Việt Nam Thi Nhân Tiền Chiến (Quyển Thượng) - Đọc sách online ebook pdf

Sách này chia sẻ mục đích hỗ trợ người đọc cá nhân chưa có điều kiện mua sách giấy, hoàn toàn miễn phí và phi lợi nhuận. Sách được sưu tầm nhiều nguồn khác nhau mọi bản quyền thuộc về Tác Giả & Nhà Xuất Bản!

Giới thiệu & trích đoạn ebook

Tống biệt

Lá đào rơi rắc lối Thiên-thai,

Suối tiễn oanh đưa những ngậm ngùi.
Nửa năm tiên cảnh,

Một bước trần ai.

Ước cũ duyên thừa, có thế thôi !

Đá mòn, rêu nhạt,

Nước chảy, huê trôi,

Cái hạc bay lên vút tận trời !

Trời đất từ nay xa cách mãi.

Cửa động,

Đầu non,

Đường lối cũ,

Nghìn năm thơ thẩn bóng trăng chơi.

Bàn đến tinh thần ái quốc, chúng ta thấy bộc lộ sự bất mãn 3 ngay từ khi Tản-Đà va chạm phải cái thối nát của đám quan lại ở chốn trường thi ; chỉ vì tin ở tài bộ có thừa mà không chịu uốn mình theo khuôn phép nên bị đánh hỏng. Đã đau lòng trước cảnh nước nhà gặp bước suy vong lụn bại trong vòng kiềm tỏa, cương thường đạo nghĩa nghìn xưa đảo lộn, lại thêm bọn sâu dân mọt nước tiếp tay với thực dân đục khoét mảnh giang san ra tơi tả, đau thương, thi nhân đã bày tỏ ý gì trong bài :

Vịnh bức dư đồ rách

Nọ bức dư đồ thử đứng coi,

Sông sông núi núi khéo bia cười.

Biết bao lúc mới công vờn vẽ,

Sao đến bây giờ rách tả tơi ?

Ấy trước ông cha mua để lại,

Mà sau con cháu lấy làm chơi !

Thôi thôi có trách chi đàn trẻ,

Thôi để rồi ta sẽ liệu bồi !

Tình yêu nước của Tản-Đà nhẹ nhàng, loáng thoáng. Sau khi người anh cả chết, ông nhất quyết ra làm báo vì nghĩ rằng đấy là phương tiện để ông dùng ngòi bút – khí giới muôn đời của kẻ sĩ – đóng góp với non sông. Tản-Đà đã lập chí như thế nào ? Ta hãy nghe :

Phận nam nhi tang bồng là chí,

Chữ trượng phu ý khí nhường ai.

Non sông thề với hai vai,
Quyết đem bút sắt mà mài lòng son.

Giá lúc bấy giờ lòng ông đen tối, ham chạy theo bả lợi danh, chỉ cần đồng ý với thực dân Vayrac, ra làm quan thì thoát ngay cảnh nghèo dễ như bỡn. Nhưng không, lòng ông đã nặng thề cùng non nước :

Thề non nước

Nước non nặng một lời thề,

Nước đi đi mãi không về cùng non.

Nhớ lời « nguyện nước thề non »,

Nước đi chưa lại non còn đứng không.

Non cao những ngóng cùng trông,

Suối khô dòng lệ chờ mong tháng ngày.

Xương mai một nắm hao gầy,

Tóc mây một mái đã đầy tuyết sương.

Trời Tây ngả bóng tà dương,

Càng phơi vẻ ngọc, nét vàng phôi pha.

Non cao tuổi vẫn chưa già,

Non thời nhớ nước, nước mà quên non.

Dù cho sông cạn đá mòn,

Còn non, còn nước, hãy còn thề xưa.

Non xanh đã biết hay chưa ?

Nước đi ra bể lại mưa về nguồn.

Nước non hội ngộ còn luôn,

Bảo cho non chớ có buồn làm chi.

Nước kia dù hãy còn đi,

Ngàn dâu xanh tốt non thì cứ vui.

Nghìn năm giao ước kết đôi,

Non non, nước nước không nguôi lời thề.

