Lồng Kính – Tự Động Hóa Và Chúng Ta – Đọc sách online ebook pdf

CẢNH BÁO CHO NGƯỜI VẬN HÀNH

MỒNG 4 THÁNG 1 NĂM 2013, NGÀY THỨ SÁU ĐẦU TIÊN CỦA NĂM MỚI, MỘT ngày vắng tin thời sự, Cục Hàng không Liên Bang công bố một trang thông báo. Nó không có tiêu đề, chỉ được gọi là “cảnh báo an toàn cho người vận hành” hay SAFO. Ngôn từ của thông báo ngắn gọn và khó hiểu.

Ngoài việc đăng trên trang web của Cục Hàng không Liên Bang, nó còn được gửi đến tất cả các hãng hàng không Mỹ và các hãng hàng không thương mại khác. “Cảnh báo này,” tài liệu viết, “khuyến khích những người vận hành tăng cường các thao tác bay bằng tay khi thích hợp.”

Cục Hàng không Liên Bang đã thu thập chứng cứ từ các vụ điều tra tai nạn bay, báo cáo sự cố, và các khảo sát buồng lái, cho thấy các phi công đã trở nên quá lệ thuộc vào chức năng lái tự động và hệ thống máy tính. Cơ quan này cảnh báo, việc lạm dụng chức năng tự động hóa bay “có thể dẫn đến sự suy giảm khả năng phục hồi máy bay một cách nhanh chóng của phi công từ một trạng thái không mong muốn”.

Nói cách khác, nó có thể đặt máy bay và hành khách vào tình trạng nguy hiểm. Bảng cảnh báo kết luận với lời đề nghị rằng các hãng hàng không, như một chính sách hoạt động, yêu cầu phi công giảm thời gian bay theo chế độ lái tự động và tăng thời gian bay bằng tay.1 Đây là một cuốn sách về tự động hóa, về việc sử dụng máy tính và phần mềm để làm những điều mà chúng ta vẫn thường tự làm.

Nó không nói về công nghệ hoặc tính kinh tế của tự động hóa, cũng không nói về tương lai của robot, sinh vật cơ khí hóa và các thiết bị, mặc dù tất cả những thứ này đều tham gia vào câu chuyện. Cuốn sách viết về những hệ quả nhân văn của tự động hóa. Các phi công đã dẫn đầu một làn sóng mà giờ đây đang nhấn chìm chúng ta. Chúng ta đang trông chờ máy tính gánh vác nhiều hơn các hoạt động của chúng ta, trong lúc làm việc và trong lúc nghỉ ngơi, và hướng dẫn ngày càng nhiều các công việc hằng ngày của chúng ta.

Ngày nay, khi cần phải hoàn tất việc gì đó, chúng ta thường hay ngồi trước màn hình máy tính, mở laptop, sử dụng điện thoại thông minh, hoặc vớ một thiết bị kết nối mạng nào đó trong tầm tay. Chúng ta chạy các ứng dụng. Chúng ta tra cứu từ các màn hình. Chúng ta nhận lời khuyên từ những giọng nói mô phỏng kỹ thuật số.

Chúng ta nghe theo sự khôn ngoan của các thuật toán. Tự động hóa máy tính làm cho cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn, công việc của chúng ta ít phiền toái hơn. Chúng ta có thể làm được nhiều việc hơn trong ít thời gian hơn – hoặc làm được những điều chúng ta không thể làm nổi trước đây. Nhưng tự động hóa cũng có những tác động ẩn giấu, sâu xa hơn. Các phi công đã học được rằng, không phải tất cả chúng đều có lợi. Tự động hóa có thể gây thiệt hại trong công việc, tài năng, và cuộc sống của chúng ta.

