Same As Ever – Quy Luật Bất Biến Về Bản Chất Con Người Và Tâm Lý Làm Giàu – Đọc Sách Online Ebooks PDF

Rủi ro là những gì bạn không nhìn thấy

Chúng ta rất giỏi dự đoán tương lai, ngoại trừ những điều bất ngờ – vốn thường là vấn đề quan trọng nhất.

Mọi người đều biết rằng mọi người rất tệ trong việc dự đoán tương lai.

Nhưng điều này bỏ sót một sắc thái quan trọng: Chúng ta rất giỏi dự đoán tương lai, ngoại trừ những điều bất ngờ – thường là vấn đề quan trọng nhất.

Rủi ro lớn nhất luôn là điều không ai thấy trước được, bởi vì nếu không ai thấy trước được thì không ai chuẩn bị cho nó; và nếu không có ai chuẩn bị cho nó, thiệt hại của nó sẽ tăng lên khi nó đến.

Một câu chuyện ngắn về một chàng trai đã học được điều này một cách khó khăn.

Trước khi phóng vào vũ trụ bằng tên lửa, các phi hành gia của NASA đã chạy thử nghiệm trên khinh khí cầu ở độ cao lớn.

Một chuyến bay khinh khí cầu vào ngày 4 tháng 5 năm 1961 đã đưa Victor Prather người Mỹ và một phi công khác lên độ cao 113.720 feet, chạm tới rìa không gian. Mục đích là thử nghiệm bộ đồ vũ trụ mới của NASA.

Chuyến bay đã thành công. Bộ đồ hoạt động rất đẹp.

Khi Prather quay trở lại trái đất, anh ta mở tấm che mặt trên mũ bảo hiểm khi đủ thấp để tự thở, bề ngoài là để đón chút không khí trong lành.

Anh hạ cánh xuống biển theo kế hoạch, nơi một chiếc trực thăng sẽ kéo anh đến nơi an toàn. Nhưng có một sự cố nhỏ xảy ra: Trong lúc đang nối dây cứu hộ của trực thăng, Prather bị trượt chân, rơi xuống biển.

Đáng lẽ đây không phải là vấn đề lớn đến thế và không ai trên trực thăng cứu hộ hoảng sợ. Bộ đồ vũ trụ lẽ ra phải kín nước và nổi.

Nhưng vì Prather đã mở tấm che mặt nên giờ anh ấy đã tiếp xúc với các yếu tố bên ngoài. Nước tràn vào bộ đồ của anh. Prather bị chết đuối.

Hãy nghĩ xem cần bao nhiêu kế hoạch để phóng ai đó vào không gian. Rất nhiều chuyên môn, rất nhiều tình huống ngẫu nhiên. Rất nhiều điều nếu-và-thì. Mỗi chi tiết đều được chiêm ngưỡng bởi hàng ngàn chuyên gia. NASA có lẽ là tổ chức tập trung vào việc lập kế hoạch nhất từng tồn tại; bạn không lên mặt trăng bằng cách chắp tay và hy vọng điều tốt nhất. Mọi rủi ro có thể tưởng tượng được đều có kế hoạch A, kế hoạch B, kế hoạch C.

Nhưng ngay cả khi đó – mặc dù đã lên kế hoạch rất nhiều – một điều nhỏ nhặt mà không ai từng coi là có thể gây ra thảm họa.

Như cố vấn tài chính Carl Richards đã nói: “Rủi ro là những gì còn sót lại sau khi bạn nghĩ rằng mình đã nghĩ đến mọi thứ”.

Đó là định nghĩa thực sự về rủi ro – những gì còn sót lại sau khi bạn đã chuẩn bị cho những rủi ro mà bạn có thể tưởng tượng.

Rủi ro là những gì bạn không nhìn thấy.

Hãy xem những câu chuyện tin tức lớn đang chuyển động—Covid-19, vụ 11/9, Trân Châu Cảng, cuộc Đại suy thoái. Đặc điểm chung của họ không nhất thiết là họ to lớn; đó là vì họ đã gây bất ngờ, hầu như không có ai để ý cho đến khi họ đến.

“Sau bùng nổ là phá sản” gần như rất gần với quy luật kinh tế. Nghiên cứu lịch sử và thảm họa xảy ra sau thời kỳ bùng nổ những năm 1920, cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000 dường như đã quá rõ ràng. Có vẻ như không thể tránh khỏi.

Vào tháng 10 năm 1929 – đỉnh điểm của bong bóng chứng khoán điên rồ nhất trong lịch sử và là thời điểm trước cuộc Đại suy thoái – nhà kinh tế học Irving Fisher đã có câu nói nổi tiếng với khán giả rằng “giá cổ phiếu đã đạt đến mức trông giống như một mức cao vĩnh viễn”.

Chúng tôi nhìn vào những bình luận ngày hôm nay và cười. Làm sao một người thông minh như vậy lại có thể mù quáng trước một điều không thể tránh khỏi như vậy? Nếu bạn tuân theo quy luật rằng sự bùng nổ càng điên rồ thì sự phá sản càng khó khăn thì cuộc Đại suy thoái hẳn là điều hiển nhiên.

Nhưng Fisher là một chàng trai thông minh. Và anh không đơn độc.

Trong một cuộc phỏng vấn cách đây nhiều năm, tôi đã hỏi Robert Shiller, người đoạt giải Nobel nhờ nghiên cứu về bong bóng, về tính tất yếu của cuộc Đại suy thoái. Anh ấy đã phản hồi:

Vâng, không ai dự đoán được điều đó. Số không. Không ai. Tất nhiên, bây giờ cũng có một số người cho rằng thị trường chứng khoán đang được định giá quá cao. Nhưng nếu bạn nhìn vào những gì họ nói, điều đó có nghĩa là một cuộc suy thoái đang đến? Một cuộc trầm cảm kéo dài hàng thập kỷ? Không ai nói điều đó.

Tôi đã yêu cầu các nhà sử học kinh tế cho tôi biết tên của người đã dự đoán về cuộc suy thoái, và kết quả là con số 0.

Điều đó bị mắc kẹt với tôi. Chúng ta ở đây hôm nay, may mắn nhận ra muộn màng, biết rằng vụ sụp đổ sau Những năm hai mươi ầm ĩ là điều hiển nhiên và không thể tránh khỏi. Nhưng đối với những người đã sống qua thời kỳ đó – những người mà đối với họ, những năm 1930 là một tương lai chưa được khám phá – thì đó chẳng là gì cả.

Hai điều có thể giải thích một điều gì đó có vẻ không thể tránh khỏi nhưng lại không được dự đoán bởi những người từng trải qua nó vào thời điểm đó:

• Hoặc là mọi người trong quá khứ đều bị ảo tưởng làm cho mù quáng.

• Hoặc mọi người ở hiện tại đều bị đánh lừa bởi nhận thức muộn màng.

Chúng ta thật điên rồ khi nghĩ rằng tất cả chỉ là cái trước và không có cái nào sau này.