Loài Tinh Tinh Thứ Ba – Đọc sách online ebook pdf

Chương 1. TRUYỀN THUYẾT VỀ BA LOÀI TINH TINH

Nếu có dịp ghé qua vườn bách thú, bạn hãy quan sát một chuồng vượn nhé! Bạn hãy thử hình dung rằng những chú vượn trong chuồng hầu như không có lông trên cơ thể và ở một chuồng bên, tưởng tượng là những con người bình thường nhưng chẳng may không biết nói và cũng không có áo quần. Giờ bạn thử đoán xem những chú vượn này và chúng ta có hệ gen giống nhau tới mức nào. Chẳng hạn, theo bạn đoán thì một chú tinh tinh có hệ gen giống với con người 10%, 50% hay 99%?

Sau đó, hãy tự hỏi tại sao chúng ta trưng bày những con vượn kia trong chuồng thú, sử dụng những con thuộc nhóm động vật nhân hình khác trong các thử nghiệm y học trong khi chúng ta không thể làm vậy với chính mình. Giả sử như hệ gen của tinh tinh giống với loài người tới 99%, và rằng sự khác biệt mấu chốt giữa loài người và tinh tinh chỉ phụ thuộc vào một số ít gen. Liệu bạn còn đồng tình với việc nhốt tinh tinh vào chuồng thú và sử dụng chúng làm vật thí nghiệm? Hãy nghĩ tới những con người bất hạnh do bị thiểu năng trí tuệ, không có khả năng giải quyết các vấn đề, tự chăm sóc bản thân, cũng như giao tiếp, thiết lập các mối quan hệ xã hội và cảm nhận nỗi đau của bản thân còn kém hơn loài vượn. Vậy thì lý lẽ nào ngăn cấm việc thử nghiệm y học trên những con người bất hạnh đó thay vì trên các chú vượn?

Có lẽ bạn sẽ trả lời rằng vượn chỉ là loài động vật còn con người là con người, thế là đủ. Bất kể hệ gen của một loài động vật nào đó giống với chúng ta tới mức nào, và bất kể rằng nó có khả năng giao tiếp xã hội hay cảm nhận nỗi đau hay không, thì chúng ta vẫn không nên áp dụng chuẩn mực đạo đức vẫn đối xử với loài người cho loài đó. Rõ ràng đây chỉ là một ý kiên chủ quan nhưng ít ra nó lại là một câu trả lời cố hữu mà chúng ta chẳng dễ gì gạt bỏ. Trong trường hợp này, việc tìm hiểu các mối quan hệ tổ tiên sẽ không thu được bất cứ hệ quả đạo đức nào, nhưng vẫn sẽ thỏa mãn trí tò mò của chúng ta về nguồn gốc của loài người. Bất cứ xã hội loài người nào cũng khao khát tìm hiểu về cội rễ của mình và thỏa mãn khao khát đó bằng cách tự tưởng tượng ra một câu chuyện về Tạo hóa. Truyền thuyết ba loài tinh tinh là một câu chuyện về Tạo hóa trong thời đại chúng ta.

Trong suốt hàng thế kỷ, rõ ràng là chúng ta đã biết một cách tương đối vị trí của mình trong giới động vật. Hiển nhiên con ngươi là một loài động vật có vú, nhóm động vật có những đặc trưng như có lông tóc hay khả năng chăm sóc con. Trong lớp động vật có vú, con người rõ ràng thuộc bộ linh trưởng, nhóm động vật gồm khỉ có đuôi và không đuôi. Chúng ta có chung rất nhiều tính trạng vốn chỉ có ở các linh trưởng mà không có ở đa số các loài thú còn lại, chẳng hạn như móng tay và móng chân dẹt thay vì móng vuốt, tay có khả năng cầm nắm, ngón cái đối diện với bốn ngón còn lại, và cơ quan sinh dục đực nằm tự do chứ không cố định vào phần bụng. Cho đến thế kỷ II, một bác sỹ người Hy Lạp tên là Galen đã nhận định chính xác vị trí tương đối của con người trong tự nhiên khi ông giải phẫu rất nhiều loài động vật và phát hiện ra rằng khỉ “giống với chúng ta nhất ở những đặc điểm như nội tạng, cơ, hệ mạch máu và cấu trúc xương”.

Trong bộ linh trưởng, quả thật chúng ta gần với họ khỉ không đuôi (bao gồm: vượn, đười ươi, gorilla(3) và tinh tinh) hơn so với khỉ có đuôi. Có thể dẫn chứng bằng một đặc điểm dễ nhận thấy nhất là người cũng không có đuôi. Cũng rất rõ ràng rằng, vượn là loại động vật nhân hình khác biệt nhất vì chúng có kích thước nhỏ và đôi tay rất dài còn đười ươi, tinh tinh, gorilla và người có quan hệ gần gũi với nhau hơn. Nhưng quả thực việc nghiên cứu sâu hơn về những mối quan hệ này làm nảy sinh những khó khăn không lường hết được. Một cuộc tranh cãi khoa học gay gắt đã nổ ra xoay quanh ba vấn đề cần giải đáp sau đây:

1. Cây chủng loại phát sinh chi tiết trong đó nêu ra mối quan hệ giữa loài người và các loài động vật nhân hình hiện đang còn tồn tại và đã tuyệt chủng sẽ trông như thế nào? Ví dụ như loài động vật nhân hình đang sinh sống nào là họ hàng gần nhất với chúng ta?

2. Vào thời điểm nào chúng ta và họ hàng đang sống gần gũi nhất đó, bất kể đó là loài động vật nhân hình nào, vẫn cùng chung trong một nguồn gốc?

3. Phần nào trong hệ gen của chúng ta giống với loài họ hàng gần nhất đó?

Trước tiên, ta thấy rất dễ hiểu khi kết luận rằng việc so sánh hình thái giải phẫu có thể đưa ra câu trả lời cho ba câu hỏi trên. Con người trông rất giống với tinh tinh và gorilla, nhưng cũng tồn tại khác biệt ở những đặc điểm dễ thấy như bộ não lớn, dáng đi thẳng, ít lông trên cơ thể cũng như ở một số đặc điểm khó phân biệt khác. Tuy nhiên, qua những kiểm tra kỹ lưỡng hơn, những đặc điểm giải phẫu đó không còn mang tính xác thực tuyệt đối. Dựa trên việc đánh giá những đặc điểm giải phẫu nào là quan trọng nhất và cách giải thích các đặc điểm này ở từng người mà các nhà sinh học đã đưa ra những quan điểm khác nhau. Trong đó, quan điểm thiểu số là chúng ta có quan hệ gần nhất với đười ươi, còn tinh tinh và gorilla đã rẽ nhánh trong cây chủng loại phát sinh trước khi chúng ta tách ra khỏi tổ tiên chung cùng với đười ươi. Còn quan điểm đa số thì lại cho là chúng ta gần với tinh tinh và gorilla nhất, còn tổ tiên của đười ươi đã sớm tách ra và tiến hóa theo hướng khác.