Nỗi Lo Âu Về Địa Vị – Đọc sách online ebook pdf

NHU CẦU YÊU VÀ KHAO KHÁT ĐỊA VỊ

1.
Mọi cuộc đời của người trưởng thành đều có thể được định rõ bằng hai chuyện tình lớn. Chuyện đầu tiên, việc chúng ta truy tìm tình yêu nhục dục, ai cũng biết và được nhắc đến nhiều, tính chất thất thường của nó tạo chất liệu cho âm nhạc và văn chương, được xã hội chấp nhận và ca tụng.

Chuyện thứ hai, việc chúng ta truy tìm tình yêu từ thế giới, lại là một giai thoại thầm kín và hổ thẹn hơn. Nếu được nhắc đến, thường sẽ là những lời lẽ châm chọc và mỉa mai, tựa như một mối quan tâm chủ yếu đến những tâm hồn đầy ghen tị hoặc kém cỏi, hoặc nếu không thì động lực đến với địa vị chỉ được diễn giải theo một ý nghĩa kinh tế mà thôi.

Tuy vậy, câu chuyện tình thứ hai không vì thế mà kém mãnh liệt hơn chuyện thứ nhất, nó không kém phức tạp, quan trọng hay phổ quát hơn, và những trắc trở của nó cũng không kém đau đớn hơn. Có cả trái tim tan vỡ nữa.

2.
Adam Smith viết, trong The Theory of Moral Sentiments* (Lý thuyết về các tình cảm luân lý) (Edinburgh, 1759): “Mục đích của tất cả sự cực nhọc và hối hả của thế giới này là gì? Mục tiêu của lòng tham và khát vọng, của việc theo đuổi sự giàu sang, quyền lực và sự xuất chúng là gì?

Phải chăng là để được cung cấp những thứ thiết yếu của tự nhiên? Mức lương của người lao động bình dân nhất cũng có thể có được chúng. Vậy đâu là những lợi thế của mục đích lớn lao ấy trong đời người, mà ta gọi là việc cải thiện hoàn cảnh của chúng ta?

Tên các tác phẩm trong sách chúng tôi thống nhất giữ nguyên tên gốc và tạm dịch tên sách tiếng Việt trong ngoặc đơn bên cạnh. Với những tác phẩm đã được xuất bản ở Việt Nam, chúng tôi sử dụng tên sách tiếng Việt. (BBT)

“Được quan sát, được tham dự, được chú ý với niềm cảm thông, sự hài lòng và chấp thuận, đều là những lợi thế mà chúng ta có thể trông chờ. Một người giàu hãnh diện với sự giàu có của mình vì cảm thấy nhờ đó mà anh ta tự nhiên thu hút được sự chú ý của thế giới.

Trái lại, người nghèo xấu hổ về sự nghèo khó của mình. Anh ta cảm thấy nó đặt anh ta ra ngoài tầm nhìn của nhân loại. Việc cảm thấy chúng ta không được để ý tất sẽ làm thất vọng những khao khát cháy bỏng nhất trong bản tính con người.

Kẻ nghèo khổ ấy đi ra ngoài và bước tới mà chẳng ai hay, và khi ở giữa một đám đông, anh ta cảm nhận vẫn sự vô danh ấy như thể bị khóa chặt trong mái tranh của chính anh ta vậy. Trái lại, một người có địa vị và tước hiệu được cả thế giới để mắt đến. Ai cũng háo hức nhìn anh ta. Nhất cử nhất động của anh ta là đối tượng để ý của công chúng. Hiếm khi người ta bỏ qua một lời nào, một cử chỉ nào từ anh ta.”

3.
Thôi thúc lấn át ẩn sau khao khát vươn lên trong hệ thứ bậc xã hội có thể bắt rễ không nhiều từ của cải vật chất ta tích lũy được, hoặc quyền lực ta có thể vận hành như là từ mức độ tình yêu chúng ta xứng đáng được nhận như một hệ quả của địa vị cao. Tiền bạc, danh vọng và sức ảnh hưởng có thể được định giá cao hơn như những dấu hiệu của, và phương tiện dẫn tới, tình yêu thay vì tự thân chúng là những mục đích cuối.

Bằng cách nào mà một từ*, thường chỉ dùng để nói về những gì chúng ta chờ đợi hoặc hy vọng từ cha mẹ hay bạn tình, lại được áp dụng cho điều gì đó ta muốn từ thế giới, và được thế giới ban cho? Có lẽ chúng ta có thể định nghĩa tình yêu, đồng thời trong các khuôn khổ gia đình, giới tính và thế giới phổ quát của nó, như một kiểu tôn trọng, một sự nhạy cảm của một người đối với sự tồn tại của người khác.

Khi được ban cho tình yêu, chúng ta cảm thấy mình là đối tượng được quan tâm: sự hiện diện của ta được chú ý, tên ta được lưu lại, quan điểm của ta được lắng nghe, những thiếu sót của ta được đối xử bằng niềm bao dung và các nhu cầu của ta được chăm bẵm. Và dưới sự chăm sóc như thế, chúng ta bừng nở.

Dù cho có thể có sự khác biệt giữa hình thức tình ái và hình thức địa vị, địa vị không có chiều kích nhục cảm, không thể có kết cuộc hôn nhân, và những ai trao nó thường mang những động cơ thứ cấp, nhưng những người được ban cho địa vị, giống hệt như những người có tình yêu, đều sẽ tận hưởng sự bảo vệ dưới ánh nhìn độ lượng của những người cảm kích họ.

Ý nói tình yêu (love). (Chú thích của người dịch. Từ đây về sau các chú thích không ghi gì thêm đều là của người dịch.)

Những người có vị trí quan trọng trong xã hội thường được dán nhãn “ông nọ bà kia”, và đối cực với họ là “vô danh tiểu tốt” – cả hai, dĩ nhiên, đều là những đặc tả vô nghĩa, bởi lẽ tất cả chúng ta, không thể tránh được, đều là các cá nhân với những bản sắc riêng và những đòi hỏi có thể so sánh được về sự tồn tại.

Tuy nhiên, những cái nhãn ấy là phương tiện thích hợp để truyền tải cách đối xử khác nhau tùy theo những nhóm khác nhau. Những người không có địa vị hết thảy đều vô hình: người ta đối xử thô lỗ với họ, chà đạp lên những rắc rối của họ, và phớt lờ những nét riêng biệt của họ.

Mặc dù không thể tránh khỏi những phân biệt về mặt kinh tế, không nên đánh giá tác động của địa vị thấp chỉ từ khía cạnh vật chất. Hình phạt trầm trọng nhất hiếm khi nằm ở, ít nhất là bên trên những tầm mức sinh kế, sự bất tiện thể chất đơn thuần; thường thì, thậm chí chủ yếu, nó nằm ở sự thách thức của địa vị thấp với lòng tự trọng của người đó. Miễn là không đi kèm với sự sỉ nhục, người ta có thể chịu được nỗi bất tiện trong những khoảng thời gian dài mà không phàn nàn.