Say và Ngông của Tản-Đà phải đi đôi. Nó là trạng thái tất nhiên của một tâm hồn kết tụ bởi buồn, chán và bực tức. Buồn cho ái tình dở lỡ, bẽ bàng ; chán cho tình đời đen bạc, thêm nghĩ mình sinh bất phùng thời, mang một kiếp tài hoa mà chẳng có đất thi thố để cho phường vô tài thiếu đức múa rối trên tấn kịch xã hội. Tản-Đà mới mượn câu thơ chung rượu khỏa lấp sầu tư để quên sự đời, quên cái thân hình phù du của con người. Tản-Đà vẫn biết « say sưa là hư đời », nhưng trong cái đau nhừ của thể xác thi nhân đã tìm được đôi khắc sung sướng ở tâm hồn. Nhiệt độ của men rượu quả có năng hiệu đốt cháy mọi phiền não của tâm cơ, nâng đẩy hình hài thoát khỏi thực tại chua chát, hồn phách bỗng trở nhẹ lâng lâng.

Ta hãy đọc những vần dưới đây để biết tại sao Tản-Đà cần phải say :

Lại say

Say sưa nghĩ cũng hư đời,

Hư thì hư vậy, say thì cứ say.

Đất say đất cũng lăn quay,

Trời say mặt cũng đỏ gay, ai cười ?

Say chẳng biết phen nầy là mấy,

Nhìn non xanh chẳng thấy lại là say.

Quái ! Say sao ? Say mãi thế nầy ?

Say suốt cả đêm ngày như bất tỉnh,

Thê ngôn túy tửu chân vô ích.

Ngã dục tiêu sầu thả tự do.

Việc trần ai, ai tỉnh, ai lo,

Say lúy túy nhỏ to đều bất kể,

Trời đấy nhỉ ! Cái say là sướng thế !

Vợ khuyên chồng, ai dễ đã chừa ngay,

Muốn say lại cứ mà say.

Từ say đến ngông chỉ là một bước lân cận. Nếu tình yêu đã choán nhiều chỗ trong tác phẩm của ông, thì tánh ngông cũng không chịu kém. Có người viết về cái ngông của Tản-Đà như sau :

« Nếu đọc thơ Tản-Đà trên mọi khía cạnh mà không đọc những bài thơ cũng như những đoạn văn về ngông của ông thì thật là một lỗi lầm rất lớn và có thể cho rằng như vậy chính là chưa đọc hết thơ của Tản-Đà ! »

Nếu ở mười tám năm trước đây, một Trần tế Xương suốt đời phải lận đận lao đao vì khoa cử công danh mà nảy ra tư tưởng chán đời đến độ bất cần sự đời, đâm ra lêu lổng ăn chơi, nổi tiếng là :

« Vị-xuyên có bác Tú Xương,

Quanh năm ăn quỵt, chơi lường mà thôi. »

hay :

« Một ngọn đèn xanh, một quyển vàng,

Bốn con làm lính, bố làm quan.

Quạt nước chưa xong con nhảy ngược ;

Trống chầu chưa dứt, bố leo thang. »

Thật là ngông không ai hơn.

Thế rồi chẳng bao lâu, nhà thơ Tản-Đà lại tiếp tục sự nghiệp ngông ấy. Cái ngông trong thơ Tản-Đà gần như là một vấn đề phải có đối với ông, vì nó đã phản ảnh được cá tính cũng như cuộc sống lúc bấy giờ của tác giả.

Như mọi người đều biết, Tản-Đà làm văn-nghệ nhưng suốt đời vẫn sống trong cảnh túng thiếu, nghèo nàn không thua gì ông tú làng Vị-xuyên, nghèo đến nước :

« Ôi trời ! ôi đất ! ôi là tết !

Tháng cận năm cùng, gạo cũng hết. »

(Than tết)

hay :

« Tết đến năm nay nghĩ cũng buồn,

Tiền thì không có, nợ đòi luôn. »

(Tết than việc nhà)

Với cảnh nhà cùng quẫn, tiền bạc không có, vay trước trả sau, Tản-Đà quá chán chường cuộc sống, nảy sinh tư tưởng bất cần đời, vì ông tin rằng « bôn ba chẳng qua thời vận » rồi ông đâm ra liều lĩnh, ăn chơi cho thỏa thích, mặc đến đâu thì đến. Làm văn chương chẳng cần mực thước, vui thì làm, buồn thì nghỉ. Những điều vừa nói, ta thấy tâm trạng của thi nhân qua bài Còn chơi, tiêu biểu khuynh-hướng ngông của tác giả :