Yukichi Fukuzawa – Tinh Thần Doanh Nghiệp Của Nước Nhật Hiện Đại – Đọc sách online ebooks PDF

Nakatsu và Nagasaki: những Lãnh chúa phong kiến và các thương gia người Hà Lan

Mùa xuân năm 1855, Iki Okudaira, thầy của Yukichi Fukuzawa đã đuổi Fukuzawa khỏi Nagasaki, nơi ông đã chăm chỉ theo học về đất nước Hà Lan, về lại Nakatsu, thuộc lãnh địa Okudaira. Tức giản vì không được theo học về các nước phương Tây, Fukuzawa, chàng trai trẻ 21 tuổi nổi loạn đã đến ở với người anh trai tại Osaka thay vì trở về lãnh địa Nakatsu bởi thấy rằng chàng không thể chịu nổi việc sống dưới chế độ phong kiến tại Nakatsu một lần nữa.

Giờ đây, khi đã được tiếp xúc với những điều tuyệt diệu của phương Tây qua khu vực mở cửa Nagasaki, chàng không chịu nổi việc không được tiếp tục theo đuổi việc học. Phải chăng chỉ còn một cách táo bạo như đi qua các nước phương Tây thì chẳng mới có thể tránh khỏi chế độ phong kiến? Một tham vọng được nảy sinh trong lòng Fukuzawa và điều này đã khiến chàng không còn chọn lựa nào khác ngoài việc không tuân theo người thầy phong kiến của mình.

Hành động không chịu phục tùng tại Nagasaki đã khiến Fukuzawa khác hẳn những võ sĩ cấp thấp khác. Hành động chống đối của Fukuzawa sau đó không hề bị trừng phạt, và điều này cho chàng thấy rõ ràng rằng những lề luật, nguyên tắc cổ hủ vốn chế ngự nước Nhật phong kiến lỗi thời đã không còn tác dụng nữa.

Yukichi Fukuzawa sinh ngày 10 tháng 1 năm 1835, có cha là Hyakusuke Fukuzawa và mẹ là Ojun Fukuzawa. Cha ông là một võ sĩ cấp thấp với mức lương 13 koku 2 men buchi mỗi năm và thu nhập thuần túy khoảng 8 koku. Cuộc hôn nhân giữa cha và mẹ ông được sắp đặt vào năm 1820 khi ông nội của ông, Hyozaemon ngã bệnh. Năm 1822, Hyakusuke được gởi đến Osaka với tư cách là kế toán trưởng tại văn phòng lãnh địa Nakatsu, sát cạnh một kho chứa gạo.

Mùa xuân 1826, ông cùng vợ là Ojun đến Osaka. Yukichi Fukuzawa sinh tại Osaka, nhưng lớn lên tại Nakatsu và trưởng thành trong suốt những năm suy thoái của chế độ cũ, thời kỳ quyền lực của Tokugawa. Chế độ này đã đặt ra hàng trăm lề luật mà về mặt lý thuyết là để trói buộc người dân trong khuôn khổ cứng nhắc của xã hội.

Nhưng như điều Fukuzawa hiểu (nhờ việc ông lớn lên tại Nakatsu) tất cả những điều này đều vô nghĩa. Ở tầng lớp võ sĩ cấp thấp, gia đình ông thậm chí không thể có được cảnh cổng để bảo vệ tài sản của gia đình. Vậy thì những lề luật còn gì là quan trong?

Điều quan trọng là Fukuzawa lớn lên tại Kyushu, hòn đảo tận phía nam của Nhật Bản, là nơi tiếp xúc với những tư tưởng phương Tây đến Nhật Bản qua cảng Nagasaki, nơi một vài thương gia người Hà Lan bị giam lỏng trên hòn đảo nhân tạo Deshima được phép buôn bán. Qua khu vực cảng này, kiến thức của phương Tây về kỹ thuật và khoa học đã len lỏi vào nước Nhật.

Với điều kiện độc nhất vô nhị này, Nagasaki trở thành một Mecca cho những võ sĩ ham hiểu biết và bất mãn với khuôn khổ bỏ hẹp quá mức của cuộc sống trong thời Edo. Nhờ vào địa thể nằm trên đảo Kyushu, chỉ mất gần một tháng để đi bộ từ Edo (Tokyo ngày nay), nơi tập trung quyền lực của tướng quân, Nagasaki là nơi dễ tiếp cận với những võ sĩ đầy tham vọng tại Kyushi hơn bất kỳ chỗ nào khác ở Nhật Bản. Thêm vào đó, không có sekisho hay rào cản Mạc phủ tại khu vực tây Osaka và đảo Kyushu.

Người dân có thể tự do đi lại trong khu vực phía tây của Nhật Bản. Ngoại lệ duy nhất là những người đứng đầu trong các gia đình võ sĩ phải tường trình về việc đi lại khi rời khỏi lãnh địa và nhiệm vụ của mình. Không còn nghi ngờ gì nữa, Nagasaki chính là “điểm yếu” của đất nước Nhật Bản bế quan tỏa cảng dưới thời Tokugawa.

Một điều nữa, cũng không kém phần quan trọng đó là đảo Kyushu là nơi trú ngụ của một vài chi tộc hùng mạnh, vốn là những kẻ thù truyền kiếp của gia đình thống trị Tokugawa. Một trong số đó là đại danh Tozama hay đại danh bên ngoài, có tên gọi như thể sau trận chiến Sekigahara vào năm 1600, khi họ đứng về phe chỉ tộc Toyotomi. Kết cuộc là đại danh tozama vẫn đứng ngoài sự quản lý của tướng quân. Trong số khoảng 230 chi tộc tồn tại dưới thời kỳ cuối của chế độ Tokugawa, đã có 34 chỉ tộc nằm ở Kyushu.

Trong số đó, có năm tozama ghê gớm là tộc Shimazu của Kagoshima, tộc Hosokawa của Kumamoto, tộc Kuroda của Chikuzen ở Fukuoka, tộc Nabeshima của Saga và tộc Arima của Kurume. Tổng sản lượng gao của năm tộc tozama lớn này chiếm đến 2/3 tổng sản lượng gạo của Kyushu. Những lãnh địa này hết sức nỗ lực thu thập thông tin và tích lũy kiến thức về khoa học-kỹ thuật của phương Tây qua cảng Nagasaki, đặc biệt là trong những năm lụi tàn của chế độ tướng quân.

Vì vậy, họ trở thành mối đe dọa với Mạc phủ cả trước khi có hiệp định mở cửa thông thương cảng năm 1859. Sự kết hợp giữa những ý tưởng phương Tây hiện diễn qua cảng Nagasaki và các tộc hùng mạnh không ủng hộ chế độ bảo trước sự kết thúc cho Mạc phủ. Gần bên những tozama Kyushu, tộc Choshu, một tozama hùng mạnh khác ở tận phía tây nam của Honshu, cũng được lợi từ Nagasaki.

Fukuzawa là một võ sĩ cấp thấp trong tộc Okudaira của Nakatsu tại bắc Oita, giáp với Fukuoka ở phía tây, đối diện với Setonaikai, hay Biển nội địa ở phía tây Nhật Bản về phía bắc. Lãnh địa Nakatsu là một trong chín fudai tại Kyushu. Họ được đặt tên gọi như vậy vì là đồng minh của phe chiến thắng, tức tộc Tokugawa vào trận chiến năm 1600.