Nói Về Miền Nam – Đọc sách online ebook pdf

ÔNG HOÀNG HIỆP VÀ TRẬN GIẶC NĂM 1673
VÀO hậu bán thế kỷ XVII, ở lãnh thổ Việt Nam xảy ra những trận giặc chót của cuộc Trịnh – Nguyễn phân tranh.

Năm 1648, Trịnh đánh vào Nam Bố Chính và cửa Nhựt Lệ, bị thua to vì tướng Đàng Trong là Trương Phúc Phấn giữ vững lũy Trường Dục.

Năm 1655, quân Trịnh lại khuấy rối vùng Nam Bố Chính. Tướng Nguyễn Hữu Dật bày kế với Hiền Vương, xin đánh bất thình lình vào địa phận Chúa Trịnh, Hiền Vương đồng ý. Cùng với Nguyễn Hữu Tấn, Nguyễn Hữu Dật đánh đâu thắng đấy, chiếm được 7 huyện ở tận Nghệ An. Các quan lại địa phương lần lượt đầu hàng, dân chúng tiếp đón nhưng họ đâm ra thất vọng – thuế điền, nhứt là thuế thân (sai dư tiền) đánh quá cao, mặc dầu đó là thuế biểu áp dụng thường lệ ở Đàng Trong. Nguyễn hữu Dật dụ dân chúng rằng biện pháp ấy chỉ tạm thời – nhưng không mấy ai tin tưởng lời hứa hẹn đó.

Quá hăng hái, Dật muốn tiếp tục tấn công nhưng Hiền Vương dạy Dật nên cẩn thận, mọi việc binh nhung phải bàn bạc trước với Nguyễn hữu Tấn.

Để giải quyết tình trạng « mắc sa lầy » ở xứ lạ quê người, Dật phát triển tâm lý chiến, loan tin làm hoang mang đối phương, bí mật giao thiệp với Trịnh Tạc. Mặc dầu đã cho Hiền Vương biết trước nhưng việc tư thông của Dật gây thêm nhiều thắc mắc với Nguyễn hữu Tấn – có lẽ Nguyễn hữu Tấn ganh công. Vì tiểu tâm, Nguyễn hữu Tấn rút thình lình tất cả quân số về Nam, cố ý bỏ Nguyễn hữu Dật ở lại một mình. Chừng hay được, Dật vẫn trầm tĩnh, ra lịnh cho 30 vệ sĩ – số vỏn vẹn ở bên cạnh Dật – phất cờ gióng trống trong lúc rút lui, khiến quân Trịnh không dám truy kích theo.

Thế là chiến thắng đã hóa chiến bại.

Cuối năm 1661, đầu 1662, Trịnh Căn và Lê thời Hiến đánh thình lình vào tận lũy Đồng Hới. Bị thất thế, Dật rút vào lũy để thủ hòa…

Bấy giờ, Hiền Vương hiểu thực lực của mình hơn bao giờ hết. Theo lời tâu của Nguyễn Hữu Dật và Nguyễn hữu Tấn, Chúa quyết định xây thêm 2 lũy nhỏ : Trấn Ninh và Sa Phụ để kiện toàn hệ thống sẵn có.

Khoảng thời gian hưu chiến 10 năm (1662-1672) giúp Hiền Vương chỉnh đốn thuế khóa, tích trữ lương thảo, Nông Lại Tư đặt ra kế hoạch do ký lục Võ Phi Thừa soạn thảo, nhằm mục đích đo diện tích các ruộng đất đang khẩn hoang và đã khai khẩn ; thuế đánh khá nặng : một mẫu (chừng 1/3 hectare) ruộng 2 mùa phải đóng 40 thăng lúa (1 thăng = non 3 lít) và 8 hạp gạo trắng.

Năm 1667, Trịnh Tạc đuổi Mạc Kính Vũ ; Vũ chạy trốn qua Tàu, mầm nội loạn gần như dứt hẳn.

Tháng 6 dương lịch 1672, Trịnh Tạc kéo binh vào Nam, quyết tiêu diệt chúa Nguyễn. Việc bố trí rất khéo léo, chu đáo.

Trịnh Căn làm Nguyên soái, cai quản thủy quân.

Lê thời Hiến (đã từng được tín nhiệm hồi chiến cuộc Nghệ An) thống suất bộ binh.

Mỉa mai nhứt là hoàng đế Lê Gia Tông, 12 tuổi, cũng được Chúa Trịnh đem đi « ngự giá thân chinh ».

Tất cả quân lực chừng 100.000 người nhưng loan tin là 400.000 !

