Thiền Rải Tâm Từ – Nghệ Thuật Nuôi Dưỡng Hạnh Phúc – Web Tải Sách Miễn Phí Ebooks PDF

Tình thương là gì?

Mettā bhāvanā trong tiếng Pāli được hiểu là Thiền Rải Tâm Từ (loving-kindness meditation). Bhāvanā được dịch là “tu tập” (cultivation), còn được hiểu là trưởng dưỡng và phát triển. Thật ra ở đây chỉ cho “tu thiền” (practice of meditation) là chính; còn “tâm từ” được chuyển ngữ sang tiếng Anh là loving- kindness, thoạt nghe khá lắt léo, nhưng kỳ thật nó đã lột tả được hết ý nghĩa tinh túy của Thiền Rải Tâm Từ. Thuật ngữ Phật học này mang ý nghĩa mong muốn cho ai đó (chúng sinh) có được hạnh phúc và bình yên nơi tâm.

Bất giác tôi có một ý nghĩ táo bạo: Hãy thực hành tâm từ như đang đắm chìm trong “tình yêu đôi lứa” (fall in love)1 vậy, vì muốn có được tâm từ thì cần phải “yêu sâu đậm” hơn nữa.

1 Khi định đủ sâu, tâm ta hòa quyện cùng đối tượng (sink into the object). Ở đây, tác giả dùng cụm từ “fall in love”, nghĩa là khi hành giả Thiền Rải Tâm Từ, tâm sẽ nhập định sâu vào trong trạng thái từ ái.

Thật ra, cách làm này rất nguy hại, tốt nhất ta nên định vị rõ thứ tình yêu này là gì? Có phải là một thứ tình yêu trong sáng hay không? Và nó có khác với sự tham đắm nơi thế tục không? Thứ tình yêu này rất giống với tâm từ ở chỗ cả hai đều là một sản phẩm xuất phát từ “tâm” hay đến từ “trái tim”. Như có một người bạn của tôi đã từng nói: “Tâm từ giống như người đắm chìm trong tình thương chân chính, và điểm mấu chốt cực kỳ quan trọng nữa là tâm ấy phải thanh tịnh vô vi”.

Vấn đề là làm sao để có thể phân biệt rõ được cả hai thứ ấy? Thật ra rất dễ, chỉ cần tâm ta có chính trị kiến và chính niệm trên từng phút giây, đó chính là tâm từ vậy.

NƠI NÀO CÓ TÌNH THƯƠNG?

Tôi nhớ có một bài hát ca ngợi tình yêu trong một bộ phim với nội dung nói về chàng trai tên là Oliver đã cất lên lời ca khi mình mất đi phương hướng1. Đôi khi ta cũng giống như một số người cứ mãi hướng ngoại để tìm kiếm cho mình một đối tượng yêu đương hay đối tác làm ăn, nhưng rồi mới vỡ lẽ biết được thực tế điều này không hề dễ tí nào và tình cảm ấy chắc có bền lâu?

1 Bộ phim do Mỹ sản xuất vào năm 1970 với tiêu đề tiếng Anh là Love story của đạo diễn Arthur Hiller. Nội dung phim kể về chàng trai Oliver, con của gia đình giàu có, yêu một cô thiếu nữ con của người thợ làm bánh mì. Oliver đã quyết liệt chống lại sự phản đối của gia đình và kết hôn với cô gái ấy. Cuộc sống hôn nhân của hai người ngay từ khi bắt đầu đã rất hạnh phúc, chàng không ngừng nỗ lực kiếm tiền để lo cho mái ấm gia đình, cũng như xuất sắc tốt nghiệp thạc sĩ. Sau khi tốt nghiệp, chàng trở thành một vị luật sư nổi tiếng và kinh tế gia đình trở nên khá giả. Nhưng những ngày tháng hạnh phúc về vật chất chỉ mới thực sự bắt đầu thì vợ chàng do mắc phải căn bệnh hiểm nghèo mà sớm vội từ giã cõi đời. Thước phim cuối là hình ảnh chàng Oliver cô đơn lang thang kiếm tìm nơi mà cả hai đã từng đặt chân đến như công viên trượt băng. Nhìn vào từng mảng tuyết trắng xóa, Oliver bắt đầu thả hồn hồi tưởng lại những tháng ngày bên nhau của mình và người vợ yêu dấu với muôn vàn kỷ niệm đầy ắp mật ngọt yêu đương. Nhưng giờ đây thì…

Một vị thiền sinh sau khi ngồi thiền, ngộ ra được nơi xuất phát của tình yêu là trái tim và từ đó có thể nuôi dưỡng nó lớn hơn nữa. Bỗng nhiên anh ta cảm thấy như trút bỏ gánh nặng và vui sướng khôn cùng. Cũng cùng một nguyên lý như vậy, khi ta đủ khả năng thấy rõ được những đặc tính này của tâm, thì tình yêu rất dễ nhận diện. Khi đi vào trái tim, tự nhiên tâm của bạn sẽ sinh khởi tâm từ ái thật sự đối với những người mà bạn đã từng tiếp xúc. Có thể bạn sẽ nói đây chỉ là tình yêu đơn phương, nhưng kinh nghiệm thực tế cho thấy, dù bạn không mong cầu điều gì, thì ít nhiều cũng sẽ được đối phương hồi đáp lại.

CHÍNH NIỆM

Khi nói chuyện với những vị thiền sinh mới, tôi rất thích dùng cụm từ “sự tỉnh thức rõ biết” (clear awareness) để nói về loại trạng thái này của dòng tâm thức. Nguyên văn tiếng Pāli là “sati”, thường được dịch là “niệm” hay “chính niệm”. Thật ra, chính niệm hệt như hết thảy các dòng tâm thức khác, ở mỗi góc độ môi trường khác nhau sẽ sản sinh ra những nội hàm tương ứng. Ở tầng thứ đầu tiên, trạng thái của nó là thiện hay thanh khiết. Vì vậy, sự tỉnh thức gồm có những đặc tính như: rõ biết (trái ngược với hôn trầm hay mù mờ), tịch tĩnh (khác với trạo cử hay bất an) và nhu nhuyến (khác với tê cứng hay mất cảm giác). Ý chí sẽ quyết định chúng ta có được trạng thái nào của dòng tâm thức. Nếu như ta hiểu được những lợi ích to lớn đến từ chính niệm, kế đó thường xuyên duy trì trạng thái chính niệm, làm được như vậy thì lúc này chính niệm sẽ đến nhiều và sâu hơn.

Sự tỉnh thức rõ biết vừa nêu sẽ được triển khai khi mình thực hành Thiền Quán Vipassanā với một đề mục1 đặc thù nào đó, nó sẽ vượt lên trên sự trói buộc của những khái niệm thông thường, với một sự trải nghiệm an trú ngay giờ phút hiện tiền, và dần trở thành một thứ quán chiếu mang tính xuyên suốt và nhất quán, cuối cùng sẽ là chứng ngộ. Chúng ta cũng có thể áp dụng kỹ thuật quán chiếu này vào trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày và hỗ trợ những công việc khác; còn đối với Thiền Rải Tâm Từ là một dạng của Thiền Chỉ (samatha), sự tỉnh thức rõ biết nhằm để nhận diện tâm ở dạng vi tế hơn, từ đó có thể thấu hiểu quá trình này hơn nữa.