Sáng Tác Hát Nói Phú Văn Tế – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Sách Sáng Tác Hát Nói Phú Văn Tế của tác giả Long Nguyễn mời bạn thưởng thức.

II /- QUY TẮC CỦA MỘT BÀI HÁT NÓI :

a) Số câu. Hát nói có các loại :

– Đủ khổ gồm 3 khổ , mỗi khổ gồm 4 câu, riêng khổ cuối gồm 3 câu. Đây là thể chính thức của Hát nói. ( Xem thí dụ bài Vịnh Thuý Kiều ở sau).

– Bài Hát nói thiếu khổ dưới 11 câu, thường là chỉ có 7 câu .

-Bài Hát nói dôi khổ thì có khổ dôi ra thường chen vào giữa, số câu nhiều hơn 11 .

Trong bài Hát nói đủ khổ 11 câu được đặt tên như sau :

– Khổ đầu: Câu 1, 2 gọi là Lá đầu; câu 3,4 – Xuyên thưa .

– Khổ giữa: Câu 5, 6 gọi là Thơ; câu 7,8 – Xuyên mau .

– Khổ cuối: Câu 9 là Dồn, câu 10 là Xếp, câu 11 là Keo .

b) Số chữ trong một câu :

– Số chữ trong các câu của bài Hát nói là không nhất định , thường một câu có 7, 8 chữ, câu ngắn có 4, 5 chữ, câu dài 12 tới 18 chữ. Ví dụ:

Quân bất kiến Hoàng Hà chi thuỷ thiên thượng lai, bôn lưu đáo hải bất phục hồi.

Làm chi cho mệt cuộc đời.

Nhưng 2 câu 5, 6 gọi là Thơ thì phải theo thể ngũ ngôn hoặc thất ngôn.

c) Vần:

Trong bài Hát nói dùng cả 2 vần, vần bằng và vần trắc. Nếu một câu Hát nói đổi từ vần bằng sang vần trắc hoặc ngược lại thì có yêu vận và cước vận, những câu mang yêu vận là những câu chẵn, trừ câu thứ sáu chỉ có cước vận mà thôi.

Theo luật thì trong mỗi khổ, cước vận của câu đầu và câu cuối phải dùng tiếng trắc, cước vận 2 câu giữa phải dùng tiếng bằng. Yêu vận câu thứ nhì dùng tiếng trắc, yêu vận câu thứ tư thì dùng tiếng bằng . Yêu vận gieo vào chữ cuối đoạn thứ nhì.

d) Luật bằng trắc :

Theo luật hiệp vận , cước vận của câu đầu trong mỗi khổ hợp với yêu vận của câu thứ hai, yêu vận của câu thứ hai hợp với yêu vận của câu thứ ba, cước vận của câu thứ ba hợp với yêu vận của câu thứ tư . Hợp đây xin được hiểu là cùng tiếng bằng hay trắc chứ không phải hợp là cùng vần . Những chữ thứ nhất, ba, năm trong mỗi câu Hát nói không cần theo đúng luật bằng trắc ( gọi là nhất tam ngũ bất luận). Ta có:

– Câu 1. t T b B t T

– Câu 2. b B t T b B

– Câu 3. b B t T b B

– Câu 4. t T b B t T

Trong đó không kể những chữ gác ra ngoài luật vì số chữ trong mỗi câu hát là không nhất định . Câu 6 chữ phải theo đúng luật kể trên. Còn những câu dài hơn 6 chữ thì muốn ứng dụng luật này phải chia làm 3 đoạn con, trong mỗi đoạn con, chữ cuối phải theo đúng luật bằng trắc. Những chữ gác ra ngoài không kể, được tuỳ ý sử dụng. Những câu ít hơn 6 chữ thì chia làm 2 đoạn mà đoạn thiếu là đoạn đầu không kể còn 2 đoạn sau thì phải theo đúng luật.

