 (trong đó quý I/2009 chỉ tăng trưởng ở mức 6,1% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng trưởng thấp nhất kể từ 1991). Xuất khẩu suy giảm mạnh là căn nguyên của sự giảm tốc tăng trưởng này. Tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc 2008 chỉ là 17,8% (từ mức 26% năm 2007) và suy giảm tới -16% năm 2009. Chỉ số Shanghai Composite ở mức 6.240 điểm năm 2007, đến tháng 8/2008 chỉ còn 2.200 điểm, 9 tháng sau khi cuộc khủng hoảng tài chính bùng phát đứng ở mức 1.720 điểm, tổng cộng bốc hơi hơn 86% giá trị. Dự trữ ngoại tệ Trung Quốc ở quy mô 1.800 tỉ USD đầu năm 2008, đã chịu tổn thất khoảng 840 tỉ USD do khủng hoảng bởi những khoản đầu tư vào các tổ chức tài chính Mỹ.

Ứng phó với khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế toàn cầu, hàng loạt chính phủ Trung ương các nước đã tung ra những chính sách kích thích tài chính và tiền tệ, đồng thời đẩy mạnh phối hợp chính sách và hành động. Ngay khi khủng hoảng bùng phát, ngân hàng Trung ương các nền kinh tế lớn từ Mỹ tới châu Âu, Nhật Bản… đã đồng loạt cung ứng thanh khoản khẩn cấp, bảo lãnh các khoản vay trên thị trường liên ngân hàng, đồng thời nhanh chóng giảm lãi suất cơ bản xuống những mức thấp kỷ lục và tung ra các chương trình nới lỏng định lượng (quantitative easing – QE). Tiếp nối các chính sách tiền tệ nới lỏng, chính phủ các nước (cả phát triển và đang phát triển) tiếp tục triển khai các gói kích thích kinh tế, mà theo ước tính chiếm khoảng 3,16% GDP của các nước (IMF, 2009). Phối hợp chính sách và hành động giữa chính phủ các nước đang phát triển và đang nổi chặt chẽ và có hiệu quả hơn bao giờ hết, qua đó cơ chế G20 nổi lên thay thế cơ chế G7 như là diễn đàn điều phối và thương lượng các vấn đề kinh tế toàn cầu có ảnh hưởng nhất. Phản ứng lập tức và trên quy mô lớn của chính phủ các nền kinh tế đã hỗ trợ cho sự phục hồi của kinh tế toàn cầu vào năm 2010, khi kinh tế toàn cầu trở lại xu thế tăng trưởng dương (đạt 5,2%), thương mại sôi động trở lại và dòng vốn đầu tư được khơi thông.