Lịch Sử Việt Nam Quyển I – Từ Khởi Nghĩa Đến Nguyễn Suy Vong – Đọc sách online ebook pdf

BÀI 2 : NHỮNG CHIẾN CÔNG ANH DŨNG CỦA LÊ LỢI

A) TỪ LAM-SƠN XUỐNG LẤY NGHỆ-AN, THANH-HOÁ, TÂN-BÌNH VÀ THUẬN-HOÁ

Năm 1418, nghe tin Bình-Định-vương (Lê-Lợi) khởi nghĩa ở Lam-sơn, tướng Minh là Mã Kỳ từ Tây-đô (Thanh-hoá) đem quân đánh. Bình-Định-vương lui quân mai-phục ở Lạc-thuỷ (Cẩm-thuỷ – Quảng-hoá), quân Minh bị đánh úp chết tới 3.000, binh lương khí giới mất rất nhiều. Vài tháng sau, quân Minh do Lý Bân chỉ huy, cũng bị tập kích ở gần Lam-sơn. Nhưng quân còn quá ít, lại bị nội phản, Bình-Định-vương phải bỏ vợ con và người nhà bị bắt, rút lên núi Chí-linh, ước thúc lại cơ đồ.

Năm sau, từ Chí-linh, Bình-Định-vương dẫn quân đánh đến Nga-lạc (Nga-sơn, Thanh-hoá) bắt được tướng địch là Nguyễn-Sao, xong lại rút về Chí-linh.

Giặc Minh vây Chí-linh, tình thế Bình-Định-vương trở nên nguy-ngập,vào giữa năm 1419. May có Lê-Lai 2 đổi áo mà Bình-Định-vương trốn thoát, về ẩn trong Lư-sơn (thuộc Quảng hoá).

Năm 1420, Bình-Định-vương đánh xứ Thị-lang và Quan-du. Rồi đem quân đóng Ba-lậm (thuộc Lôi-giang). Tại đây Bình-Định-vương được Nguyễn-Trãi 3 ra mắt, hiến kế « bình Ngô ».

Năm 1421, nhân lúc quân Minh vừa ở xa kéo đến Ba-lậm, còn nhọc mệt, Bình-Định-vương sai quân phá trại Minh giữa lúc đêm khuya, giết được binh-sĩ vô kể. Trần Trí bỏ chạy.

Hồi này tên Lỗ Bá-Luật, làm quan với giặc, sang dư thuyết bên Ai-lao để Ai-lao hiềm khích với An-nam : 30.000 quân Lào có trăm voi nửa đêm đến phá trại An-nam, song quân Bình-Định-vương đánh lui được ngay, đoạt voi 14 thớt và nhiều quân nhu. Duy tướng Lê Thạch xông theo đuổi giặc, giẫm phải chông, chết.

Sang năm 1422, Bình-Định-vương từ Ba-lậm đánh đồn Da-quan chém được tướng Phùng-Quý ; Mã Kỳ chạy thoát. Sau khi bị quân Minh Lào hai mặt vây đánh tại Khôi-sách, Bình-Định-vương phải rút lên Chí-linh, một lần nữa là 3.

Về Chí-linh lần này, lương thực không còn, phải đào củ hái rau, giết cả voi ngựa để nuôi quân. Bất đắc dĩ, Bình-Định-vương giả vờ hoà với tướng giặc Sơn-Thọ, Mã-Kỳ để dựng lại cơ đồ.

Năm 1424, Bình-Định-vương xuống đánh vùng Nghệ-an. Bắt đầu đánh đồn Đa-căng, sau tiến vào địa hạt Trà-long (thuộc Tương-dương). Chém tướng Trần Trung ở núi Bô-liệp (thuộc Qui-châu) ; tri-phủ Cầm-Bành ra hàng.

Bọn Trần Trí, Phương-Chính đem cả thuỷ lục quân đánh. Bình-Định-vương sai tướng sĩ lên mạn khả-lưu (bắc ngạn sông Lâm-giang, thuộc Lương-sơn) đánh trống đốt lửa bên này sông mà quân lại phục nơi hiểm yếu bên kia. Mắc kế nghi binh, bọn Trần Trí thua, về giữ thành Nghệ-an. Bình-Định-vương bắt sống được tướng Chu-Kiệt, chém được Hoàng-Thành.

Qua năm 1425, Bình-Định-vương cử quân vây thành Nghệ-an. Rồi dụ quân Minh đến cửa sông Đỗ-gia, dùng phục binh đánh phá. Giặc tan phần chạy ra Đông-quan, phần rút vào cố thủ trong thành Nghệ-an.

Đồng thời vây thành Nghệ-an và Tây-đô, quân Bình-Định vương vào hạ được hai thành Tân-bình và Thuận-hoá.

