Nâng Cao Năng Lực Lập Kế Hoạch Dạy Học Của Giáo Viên

Giới thiệu giáo trình ” Nâng Cao Năng Lực Lập Kế Hoạch Dạy Học Của Giáo Viên “

II. THÔNG TIN

Động cơ trong học tập là một trong những vấn đề quan trọng và cấp bách của trường phổ thông hiện nay. Tại sao học sinh này thì hứng thú học tập, học tập một cách chăm chỉ; học sinh khác thì chán nản, thụ động? Để trả lời được câu hỏi này cần xem xét những cơ chế cơ bản của động cơ học tập.

1. Động cơ

Động cơ là đối tượng vật chất hay tinh thần, tư tưởng kích thích, thúc đẩy và định hướng hoạt động. Nguồn gốc lực kích thích của động cơ là nhu cầu (A.N. Leontiev). Hoạt động luôn có động cơ (hoạt động “không có động cơ”) là hoạt động mà động cơ của nó bị che lấp khỏi chủ thế hay là khỏi người quan sát). Hơn thế nữa, hoạt động có thế có ngay một vài động cơ (có nghĩa là hoạt động nhiều động cơ), khi đó nó hướng đến thoả mãn cùng một lúc một số nhu cầu.

Sự lựa chọn có ý thức hay không có ý thức động cơ – trong tình huống này – đó là sự lựa chọn hướng hoạt động được xác định bởi những nhu cầu thiết yếu, cũng như bởi những khả năng và những hạn chế được đặt ra trong tình huống. Tình huống có thể tạo điều kiện hay là ngăn cản việc thực hiện những động cơ này hay kia, mà trong những tình huống riêng lẻ, thậm chí bắt buộc lựa chọn động cơ. Những tính chất của động cơ hoạt động tìm đối tượng thoả mãn những nhu cầu thiết yếu của chủ thể bộc lộ rõ trong tình huống này.

Ngoài chức năng kích thích và định hướng hoạt động, động cơ còn thực hiện chức năng tạo ý, làm cho mục đích và một số đơn vị cấu trúc của hoạt động có được ý cá nhân nhất định và làm cho các tình huống tạo điều kiện hay ngăn trở việc thực hiện động cơ cũng có ý cá nhân. Hiệu quả và đặc điểm định tính của diễn biến phụ thuộc vào hoạt động được thúc đẩy bởi động cơ nào. Động cơ cũng xác định tính chất của các quá trình nhận thức và cơ cấu nội dung của tri giác, trí nhớ, tư duy…

Nhiều khi, chính động cơ không được ý thức: Nó có thể xuất hiện trong sắc thái cảm xúc của chủ thể, ở hình thức thể hiện ý cá nhân. Sự nhận thức động cơ là một nhiệm vụ đặc biệt. Động cơ thường xuyên bị thay thế bởi nguyên nhân, chẳng hạn: lập luận hợp lí hành động không thể hiện những kích thích thực tế nhưng có thể trở thành động cơ thúc đấy hoạt động. Con người càng nhận thức đầy đủ và chính xác động cơ, thì càng có khả năng chỉ đạo hành động của chính mình.

Động cơ – mong muốn của con người làm một cái gì đó. Đó là xung lực thúc đấy con người hành động để thoả mãn nhu cầu.

Đóng vai trò quan trọng đối với động cơ là mối quan hệ của nhu cầu và hứng thú, khát vọng và xúc cảm, tâm thế và lí tưởng. Vì vậy, động cơ là một tổ chức vô cùng phức tạp, làm thành hệ thống động lực. Trong đó có sự phân tích, đánh giá các giải pháp trái nhau, sự lựa chọn và ra quyết định. Động cơ thường mang tính hệ thống và có thứ bậc, trong quá trình giáo dục, chúng ta không bao giờ chỉ gặp một động cơ hành động độc lập. Tuy nhiên, không phải khi nào giáo viên và học sinh cũng ý thức được các động cơ. Các động cơ cũng có sức ảnh hưởng không giống nhau đối với sự nảy sinh và kết quả của quá trình dạy học.

Trước một hoàn cảnh nhất định, chủ thể nhận ra đối tượng và phương thức có thể thoả mãn nhu cầu thì xuất hiện động cơ hành động. Thông thường xác định được động cơ là bắt đầu có ý thức, mặc dù ý thức đó chưa rõ ràng, thậm chí còn mơ hồ, cần phải được những hành động củng cố.

Động cơ tạo ra tâm thế tích cực. Tâm thế tích cực càng cao, ý thức càng cao, hoạt động được khởi đầu càng “hết mình”, thì khi bị “ách tắc”, hằng hụt càng cao, càng đau, nó gây ra tâm trạng nặng nề, căng thẳng.

2. Động cơ học tập

Nhu cầu nhận thức chỉ có ý nghĩa tâm lí học khi đối tượng của nó được chủ thể ý thức, tức là nó được chuyển hoá thành động cơ nhận thức. Dựa trên quan niệm có tính nguyên tắc của A.N. Leonchiev: “Sự phân tích các nhu cầu về mặt tâm lí học không thể nào tránh khỏi không chuyển thành sự phân tích các động cơ”, có thể đi đến kết luận: phân tích nhu cầu học tập về mặt tâm lí học, không thể nào tránh khỏi không chuyển thành sự phân tích các động cơ học tập.

Một số vấn đề lí luận về động cơ học tập:

– Khái niệm động cơ học tập:

Động cơ là một trong các phạm trù trung tâm của tâm lí học. Do vậy khái niệm động cơ theo nghĩa rộng nhất được sử dụng trong mọi lĩnh vực tâm lí học và được hiếu tương đối nhất quán, nghĩa là: cái thúc đấy con người hoạt động để đạt được mục đích nhất định; là cái làm nảy sinh tính tích cục của cơ thế và quy định xu hướng của tính tích cực đó.

Theo định nghĩa nêu trên, động cơ học tập là những gì trở thành cái kích thích, thúc đẩy tính tích cực học tập ở học sinh nhằm đạt kết quả nhận thức và hình thành phát triển nhân cách. Đây là một cấu trúc phức tạp gồm nhiều động cơ cụ thể với sự khác nhau về nội dung, tính chất cũng như vị trí của chúng trong cấu trúc. Tùy thuộc và sự khác nhau đó mà tác động thúc đấy của chúng đối với hoạt động của chủ thể là khác nhau và dẫn đến kết quả hoạt động khác nhau.