Nếp Cũ – Hội Hè Đình Đám Quyển Thượng – Đọc sách online ebook pdf

GIỖ TRẬN ĐỐNG-ĐA

Trong các hội-hè về kỷ-niệm lịch-sử, hội Chùa làng Đồng-Quang là một hội đặc biệt hơn cả, ngày hội được dân Việt-Nam gọi là ngày Giỗ Trận Đống-Đa.

Theo định nghĩa của ngày giỗ, đây là ngày kỷ-niệm của một người chết qua đời, nhưng Giỗ Trận Đống-Đa tuy là ngày kỷ-niệm lịch-sử liên quan tới vua Quang Trung, nhưng chính ra không phải là ngày nhà vua qua đời, mà là ngày kỷ-niệm cái chết của gần 20 vạn quân Thanh đã bị quân của nhà vua giết chết tại gò Đống-Đa thuộc địa phận làng Đồng-Quang vào ngày mồng 5 tháng Giêng năm Kỷ-Dậu (1789).

Làng Đồng-Quang thuộc Đại-lý Hoàn-Long (Hà Nội).

Hàng năm vào ngày thắng trận của nhà vua, dân làng Đồng-Quang mở hội tại chùa làng, trước là để mừng Xuân, sau là để tụng kinh siêu-độ cho mười mấy vạn quân Thanh đã bỏ mình vì chiến-trận, và đồng thời cũng tụng kinh cầu nguyện cho các chiến-sĩ Việt Nam đã bỏ mình trong trận chiến thắng của dân-tộc này.

Chùa Đồng-Quang không xa Hà-Nội, trên con đường Hà-Nội đi Hà-Đông, giáp ngay Hà-Nội. Ai đã có dịp đi từ Thái-Hà-Ấp tới các làng Mọc, lẽ tất nhiên phải nhận thấy những mô đất nhấp-nhô ở cánh đồng : Đó là những di-tích cuối cùng của quân nhà Thanh, sau khi thất trận đã được vùi nông dưới nấm cỏ khâu, không kể những quân sĩ đã bỏ mình theo giòng nước sông Hồng khi Tôn-Sĩ-Nghị chặt cầu qua Kinh-Bắc.

CHÚT LỊCH-SỬ THAY THẦN-TÍCH

Hội chùa Đồng Quang không phải là lễ kỷ-niệm một vị thần-linh, đây chỉ là lễ kỷ-niệm một sự-kiện lịch-sử, dưới đây là sơ lược :

Sau khi tướng Tây-Sơn là Vũ-văn-Nhậm đánh chiếm Bắc-Hà, vua Lê-chiêu-Thống, bà Hoàng-thái-Hậu và một số các bầy tôi tòng-vong sang cầu cứu vua Càn-Long nhà Thanh.

Năm Mậu Thân (1788), mượn cớ cứu nhà Lê, vua Thanh Càn-Long phái quân sang chiếm giữ Thăng-Long, có ý muốn thôn tính nước Nam.

Quân Thanh do Tôn-sĩ-Nghị, Tổng Đốc Lưỡng Quảng chỉ huy, gồm quân bốn tỉnh Quảng-Đông, Quảng-Tây, Quý-Châu và Vân-Nam.

Tôn-sĩ-Nghị chia quân làm ba đạo kéo sang nước Nam, một đạo do lối Tuyên-Quang, một đạo do đường Cao-Bằng và một đạo do ngả Lạng-Sơn. Dưới trướng Tôn-sĩ-Nghị có đề-đốc Hứa-thế-Hanh, tri-phủ Điền-châu Sầm-nghi-Đống và một số các tướng lĩnh tài giỏi.

Đoàn quân này hùng-hổ kéo sang Thăng-Long như đoàn cọp giữ.

Tướng Tây-Sơn là Ngô-văn-Sở đóng quân ở Thăng-Long, được tin quân Thanh sang, liền một mặt rút quân về đèo Tam-Điệp, tức là đèo Ba-Rội thuộc địa phận tỉnh Ninh-Bình ngày nay, một mặt cáo cấp về Phú Xuân.

Quân Ngô-văn-Sở rút đi, quân Thanh chiếm đóng Thăng-Long.

Vua Quang-Trung lúc đó mới là Bắc-Bình-Vương, được tin giặc đã chiếm Thăng-Long liền hội họp các tướng sĩ để bàn việc ra quân.

Theo lời yêu-cầu của chư tướng, trước khi ra quân, Vương đắp đàn ở quận Bàn-Sơn và lên ngôi Hoàng-đế vào ngày 25 tháng 11 năm Mậu-Thân.

Sau đó Ngài thống-lĩnh đại binh ra đánh quân Tàu. Quân ta gồm tất cả mười vạn và 100 voi.