Khi nghe viên Trấn thủ Nam Bố Chính cấp báo, Hiền Vương bảo với các quan : « Trịnh Tạc đã suy thời nên vào đây đánh một trận chót. Kinh nghiệm xưa nay thì kẻ liều mạng như Tạc bao giờ cũng thảm bại ».

Hiền Vương bàn qua việc lựa chọn vị nguyên soái của Đàng Trong. Các quan đồng ý giao trách nhiệm ấy hoàng tử Tôn thất Hiệp, con trai của Hiền Vương. Hiệp còn trẻ, chưa được 20 tuổi, đang giữ chức Chưởng cơ, chưa từng ra trận lần nào cả !

Tại sao có sự lựa chọn đó ? Phải chăng dụng ý của Hiền Vương và cận thần là đối phó với Chúa Trịnh về uy tín chánh trị, biểu dương sự trưởng thành của Đàng Trong trên mọi địa hạt.

Đàng Ngoài, Trịnh Căn (40 tuổi con của Chúa) làm nguyên soái thì ở Đàng Trong, Tôn thất Hiệp (non 20 tuổi – con của Chúa) đâu kém năng lực !
Trịnh Tạc (67 tuổi) đi theo ủng hộ con ; Hiền Vương (53 tuổi) cũng có mặt. Nói chung, ta thấy Đàng Trong rất trẻ trung, thiếu một hoàng đế để tượng trưng. Nhưng quân sĩ đôi bên dư hiểu rằng các chúa Trịnh đã nhiều lần bạc đãi, xử giảo các hoàng đế họ Lê. Và phen nầy Lê Gia Tông ra trận với số phận một tù binh của chúa Trịnh, không hơn không kém.

Bộ tham mưu của nguyên soái Hiệp gồm vệ úy Mai Phúc Lãnh và ký lục Võ Phi Thừa.

Quân Đàng Trong kéo ra Quảng Bình. Chưởng cơ Trương Phúc Cang (con Trương Phúc Phấn) đi tả tiên phuông, giữ lũy trấn Ninh, đón những đòn tấn công mãnh liệt của địch. Lão tướng Nguyễn Hữu Dật chỉ được giữ lũy Sa Phụ (hữu ngạn sông Nhựt Lệ), ở mặt trận thứ yếu. Hữu Dật bị đặt vào địa vị ấy, phải chăng do sự cố ý của Hiền Vương, hoặc vì lý do chiến thuật ?

*

Vào khoảng tháng 9-10 dương lịch 1672, Trịnh Căn và quân sĩ đến Nam Bố Chính.

Lạ thay ! Các tướng của Trịnh và Nguyễn nhìn nhau, dò xét, hăm dọa nhau hơn 3 tháng trường rồi mới chịu đánh thật sự bằng gươm dáo và đại bác.

Mở đầu, Trịnh Căn dùng tâm lý chiến, kêu gọi Đàng Trong, tố cáo việc các chúa Nguyễn không phục tùng nhà Lê, xây thành đắp lũy, bày sưu cao thuế nặng… Đồng thời, Trịnh Căn thử tấn công vào lũy Đồng Hới, chọn nơi kém phòng thủ nhứt của đối phương để xây một chiến lũy khác đối diện ; rồi đưa 1.000 chiến thuyền (?) đến vàm sông Gianh và vàm sông Nhựt Lệ, chờ đổ bộ.

Biết tình thế nguy ngập, Tôn thất Hiệp khiến tham tướng Lễ đắp nền trên lũy Trấn Ninh bố trí thêm súng thần công – mặt khác, cấp báo với Hiền Vương.

Hiền Vương dọ ý kiến. Cai Cơ Tổng Đức Minh tâu : Quân Trịnh đi đường xa, sẽ gặp khó khăn về lương thảo. Ta nên cố thủ tại lũy, trì hoãn thời giờ, chờ khi chúng mòn mỏi rồi hãy đánh.

Trần Đình Ân đưa kế hoạch : Thực lực của quân Trịnh dưới 100.000 người, không quá hùng mạnh như chúng loan tin. Ta cứ đồn rằng quân ta đông đảo, 160.000 người, hiện đang mộ thêm 10.000 nữa, tất cả do hoàng tử Hiệp chỉ huy, ắt địch quân phải xao xuyến, hoang mang.

Hiền Vương đồng ý, tuyển mộ thêm quân rồi tức khắc hạ lệnh chỉnh đốn các trạm dịch, tăng cường sự phòng thủ miền duyên hải, từ Đồng Hới đến Huế.