Thế là từ Thanh-hoá giở vào, quân Minh bị vây hãm trong mấy thành, Bình-Định-vương đoạt hết đất đai bên ngoài, tổ chức chính-trị an dân. Các tướng tôn Bình-Định-vương lên làm Đại Thiên Hành Hoá (thay giời làm mọi việc).

B) TỪ TRUNG RA CHIẾM BẮC

Năm 1426, Bình-Định-vương chia quân các ngả, chặn mối liên-lạc giữa các đồn Minh, và cản đường tiếp viện của Vân-nam và lưỡng Quảng, một đạo thì tiến ra Đông-quan, phá quân địch ở Ninh-kiều (phía tây phủ Giao-châu), ở Ứng-thiên rồi ở Ninh-giang (khúc trên sông Đáy). Tướng Trần Trí chạy trốn, tướng Vị-Lang bị bắt sống, hơn 1.000 binh bị chém tại làng Nhân-mục.

Viện binh Vân-nam sang, bị tấn công, ở cầu Xa-luộc, chạy vào thành Tam-giang (thuộc Bạch-hạc, Vĩnh-yên).

Minh-đế cách hết chức lũ bại tướng Trần-Trí, rồi cử Vương Thông với Mã-Anh đem 5 vạn quân sang cứu Đông-quan. Bọn này bị phục binh ở Cổ-lam và Tam-la phá vỡ. Tại Tuỵ-động (thuộc huyện Chương-mỹ) thượng-thư Trần-Hạp và nội-quan Lý-Lương bị giết, Vương Thông thu quân chạy vào thủ thế ở Đông-quan. Bình-Định-vương răn quân vây thành Đông-quan.

Quân Minh bị hãm vào thế cô trong mấy thành, vào cuối năm 1426, Vương Thông sai người nói với Bình-Định-vương tìm giòng họ Trần lập lên làm vua để bãi binh.

Nghĩ đánh mãi, dân tình khổ sở, Bình-Định-vương theo lời Vương-Thông, cho đón Hồ-Ông ở Ngọc-ma, đổi tên là Trần Cao 4 lập lên làm vua, Bình-Định-vương xưng là Vệ-Quốc-công, cầu phong với nhà Minh. Song vì bọn An-nam theo Minh là Trần Phong, Lương Nhữ-Hốt, Trần An-Vinh, sợ khi quân Minh về Tàu sẽ bị giết, thuật lại chuyện Ô-Mã-Nhi làm gương 5. Vương Thông nghe lời, cho nên ngoài mặt nói hoà, bên trong cho người đưa thư về Minh triều cầu cứu. Bắt được người mang thư, Bình-Định-vương cả giận, lại cất quân đánh Minh. Không bao lâu, hạ được Thị-kiều (thuộc Bắc-ninh), Tam-giang (thuộc Bạch-hạc), Xương-giang (thuộc Phủ-lạng-thương) và Ký-ôn.

Năm 1427, Bình-Định-vương kéo quân đóng ở Bồ-đề, uy hiếp thành Đông-quan. Hồi này tướng nhà Minh là Thái-Phúc, Tiết Tụ giữ thành Nghệ-an và Diễn-châu kéo nhau đến hàng.

Cuối năm 1427, Minh-đế sai Liễu Thăng đem 10 vạn binh, 2 vạn ngựa, đi đường Quảng-tây sang đánh cửa Phả-luy (Nam-quan), lại sai Mộc Thạnh dẫn một toán quân khác theo đường Vân-nam đánh cửa Lê-hoa.

Quân Liễu Thăng hạ được Phả-luy, hạ luôn Ải-truy. Nhưng khi đi đến gần Chi-lăng (thuộc châu Ôn, tỉnh Lạng-sơn) bị đột kích rất hăng. Liễu Thăng bị chém ở núi Đảo-mã-pha cùng hơn vạn binh sĩ. Tướng Lương Minh cũng bị giết, Lý Khánh thì tự tử. Tướng Hoàng Phúc và Thôi Tụ, chạy đến Xương-giang, bị bắt sống. Còn Mộc Thạnh ở Lê-hoa – thấy mấy tên tỳ tướng mà Bình-Định-vương bắt được lại thả ra, đem giấy má ấn tín của Liễu Thăng đến – hoảng sợ, rút chạy, bỏ quân bị giết hại rất nhiều.

Thấy viện binh đã thua to, Vương Thông lại viết thư xin hoà.

Xét nên bãi binh sớm để bớt sự thiệt hại cho dân, Bình-Định-vương thuận cho hoà. Và hơn 86.000 tướng sĩ nhà Minh được Bình-Định-vương cho hồi hương, vào cuối năm 1427.

Lê Lợi đã thành công, sau 10 năm chiến đấu một cách gian-lao mà dũng cảm. 6