Nó có thể thu hẹp quan điểm và hạn chế sự lựa chọn của chúng ta. Nó có thể khiến chúng ta trở thành những kẻ bị giám sát và thao túng. Khi máy tính trở thành người bạn đồng hành trung thành, trợ thủ quen thuộc và sốt sắng của chúng ta, thì dường như xem xét kỹ càng hơn về cách thức chúng đang thay đổi những gì chúng ta làm và việc chúng ta là ai là một việc làm khôn ngoan.

HÀNH KHÁCH

MỘT TRONG SỐ NHỮNG SỰ BẼ MẶT THỜI NIÊN THIẾU CỦA TÔI LÀ CÁI CÓ THỂ được gọi là cơ-học-tâm-lý: cuộc vật lộn hết sức nổi tiếng để làm chủ một hộp số tay. Tôi có bằng lái xe đầu năm 1975, không lâu sau khi tròn mười sáu tuổi. Mùa thu năm trước, tôi đã tham gia khóa học lái xe với một nhóm bạn cùng lớp trung học.

Chiếc Oldsmobile của người hướng dẫn mà chúng tôi sử dụng trong các bài học đi đường và sau đó cho bài kiểm tra lái xe tại Sở Phương tiện Cơ giới đáng sợ là một chiếc xe tự động. Bạn nhấn chân ga, bạn quay tay lái, bạn đạp phanh. Có một vài thao tác phức tạp – quay xe ba điểm, lùi xe trên một đường thẳng, đỗ xe song song – nhưng với một chút luyện tập trong bãi đậu xe của trường, thì ngay cả chúng cũng trở thành thói quen.

Có bằng lái trong tay, tôi đã sẵn sàng lăn bánh. Chỉ còn một rào cản cuối cùng. Chiếc xe duy nhất có sẵn ở nhà dành cho tôi là một chiếc sedan Subaru với số tay. Không thuộc kiểu cha mẹ tháo vát nhất, cha tôi dạy cho tôi chỉ đúng một bài học. Ông dẫn tôi ra gara vào một buổi sáng thứ bảy, ngồi phịch xuống phía sau tay lái, và bảo tôi leo vào ghế hành khách bên cạnh.

Ông đặt lòng bàn tay trái của tôi lên núm cần số và hướng dẫn tay tôi sang số: “Đây là số một.” Dừng. “Số hai.” Dừng. “Số ba.” Dừng. “Số bốn.” Dừng. “Xuống dưới này” – cổ tay tôi đau nhói vì bị vặn vào một vị trí không tự nhiên – “là số lùi.” Ông liếc nhìn để xác nhận tôi đã tiêu hóa được tất cả. Tôi gật đầu một cách bất lực. “Và còn cái này” – tay tôi lắc qua lắc lại – “là số mo.” Ông cho tôi vài chỉ dẫn về khoảng tốc độ ứng với bốn số xe tiến.

Sau đó ông chỉ vào bàn đạp côn ly hợp bên dưới chiếc giày lười của mình. “Phải đảm bảo là con đạp nó trong khi sang số.” Tôi đã tự thực hiện một màn trình diễn trên những con đường của thị trấn nhỏ vùng New England nơi chúng tôi sinh sống. Chiếc xe nhảy chồm lên trong khi tôi cố gắng để vào đúng số, sau đó lảo đảo chuyển bánh khi tôi nhả côn sai nhịp.

Tôi làm chết máy mỗi khi gặp đèn đỏ, rồi chững lại giữa đường ở giao lộ. Đồi dốc là nỗi kinh hoàng. Tôi nhả côn quá nhanh hoặc quá chậm, và xe lăn ngược cho đến khi nó va vào tấm chắn của xe phía sau. Còi bóp inh ỏi, rồi những lời nguyền rủa, thậm chí văng tục. Điều làm cho trải nghiệm này thêm khốn khổ là nước sơn màu vàng của chiếc Subaru – loại màu vàng bạn thường thấy ở áo mưa của một đứa trẻ hay ở một con chim sẻ cánh vàng hung hăng.