Thí dụ 1 . (Chia câu làm 3 đoạn con bằng dấu / )

Đài tước / mở toang / cơn tạo hoá ———————– t T b B 0 t T

Phím loan xe / trải mối / cương thường ———————0 b B t T b B

Ngán cho Kiều / khi lỡ bước / Sâm Thương ———-0 b B 0 t T b B

Cung đàn nguyệt / dây loan / còn mắc mãi —————-0 t T b B 0 t T

Thí dụ 2 .

Tài tình / chi với ——————————————————– b B t T

Đau đớn thay / chút phận / hồng nhan ——————- 0 b B t T b B

Mười lăm năm / đầy đoạ / cõi trần hoàn ———– 0 b B t T 0 b B

Khôn trọn vẹn / chũ tình / chữ hiếu ———————– 0 t T b B t T

Thí dụ 3 .

Ta xét thêm bài Hát nói Vịnh Thuý Kiều ( tác giả khuyết danh thế kỷ 19 ) sau đây là bài đủ khổ với 11 câu :

VỊNH THUÝ KIỀU

Khổ đầu :

1- Cơ Trời dâu bể ———————————————— Lá đầu .

2- Khách hồng nhan xiết kể nỗi gian truân ———— B

3- Mang tấm son đeo đuổi khách hồng quần ——- B – Xuyên thưa .

4- Lời vàng đá dám lỗi cùng non nước ————— T

Khổ giữa :

5- Ngọc diện khởi ưng mai thuý quốc ——————– T – Thơ .

6- Băng tâm tự khả đối Kim lang ————————— B

7- Mười lăm năm thương xót kẻ đôi phương — B – Xuyên mau .

8- Ruột tằm bực đã đành nơi chín suối ———– T

Khổ xếp :

9- Duyên tái ngộ bởi Trời đâu đem lại ————- T – Câu dồn .

10- Lứa ba thu một mối rõ ràng —————————- B – Câu xếp .

11- Mới hay con Tạo khôn lường ————————- B – Câu keo .

Ta thấy câu đầu không tính vần, các câu sau cứ 2 vần bằng lọt vào giữa khổ ( mỗi khổ 4 câu, khổ cuối 3 câu ), lại 2 câu trắc bắc cầu từ khổ này qua khổ kia và bài Hát nói tận cùng là 1 câu 6 chữ vần bằng . Toàn bài Hát nói trên đều dùng cước vận .

YÊU VẬN: Còn yêu vận thì không bó buộc ( NHẮC LẠI, KHÔNG BÓ BUỘC), có thể là bằng hoặc trắc, đặt ở vị trí không nhất định trong câu .

Thí dụ 4 .

CÔ ĐẦU TỰ THÁN

Mưỡu (ddầu, kép) :

1- Cùng chung một tiếng tơ đồng

2- Nào ai tích lục tham hồng là ai ?

3- Nghĩ đời mà ngán cho đời

4- Chơi hoa đã dễ mấy người biết hoa ?

Nói :

1- Yêu đào một đoá ———————————————– Lá đầu .

2- Bấy lâu nay nấn ná chốn Bình Khang ——————– B .

3- Nghĩ tài tình nên trọng cũng nên thương ———— B – Xuyên thưa .

4- Ngờ chi nữa mà khách qua đường hờ hững — T .

5- Lầu bậc ngũ âm êm tưởng những —————– T – Thơ .

6- Chọn người tri kỷ khách hay chăng ———————— B .

7- Ấy những ai hẹn ngọc thề vàng ————————– B – Xuyên mau .

8- Duyên đằm thắm hoá bẽ bàng sao thế nhỉ ? ——– T .

9- Hàng thưa mối phải chăng xấu vía ? ———————- T – Dồn .

10- Ngụ tính tình ta kể một đôi câu ———————— B – Xếp .

11- Người buồn cảnh có vui đâu ! ————————- B – Keo .

Khuyết Danh .

Bài này có thêm 4 câu Mưỡu đầu (kép) . Hai câu lá đầu yêu vận ( vần lưng là trắc : đoá, ná ), 2 câu xuyên thưa yêu vận ( vần lưng là bằng : thương, đường. Các khổ sau cũng lập lại như thế). Ngoài ra, các câu khác vần có cước vận 2 câu bằng lại 2 câu trắc xen kẽ.