Những Người Cùng Thời – Web tải sách miễn phí ebooks PDF

HẢI TRIỀU KIỆN TƯỚNG CỦA NỀN VĂN HÓA MỚI

Tất cả mọi nội dung được Hải Triều đề cập, từ các vấn đề lý luận chung của triết học, của văn hóa và văn học nghệ thuật cho đến sự bình luận về một tác giả hoặc tác phẩm cụ thể đều được tác giả soi chiếu từ một góc độ mới, để có thể qua đó nhận dạng về ông như một chiến sĩ văn hóa trước khi nói đến một nhà văn hóa

Sinh năm 1908, mất năm 1954, toàn bộ sự nghiệp lý luận và phê bình văn học của Hải Triều nằm trọn trong thời kỳ chuẩn bị cho việc xây dựng những nền tảng Mácxít Lêninít của nền văn học mới-văn học vô sản-văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Mười năm sôi nổi của Hải Triều vào những năm 30 gắn với hai cuộc tranh luận lớn; Duy tâm và Duy vật, Nghệ thuật vị nghệ thuật và Nghệ thuật vị nhân sinh, cũng là mười năm phát triển lên độ cao của nền văn học Việt Nam trước nhu cầu và xu thế hiện đại hóa.

Nếu nhìn nhận hai hiện tượng mới của đời sống văn hóa, một là những thành tựu của quá trình hiện đại hóa văn hóa, và hai là quá trình hướng văn học vào các nhiệm vụ chính trị bức thiết của dân tộc mà chỗ dựa tin cậy là chủ nghĩa Mác Lênin, hai hiện tượng như là sự giải quyết hai yêu cầu lớn cùng đặt ra cho dân tộc và văn hóa dân tộc nửa đầu thế kỷ thì mới thấy công của Hải Triều là lớn. Và sự nghiệp lý luận, báo chí của Hải Triều trong những năm 30 là một sự nghiệp nhằm xây dựng nền móng cho nền văn nghệ mới, một nền văn nghệ trực tiếp hướng vào các tầng lớp người lao khổ và trực tiếp phục vụ cho công cuộc cách mạng.

Những tranh luận học thuật, nhất là những cuộc đấu tranh tư tưởng nhằm vào các mục tiêu chính trị, một cách trực tiếp, và trong bầu không khí căng thẳng của thời cuộc, thường có ý vị gay NHỮNG NGƯỜI CÙNG THỜI 17 gắt, và theo cách nói của Lênin, quả khó tránh những “đòn thừa”. Trên chiến tuyến phân đôi hồi 1935-1939, giữa một bên là Thiếu Sơn, Lưu Trọng Lư, Hoài Thanh, Lê Tràng Kiều, Thiều Quang… và một bên là Hải Triều, Hải Khánh, Hải Vân, Hồ Xanh, Lâm Mộng Quang, Bùi Công Trừng… dường như ít có điểm gặp nhau, cho đến khi kết thúc cuộc luận chiến, vào năm 1938, họ vẫn còn xa nhau. Ngay khi tưởng là có điểm gặp nhau như cùng khen Kép Tư Bền của Nguyễn Công Hoan thì cách khen và nội dung khen giữa hai phái cũng là khác nhau. Phái vị nhân sinh quả là rất quyết liệt và rạch ròi trong phân tuyến. Thái độ đó có cơ sở giải thích trong bối cảnh và khí hậu chính trị những năm 30, thời kỳ Mặt trận Bình dân, thời kỳ cả một thế hệ các chiến sĩ cách mạng và văn hóa cách mạng cùng nồng nhiệt trong một bầu máu nóng, một chí hướng vươn tới lý tưởng xã hội chủ nghĩa và thế giới đại đồng. Thời kỳ của sự quán triệt ý thức giai cấp và tinh thần quốc tế vô sản như trong bài thơ của Dưỡng Lĩnh:

Đội quân Quốc tế ngọn cờ hồng

Vô sản là ta, ta tấn công

Diệt lũ Frăng-cô mà cướp lấy

Madrid thành ấy của ta chung

Thời kỳ đến cả một tên tuổi lớn như Nguyễn ái Quốc vẫn bị “Ban chấp hành Quốc tế cộng sản và Ban chấp hành Trung ương Đảng ta nhất trí với nhận định của Quốc tế phê phán là có khuynh hướng dân tộc chủ nghĩa, hữu khuynh cải lương. Chính cương vắn tắt của cách mạng nước ta do Người khởi thảo được trình bày ở Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản, ngày 3 tháng 2 năm 1930 và 18 NHIỀU TÁC GIẢ tên Đảng là Đảng Cộng sản Việt Nam bị bác bỏ. Sau khi thoát khỏi nhà tù của đế quốc Anh, năm 1934, Người trở lại Liên Xô nhưng không được trao công tác gì” (1).

Dĩ nhiên khí hậu tư tưởng trên cũng chiếm lĩnh toàn bộ tư duy lý luận một thời, trong đó có Hải Triều, với nét đặc trưng là sự quyết liệt và triệt để trong tư thế phê phán, từ cách hiểu hai chữ “văn học” của bậc tiền bối Phan Bội Châu: “Cụ Sào Nam giải thích hai chữ văn học thế là sai lắm!”. Cho đến chủ nghĩa Tam dân của Tôn Dật Tiên… Chủ nghĩa Tam dân cùng với học thuyết Khổng giáo, Phật giáo và Triết học Mác, như Trần Dân Tiên sau này cho thấy từng được Nguyễn ái Quốc trong thời thanh niên sôi nổi của mình mong mỏi tiếp thu vì có “ưu điểm” là “Chính sách của nó thích hợp với điều kiện nước ta” (2).