Ngày 20 tháng Chạp, đại quân kéo tới đèo Tam-Điệp. Ngô-Văn-Sở và Ngô-Thời-Nhiệm trình bày cùng nhà Vua thế mạnh của quân Thanh. Ngài cười nói rằng :

« Chúng nó sang phen này là mua lấy cái chết ! Ta ra chuyến này, thân coi việc quân, đóng giữ đã định mẹo rồi, đuổi quân thù chẳng qua mười ngày là xong việc, nhưng chỉ nghĩ chúng là nước lớn gấp bội mười lần nước ta, sau khi chúng thua một trận, tất chúng lấy làm xấu hổ, lại mưu báo thù, như thế thì đánh mãi không thôi ; dân ta hại nhiều, ta sao nỡ thế. Vậy đánh xong trận này, ta phải nhờ Thời-Nhiệm dùng lời nói khéo để đình chỉ việc chiến-tranh. Đợi 10 năm nữa, quân ta nuôi được sức phú cường, ta không cần sợ chúng nữa ».

Vua Quang-Trung truyền cho chiến-sĩ ăn Tết Nguyên-Đán trước ngày để đến hôm trừ-tịch thì cất quân đi, định ngày mồng 7 tháng Giêng sẽ vào Thăng Long mở tiệc ăn mừng.
Nhà Vua chia binh làm 5 đạo tiến ra Bắc :

– Ngô-Văn-Sở đem quân làm tiền phong có Hô-Hổ-Hầu đốc chiến,

– Đại Đô-Đốc Lộc đem thuỷ quân vượt biển qua sông Lục-Đầu, kéo về vùng Lạng-Giang, Phượng-Nhỡn, Yên-Thế để chặn đường quân Tàu,

– Đô-đốc Tuyết cũng đem thuỷ quân vượt bể, kinh-lược mặt Hải-Dương, tiếp ứng xuống mé sông.

– Đô đốc Mưu đem quân đi xuyên qua Huyện-Chương Đức, nay là Huyện Chương-Mỹ, kéo thẳng tới làng Nhân-Mục huyện Thanh-Trì, đánh quân Sầm-Nghi-Đống.

– Đại Đô-Đốc Bảo thống xuất quân tượng mã, kéo ra làng Đại-Áng, huyện Thanh-Trì tiếp ứng cho mặt tả.

Quân của vua Quang-Trung cứ theo kế hoạch đúng đêm hôm trừ-tịch kéo quân ra Bắc như vũ như bão, đánh tan quân Lê ở bến đò Giản-Thuỷ, Ninh-Bình, bắt sống hết toán quân Tàu đóng ở Phú-Xuyên, tỉnh Hà-Nam ngày nay. Ngày 5 tháng Giêng, vây đồn Hà-Hồi, kéo thẳng tới Thăng-Long, giết quân giặc chết như rạ ở Gò Đống-Đa. Các tướng lĩnh nhà Thanh là đề đốc Hứa-thế-Hanh, tiên-phong Trương-sĩ-Long, tả-dực Thương-duy-Thăng đều tử trận. Tri-phủ Điền Châu là Sầm-nghi-Đống đóng quân ở Đống-Đa bị bao vây phải thắt cổ tự tử.

Tôn-sĩ-Nghị nửa đêm được tin báo hoảng-hốt, không kịp thắng yên ngựa và mặc áo giáp, đem mấy tên lính kỵ chạy qua sông sang Bắc. Quân Tàu hay vậy cũng xô nhau chạy trốn sang cầu, cầu bị Tôn-sĩ-Nghị sai chém đứt và sông Hồng-Hà đã là mồ chôn mấy vạn quân Thanh.

Quân Thanh tan, từ đó về sau tại chùa Đồng-Quang hàng năm có mở hội gọi là ngày Giỗ trận Đống-Đa. Có lẽ dân làng cũng muốn kỷ niệm chiến-công oanh-liệt của nước nhà, nhưng qua một hình thức của ngày hội và đây là ngày làm lễ cầu siêu cho tướng sĩ quân nhà Thanh đã từng bỏ mình tại nơi đây trong trận mùa Xuân năm Kỷ-Dậu.

NHỮNG CUỘC LỄ BÁI, NHỮNG TRÒ VUI XUÂN

Hội mở ra để dân làng nhân dịp Xuân mua vui, nhưng điều chính yếu của ngày hội là tụng kinh cầu nguyện cho những vong hồn chết trận. Ngày xưa nhà chùa có lập đàn chay tụng-niệm, và dân làng cùng nhau tới lễ đàn, giúp tiền giúp gạo để nhà chùa lo việc bố-thí chúng-sinh.

Trong ngày hội, dân chúng Hà-Nội trước đây tới dự đông lắm, tới đây để nhớ lại một giai-đoạn hùng-hào của lịch-sử, nhưng cũng tới đây để tham-dự những cuộc lễ bái cầu cúng cho đám cô-hồn tướng sĩ nhà Thanh và đồng-thời cả một số Việt quân đã bỏ mình trong trận này. Gò Đống Đa có mộ Sầm-nghi-Đống, ngày hội người Trung Hoa kéo nhau lũ lượt tới viếng chùa và viếng mộ.

Các bà già, dân làng Đồng-Quang và cả khách trẩy hội, mang vàng hương tới đốt trước những ngôi mộ vô-thừa-nhận của quân Tàu.

Riêng về Sầm-nghi-Đống, người Trung-Hoa có lập đền thờ tại Hà-Nội ở ngõ Sầm-Công.